Kanseri önleyen beslenme alışkanlıkları

[Bluesky24]

Çağımızın en önemli hastalıklarından biri olan kanserin hangi yaşta ve ne zaman ortaya çıkacağı hiç belli olmuyor. Ancak özellikle kanser ve beslenme alışkanlıkları arasındaki ilişki insanların beslenmelerine ne kadar çok dikkat etmeleri gerektiğini gösteriyor. Uzmanlar, aşırı besin tüketimi ve şişmanlığın kanser riskini artırdığı konusunda birleşiyorlar. Şişmanlık, erkeklerde bağırsak ve akciğer, kadınlarda ise hormonlarla ilgili kanserleri (göğüs, rahim, yumurtalık, tiroid bezi tümörleri) özellikle desteklemektedir.



Yağlar



Genelde, yağların kanserle olan ilişkilerinde, yağın cinsi ve miktarı önemlidir. Linoleik asit düzeyi yüksek olan bazı sıvı yağlar (ayçiçek, mısırözü, pamuk yağları vb) kanser oluşumunu desteklerler. Bunun nedeni, kızartma sürecinde ortaya çıkan peroksitlerin DNA hasarına yol açmalarıdır.







Sıvı yağların hidrojenle doyurulması ile yapılan margarinler, işlem sırasında ortaya çıkan ve doğal olmayan 'trans yağ asitleri' nedeniyle, kanser oluşturma açısından daha da tehlikelidirler. Buna karşın, balık yağında ve bazı sebzelerde bulunan omega-3 yağ asitleri, kansere karşı koruyucu etkinlik göstermektedir. Balık yağlarının, insanlarda ve hayvanlarda prostat, göğüs, melanoma, fibrosarkoma ve bağırsak kanserlerini önledikleri bilimsel çalışmalarla gösterilmiştir. Omega-3 yağ asitleri, ayrıca, vücudun bağışıklık sistemi hücrelerini koruyarak da kanser oluşumuna karşı direnci artırmaktadır. Dolayısıyla, kanser açısından risk altında olan kişilerin, özellikle bitkisel sıvı yağ tüketim miktarını mümkün olduğunca azaltması, margarin kullanmaması, buna karşın balık yağı tüketimini artırması önemlidir. Tereyağı, içerdiği butirik asidin kanser önleyici etkilerinden dolayı, risk altında olan kişilerce sınırlı miktarda kullanılabilir.



Proteinler



Hayvansal kaynaklı protein (süt, yoğurt hariç) açısından zengin diyetler, mide, bağırsak, göğüs, prostat ve böbrek kanserlerini hızlandırabilmektedir. Et ve tavuk tüketimi azaltıldığında kanser oluşumu da engellenmektedir. Bunun yanında, bitkisel proteinler, özellikle soya proteini, kansere karşı vücudu korumaktadır.



Nişasta, şeker ve posa



Yüksek miktarda hamurişi ve şeker tüketimi pankreas, göğüs, yemek borusu, mide ve bağırsak kanserleri riskini artırmaktadır. Ayrıca bu tür besinlerin aşırı tüketimi, şişmanlığa neden olarak dolaylı yoldan kanser oluşumunu desteklemektedir.







Diyet ve kanser ilişkilerinde, en ilgi çeken besin maddelerinden biri de posadır. Posa, sindirim sisteminde sindirilemeyen maddelerdir. Ana kaynakları, tahıllar, kurubaklagiller, meyve ve sebzelerdir. Posa, et ve yağ tüketimiyle bağırsakta artan kanser yapıcı maddeleri azaltarak ve emerek; bağırsak bakterilerinin, safra asitlerini kanser yapıcı maddelere dönüştürmesini önleyerek ve de bağırsak hareketlerini artırarak bağırsak kanserine karşı koruyucu etkisini gösterir. Ancak, etkinlik posanın kaynağına göre değişebilmektedir. Meyve ve sebze posaları, bağırsak kanseri riskini önemli düzeyde azaltmaktadır. Erkeklerde meyveler, kadınlarda ise sebzeler daha etkili olmaktadır.



Antioksidanlar ve biyoflavonoidler



Portakal, limon, greyfurt, taze biber, lahana, karnabahar ve yeşil yapraklı sebzelerde bol miktarda bulunan C vitamini mide, bağırsak, boğaz, idrar yolları, deri, melanoma ve rahim kanserlerinin oluşmasını engellemektedir. E vitamini, göğüs, rahim, bağırsak, yemek borusu ve deri kanserleri üzerinde önleyici etki göstermekte, sıvı yağların kanser oluşturucu etkilerini azaltmaktadır. En çok tahıllar, yağlı tohumlar, yeşil yapraklı sebzeler, fındık, ceviz ve balık yağlarında bulunur.



Beta-karoten, A vitaminin bitkilerde bulunan ön maddesidir. Ağız, boğaz, burun, akciğer, mide, bağırsak, deri, pankreas ve rahim kanserlerinin önlenmesinde etkinlik göstermektedir. Karotenler yeşil yapraklı sebzeler, domates, havuç, balkabağı, kayısıda bol miktarda bulunur. Biyoflavonoidler, meyve ve sebzelerde bulunan renkli maddelerdir. Başlıca kaynakları, narenciye, çilek, böğürtlen, kara üzüm, ahududu ve yeşil yapraklı sebzelerdir. Özellikle, bağırsak ve deri kanserlerine karşı koruyucu etkinlik gösterirler.



Alkol







Aşırı alkol tüketimi, özellikle sigara ile birlikte, karaciğer, ağız, farinks, yemek borusu, göğüs ve bağırsak kanserlerine neden olabilmektedir. Alkolün insanlarda DNA hasarı yaptığı saptanmıştır. Göğüs kanseri üzerindeki etkisi, vücuttan östrojen hormonunun salgılanmasını artırmasına bağlanmaktadır. Ayrıca, yüksek düzeyde alkol tüketenlerde genelde görülen yetersiz ve dengesiz beslenme, bağışıklığın baskılanmasına neden olmakta ve bu nedenle bu kişilerde kanser daha sık görülmektedir.



Folik Asit



İnsanlarda, bir B grubu vitamini olan folik asit yetersizliğinde, DNA bağırsak tümörleri artmaktadır. Folik asit normal hücrelerin kanserli hücrelere dönüşmesi için gerekli olan DNA mutasyonunu önlemektedir. En çok bulunduğu besinler yeşil yapraklı sebzeler, buğday, esmer ekmek, mercimek, nohut, kuru fasulye, fındık, ceviz, lahana ve karnabahardır.



Madensel Maddeler



Daha tam açıklığa kavuşmamasına karşın, diyetle alınan kalsiyum, magnezyum ve çinkonun, vücudumuzda ağır madensel maddelerin kanser yapıcı etkilerini azalttığı sanılmaktadır. Aşırı tuz tüketimi yemek borusu, mide ve bağırsak kanserlerini artırmakta, potasyum ise aynı tümörlerine karşı koruyucu etkinlik göstermektedir.



Diğer besinler



Sebze ve meyveler kansere karşı kesin koruyuculuk gösterirler. Diyetlerinde sebze ve meyve miktarı yüksek olan toplumlarda akciğer, boğaz, ağız boşluğu, rahim, yumurtalık, prostat, yemek borusu, mide, bağırsak ve idrar kesesi kanserlerinin görülme sıklığı yüzde 50 oranında azalmaktadır. Böyle bir etkiyi sağlamak için günde en az üç porsiyon sebze ve iki porsiyon meyve yemek gerekmekte. Sebzeler arasında tümör önleyici etkinlik açısından en önemlileri yeşil yapraklılar (roka, tere, maydonoz, kara lahana, ıspanak) ve turpgiller (lahana, karnabahar, brokoli) olarak belirlenmiştir.







Sarmısak, kanser önleyici özelliği ile dikkat çeken bir besindir. Özellikle mide kanserlerinin önlenmesinde etkin olan aktif maddesi, sarmısağa kokusunu veren kükürtlü bir bileşiktir. Soğan da, kükürtlü aktif maddesine bağlı olarak mide kanserlerinde koruyucu özelliğe sahiptir. Tahıllar, özellikle de, fındık, fıstık ve kurubaklagiller (fasulye, nohut, mercimek) ve soya fasulyesi, kanserli hücre oluşumunu engellemektedir.

Besinlerde kanser önleyici maddelerin hemen tümü bitkisel kaynaklıdır. Ancak hayvansal bir besin olan yoğurt (özellikle probiyotik yoğurtlar), içerdiği laktobasil bakterilerine bağlı olarak, bağışıklık sistemini kanser yapıcı maddelere karşı uyarmakta, kanser oluşumunu destekleyen maddeleri ve enzimleri baskılayarak vücudumuzu korumaktadır.



Doğal bitki ve besinler arasında, kanseri en iyi önleyen maddelerden biri olan yeşil çay, özellikle güneş ışınlarının ve bazı kimyasal maddelerin neden olduğu deri kanserlerinin oluşmasını engellemektedir. Bu etkinliği, içerdiği epigallokateşinin adlı bir antioksidan maddeden kaynaklanmaktadır.



Yapılan çalışmalar, genelde et tüketiminin kanseri desteklediğine işaret etmektedir. Vejetaryenlerde kanser sıklığı et yiyenlere göre daha düşük olmaktadır. Çeşitli çalışma sonuçları et tüketiminin mide, bağırsak, pankreas, prostat, karaciğer ve böbrek kanserleri için bir risk faktörü olduğunu göstermiştir. Etin bu etkinliği, kanser yapıcı ön madde içeriğine bağlanmıştır. Buna karşın, yağlı balıklar, büyük olasılıkla, içerdikleri omega-3 yağ asitlerine bağlı olarak, yumurtalık ve akciğer kanserlerine karşı koruyucu etkinlik göstermektedir.