Obezite

[Bluesky24]

Görülme sıklığı



Son 10 yıl içinde dünya ülkelerinin bir çoğunda %25'den %32'ye yükselmiştir.

Türkiye'deki dağılımı erkeklerde %9, kadınlarda %28'dir.



Obezitenin oluşumu



Enerji dengesindeki bozulma sonucunda görülür. Enerji alımı enerji tüketiminden fazla olursa alınan fazla enerji vücutta yağ olarak depo edilir ve obezite oluşur.



Sebepleri nelerdir?





Organik nedenler (%15)







Doğum sonrası



Hipofiz ve hipottalamus tümörleri



Cushing sendromu



Aşırı ve sürekli hormon ve kortizon kullanımı



Malabzorpsiyon bozuklukları: spastik kolon, kalıtsal kabızlık



Diabetes Mellitus (Şeker Hastalığı)



Herediter Obezite (Kalıtımsal Şişmanlık)



Organik olmayan nedenler (%85)



1. Aşırı besin alımı





Karbonhidratlı besinlerin fazla olması



Yağ tüketiminin fazla olması



Yanlış beslenme alışkanlıkları

1/2Ödüllendirici beslenme

1/2Huzursuzluğu gidermek için aşırı yemek

1/2Zevk için yemek

1/2Fast food tipi beslenme

1/2Öğün atlama (bir sonraki öğünde besin alımını arttırır)

1/2Psikolojik durumlar (huzursuzluk, depresyon v.b.)

1/2Çok mutlu veya mutsuz evlilikler

1/2Erkeklerde askerlik sonrası



2. Fiziksel aktivitenin yetersiz olması





İşe giderken sürekli araç kullanımı



Oturarak çalışma



Asansör ve yürüyen merdiven kullanma gibi nedenler



Enerji dengesini doğrudan etkileyen bu ana faktörlere ek olarak yaş, evlilik, doğum sayısı, sigarayı bırakma, cinsiyet ve eğitim gibi sosyo-ekonomik durumlar da obeziteye neden olmaktadır.



Tedavi edilmezse



1. Endokrin-Metabolik Hastalıklar

Diabetes Mellitus (Şeker Hastalığı)

2. Dolaşım Sistemi Hastalıkları

Hipertansiyon

Damar Sertliği

Enfarktüs

3. Solunum Sistemi Hastalıkları

Horlama

Sleep Apne (uykuda nefesin daralması)

Solunum Yetmezliği

4. Kas-İskelet Sistemi Hastalıkları

Osteoartrosis (eklemlerin kireçlenmesi)

Gut (kanda ürik asit miktarının artması)

5. Genito-Üriner Sistem Hastalıkları

Gebelik toksemisi (gebelik zehirlenmesi)

Infertilite (kısırlık)

Menstrüel düzensizlik (adet düzensizliği)

6. Gastrointestinal Sistem Hastalıkları

Safra Taşları Oluşumu

Karaciğer Yağlanması

7. Bazı Kanser Türlerinin görülme riski artar.



Ölçüm yöntemleri



1. BKİ (Beden Kitle İndeksi): Şişmanlığı ölçmede en yaygın olarak kullanılan ölçüt "Beden Kitle İndeksi"dir. Hesaplanması oldukça pratiktir:



BKİ = Ağırlık (kg)/Boy² (m)



Örneğin 1.70 boyunda, 82 kilosunuz

BKİ = 82/1.70² = 28,3'dür.



Siz de BKİ'nizi hesaplayıp kilonuzu aşağıdaki tabloya göre değerlendirebilirsiniz.



Tablo: Beden Kitle İndeksinin Değerlendirilmesi



Vücut ağırlığı (kg) BKİ (kg/m²)

Zayıf 18.5

Normal 18.5-24.9

Hafif şişman 25-29.9

1. Derecede şişman 30-34.9

2. Derecede şişman 35-39.9

3. Derecede şişman 40



2. Bel çevresi ölçümü: Siz de belinizi ölçüp aşağıdaki tabloya göre değerlendirin.



Tablo: Bel Çevresi Değerlendirilmesi



Bel çevresi (cm)

Kadın Erkek Değerlendirme

80 94 Kilolu

88 102 Şişman



3. Bel-Kalça oranı:



Bel-Kalça oranı = Bel çevresi (cm)/Kalça çevresi (cm)



Bel/kalça oranı erkeklerde 1.0 , kadınlarda 0.8 üzerine çıkmamalıdır. Çıkarsa şişmanlığa bağlı kronik hastalıkların görülme riski artar.



Örneğin belinizi 75 cm, kalçanızı 102 cm olarak ölçtünüz



75/102 = 0.73 değerini buldunuz.



Bulduğunuz sonucu yukarıdaki ideal oranlara göre değerlendiriniz.



4. Vücut yağ oranı (%):



Vücut yağ yüzdesi : Erkek = (1.281*BKİ) - 10.13, Kadın = (1.480*BKİ) - 7.0



Yetişkin kadınlarda vücut yağ yüzdesi: %20-27

Yetişkin erkeklerde vücut yağ yüzdesi: %12-15 olmalıdır.



Örneğin 1.70 boyunda 82 kilo olan bir bayansınız:

Önce yukarıdaki formülden BKİ'nizi hesaplayın ve bu formülde yerine koyun

Kadın = (1.480*28.3)-7.0 = 34.8

Bulduğunuz sonucu yukarıdaki yüzdelere göre değerlendirin.



Tedavi yöntemleri



1. Diyet Tedavisi

2. Fiziksel Aktivitenin Arttırılması

3. Psikolojik yardım ve davranış değişikliği tedavisi

4. Akupunktur Tedavisi

5. İlaç Tedavisi

6. Cerrahi Tedavi



Tüm tedavilerin amacı



Başlangıçta ağırlık kaybını sağlamak

Devamında ise kaybedilen ağırlığı korumaktır.



Diyet tedavisi:



Amaç:



Vücut ağırlığını istenen düzeye indirmek

Besin öğesi gereksinimlerini yeterli ve dengeli olarak karşılamak

Yanlış beslenme alışkanlıkları yerine doğru beslenme alışkanlıkları kazandırmak

Vücut ağırlığı arzulanan düzeye geldiğinde tekrar kilo alımını engellemek ve sürekli bu düzeyde tutmaktır.



Diyete başlamadan önce:



Zayıflamaya karar verdiğinizde kesinlikle bir doktor, diyetisyen veya bir akupunktur uzmanına başvurulması gerekir.



Öncelikle karar vermeniz gerekir ancak bu kararı verirken aç kalacağım, nasıl yapacağım korkusuna kapılmamanız gerekir.



Yiyecekleri düşünmekten vazgeçin sadece karnınız aç olmadığı zamanlar sevdiğiniz yemekleri düşünebilirsiniz.



Evinize bir tartı aleti almadan rejim yapmaya kalkışmayın. Rejim döneminde de tartı aleti sizin en yakın dostunuz olsun. Ama her gün değil haftada 1-2 kez tartılın.



Sevdiğiniz yemeklerden ömür boyu yoksun kalacağınızı düşünüp karamsarlığa kapılmayın. Bu yemeklerden haftada bir kez az miktarda yiyebilirsiniz.



Mutlu yaşamak mutlaka mükellef bir yemek sofrasının basında saatlerce oturmak anlamına gelmez.



Değişik, alışılmadık yiyeceklerle beslenmenin hayatınıza renk katacağını, bu rejim döneminin sizin için ilginç deneyler dönemi olacağını aklınızdan çıkarmayın.



Gerçekçi olun, iradenizi fazla zorlamadan da kilo verebilirsiniz. Kilo vermeyi aceleye getirmenize gerek yok, ağır ama emin adımlarla hedeflerinize ulaşabilirsiniz.



Birdenbire bir haftada 5-10 kilo vermeyi kafanızdan çıkarın. Unutmayın çok hızlı verilen kilolar aynı hızla fazlasıyla geri alınır.



Diyet döneminde:



“Diyet kişiye özel olmalıdırâ€�



Yaşınıza

Cinsiyetinize

Vücut Ağırlığınıza

Boyunuza

Aktivite Düzeyinize

Sosyoekonomik Durumunuza

Çalışma Koşullarınıza

Eğitim Düzeyinize

Beslenme Alışkanlıklarınıza uygun, yeterli ve dengeli beslenmenizi sağlayacak diyetler uygulayınız.



Genel diyet ilkeleri:



Ağırlık kaybı yavaş ve uzun süreli olmalıdır. (0,5-1,5 kg/hafta)



Haftada 3 kg'ı geçtiğinde sağlığı olumsuz etkiler yağ/kas kitlesi oranı bozulur. Ayrıca yarı aç kalınarak yapılan diyetlerde de ağırlık kaybının 2/3'ü kas, geri kalanı su kitlesinden olmaktadır. Bu nedenle verilen kilolar kısa sürede yağ olarak geri alınır.



Tek yönlü beslenme diyetleri uygulanmamalıdır. Diyetle alınan protein, karbonhidrat ve yağ arasında denge sağlanmalıdır.



Besinlerle günlük yeterli protein alımı sağlanmalıdır. Proteinden kısıtlı diyet yapıldığında vücut kas kitlesi kaybı daha fazla olmaktadır. Fazla tüketilmesinde ise karaciğer ve böbrek rahatsızlıklarına yol açabilir.



Proteinden zengin besinler yağdan da zengin olduklarından diyetin yağ miktarını arttırmamak için light peynir vb. tüketimi önerilmektedir. Kan yağlarının yükselmesini önlemek, dolayısıyla damar sertliğinden kaçınmak için alınan yağların türüne ve oranına dikkat edilmelidir. Doymuş yağ (katı yağlar), zeytinyağı ve diğer bitkisel yağlar gün içinde eşit miktarlarda dağıtılmalıdır.



Karbonhidratlı besinler zayıflama diyetlerinden çıkarılmamalıdır. Bunun yerine tüketilen karbonhidrat türü ve miktarına dikkat edilmelidir. Şeker, unlu besinler gibi basit şekerler yerine tokluk hissini arttıran, konstipasyonu engelleyen ve kilo kontrolünü kolaylaştıran kurubaklagil ve kepekli besinler gibi kompleks karbonhidratlar tercih edilmelidir. (Besinlere gelişigüzel eklenen fazladan kepeğin Ca, Fe, Zn emilimini azalttığı unutulmamalıdır.)



Günlük sıvı gereksinimi yetişkinlerde 2-2,5 lt. olup bu miktarın ortalama 1,5 lt'si su ile karşılanmalıdır. Vücuttan metabolik atıkların uzaklaştırılması ve vücudun yaşamsal dengesinin sağlanması için su tüketimine dikkat edilmelidir. Ayrıca zayıflama diyetlerinde de mide dolgunluğunu sağlaması açısından da önemlidir.



Yeterli ve dengeli düzenlenmiş diyetlerde vitamin mineral yetersizlikleri görülmez, ekstra tablet kullanımı önerilmemektedir.



Diyette öğün düzenine dikkat edilmelidir, 3-6 öğünlük düzenli ve sık aralıklarla uygulanmalıdır. Bu gereğinden fazla yemeyi ve kaçamakları önler, acıkmayı geciktirir ve bir sonraki öğünde besin alımını azaltır.



Diyetin daha yararlı olması için egzersizle takviye edilmelidir. Yalnız diyet yapıldığında yağ kitlesinin yanı sıra kas ve su kitlesi de kaybedilir, egzersiz bunu engellemektedir.



Bunlar vücutta yağ yakmamızı sağlamaz sadece vücut suyunun idrar yoluyla dışarı atılmasını sağlar.



Laksatif (barsak hareketlerini artıran) ilaç ve çaylar gerekli olduğunda doktorlar tarafından verilebilir.



Diyet sonrası dönemde:



Doktor, beslenme uzmanları ve akupunktur uzmanlarıyla sürekli iletişim halinde olun.



Şimdi istediğiniz kiloya indiniz; eskiden olduğu gibi yemeye devam ederseniz iki üç ay içinde kilolarınız tekrar geri gelir.



Bilinçli ve sabırlı olun.



Tatlıları haftada 1-2 kez tüketin ve sütlü veya meyveli olanları tercih edin.



Yeni beslenme alışkanlığınızı bir yaşam biçimi haline dönüştürün.



Diyette yapılan yanlışlıklar:



Kısa süreli ve çok düşük kalorili diyetler yapmak (böyle diyet ancak doktor veya diyet uzmanı tarafından uygulatabilir). Kısa süreli diyetlerle vücudumuzda yağ yakamadığımız gibi diyeti bıraktığımızda vücudumuzda yağ artısı hızlanacaktır.



Aç kalmak (sabah ve öğlen bir şey yemeyip aksam ne varsa yemeye yöneltir). Bazal Metabolizma Hızını düşüreceği için, metabolizma düşük enerji alımına adapte olacaktır ve kilo vermeniz zorlaşacaktır. Böylece vücut tepkisel olarak yağlar yerine proteinleri yakmaya başlayacak ve kas kitlesinde azalmaya sebep olacaktır.



Aç karnına sirke, limon ve greyfurt suyu, kekik çayı içilerek zayıflamanın düşünülmesi. Bu tür içeceklerin yağ eritici ya da zayıflatıcı etkisi yoktur. Eğer sindirim sistemi rahatsızlığı varsa özellikle sirkenin zararlı etkileri de olabilir. Greyfurt ve limon C vitamini içerdikleri için tüm diyetlerde tüketilmesi istenen besinlerdir. Meyve ve sebzelerin enerjisi diğer karbonhidratlı besinlerden daha az olduğu için tercih edilir.



Diüretik (idrar söktürücü) ilaçlar ve çayların kullanılması. Bunlar vücutta yağ yakmamızı sağlamaz sadece vücut suyunun idrar yoluyla dışarı atılmasını sağlar.



Laksatif (barsak hareketlerini arttıran) ilaç ve çaylar gerekli olduğunda doktorlar tarafından verilebilir.



Diyette dikkat edilmesi gerekenler:



Yemek yerken dikkat edilmesi gerekenler:



Evde:



Televizyon izlerken yemek yemeyin.

Yemeğinizi uzun sürede, masada oturarak yiyin.

Yemeklerinizi küçük tabaklarda alırsanız gözünüze çok gözükecektir.



Dışarıda :



Ana yemekten önce aperatif bir şeyler yemeyin.

Evden tok çıkmaya çalısın.

Kızartma ve fazla yağlı yemeklerden kaçının.

Fazla kaçırmışsanız bir sonraki öğünde kısarak telafi edin.

Ekmek sepetini garsondan kaldırmasını isteyin.

İçecek olarak su tercih etmeye çalısın.



Alışverişte dikkat edilmesi gerekenler:



Tok olarak alışveriş yapın.

Alınacakların listesini yapın.

Tatlı, cips gibi tehlikeli reyonlardan uzak durun.

Light gıdalarla (enerjisi azaltılmış) beslenin.



Yemek hazırlarken dikkat edilmesi gerekenler:



Fırın, ızgara veya haşlama tercih edin.

Yağ yerine lezzeti arttırıcı baharatları kullanın.

Krema yerine un, nişasta, patates kullanın.

Etlerin yağlarını ayırın.

Katı yağ yerine sıvı, bitkisel yağları tercih edin.

Daha çok sebze, meyve, tahıl grubunu seçin.

Pişirirken yağsız tavalar kullanın.



**Sabah aç karnınıza aynı tartı ve aynı giysilerle haftada en fazla bir iki kere tartılın.

**Menstruasyon öncesi ve sırasında 0,5-2 kilo kadar artış olabilir, endişelenmeyin. Menstruasyon bittikten iki gün sonra tartılın. Konstipasyon (kabızlık) sorununuz varsa yanıltıcı olabilir.



Fiziksel aktivite:



Egzersiz sırasında ve sonrasında enerji harcamasında artış olmasından dolayı fiziksel aktivite kilo kaybı ve kontrolü açısından çok önemlidir. Bunun dışında olumlu psikolojik etkileri de vardır, özellikle vücut imgesinde daha olumlu bakış açısı yaratır.



Bazal Metabolizma hızında artışa sebep olur.



Diyet sırasında yağsız vücut kitlesinde daha az kayıp oluşmasını sağlar.



Yapılan son araştırmalarda kişiye uygun egzersiz yapılmasının, yağ içeriği fazla, karbonhidratlı (cips, çikolata v.s) besin isteğini azalttığı ortaya atılmıştır.



Diyete başladığınız ilk iki hafta egzersiz ve spora başlamayın. Üçüncü hafta, haftada 2-3 kez 30-45 dakika yürüyüşe başlayın (gideceğiniz yerden bir durak önce inip yürümek gibi yani sosyal yaşantınıza dahil edilecek şekilde).



Body yapmak (kas gücünü geliştirerek) çok fazla kilo verdirmeyebilir ama haftada bir iki kez kısa ve sürekli olarak yapmak kasların gevşemesini önleyebilir.



Davranış değişikliği tedavisi:



Kilo kaybının sağlanması ve özellikle de verilen kilonun kontrolünde davranış değişikliği tedavisi çok önemlidir. Amaç kişinin istenmedik beslenme alışkanlıklarını olumlu yönde değiştirmek, yeni ve düzgün alışkanlıklar kazandırmaktır.



Davranış değişikliği tedavisi için beslenme eğitimi yaparken her hangi bir standart yoktur çünkü her birey farklıdır. Hastanın eğitiminde hastanın gereksinimleri, sosyoekonomik ve psikolojik durumu iyi değerlendirilmelidir.



Hastayla eğitimi verecek kişi arasındaki ilişkinin iyi olması gerekir. Bilgilerin detaylı ve doğru alınması için eğitimi veren kişi, hastanın güvenini kazanmalıdır. Davranış değişikliği tedavisine, hastayla yapılan görüşmeler sonucunda ortaya çıkan en önemli sorunla başlanır. Bu sorun çözüldükten sonra diğer sorunlara geçilir.



Diğer tedavi yöntemleri:



Akupunktur tedavisi

İlaç tedavisi

Cerrahi tedavi



Kaynak: Kaynak:Maviyesil