Genç Kız ve Erkeklerde Ergenlik

[Bluesky24]

Genç Kız ve Erkeklerde ErgenlikGenç kızlar ve annelerin bu geçiş dönemini iyi tanıması gerekiyor

Ergenlik Dönemi, kişisel, bedensel ve ruhsal gelişimde önemli bir basamaktır. Bu süreçte genç kızlarımıza bilinçli bir destek şarttır. Genç kızları ve annelerini ilgilendiren bu konuda tüm bilinmesi gerekenleri JFK Hastanesi Kadın Doğum Uzmanı Opr. Dr. Nadide Korkut sizin için derledi.

Ergenlik dönemi nedir, hangi değişimler olur?

Ergenlik, çocukluktan yetişkinliğe geçişte önemli bir dönemdir. Bu dönemde bedensel ve ruhsal bazı değişimler gerçekleşir. Kızlarda ergenlik 9-10 yaştan, 18 yaşa kadar devam eder. Beyinden gelen uyarılarla, yumurtalık ( overler ) den üretilen hormonların etkileriyle vücutta birtakım değişimler görülür. Ergenlik döneminde ilkin; kalçalar yuvarlaklaşmaya başlar; kıllanmalar ortaya çıkar. Göğüslerin büyüklük ve şekilleri değişir. Bu cinsiyet hormonlarının etkisiyle adet kanamaları başlar. Hormonların etkileriyle, duygu ve davranışlarda cinsel özellikler belirir; cinsel kimlik yerleşir. Bu dönemde vücuttaki değişimlere adaptasyonda aile ve sosyal destek çok önemlidir.

Cinsel organların anatomik yapısı nasıldır ?

Üreme organları dış ve iç genital organlardan oluşur. Dış genital organlar: Vulva adı verilen iç ve dış dudaklar klitoris, himen (kızlık zarı) ve çeşitli bezlerden meydana gelir. Vulva; vagina açıklığını çevreleyen iç ve dış dudaklar, yağ, ter bezleri ve kıl foliküllerinden ibarettir. Klitoris, embriolojik olarak erkekte penisin karşılığıdır ve uyarılma bölgelerinden biridir. Himen (kızlık zarı) ise; vaginal girişte bulunan embriolojik bir artıktır. iç Genital Organlar: Vagina, serviks (rahim ağzı), uterus (rahim) ve fallop tüpleri (yumurtalık kanalları); overlerden (yumurtalıklar) oluşur. Vagina; vulvadan rahime uzanan 6-9 cm.'lik kaslardan oluşan, cinsel ilişki kurulan bölgedir. Serviks (rahim ağzı) ; vaginanın son kısmının uterusla birleştiği kısımdır. Uterus (rahim); iç tabakasından endometriumun dönemsel dökülmeleriyle adet kanamasının gerçekleştiği veya döllenme ile fetus ( çocuğun ) geliştiği bölümdür. Fallop tüpleri; rahimin iki yanındaki yumurtalıklara kadar uzanan 7-12 cm.'lik kanallardır. Yumurtadan salınan yumurta ile spermin döllenmesi bu kanalda gerçekleşir. Yumurtalıklar; rahmin iki tarafında bulunan hormon üreten 2-4 cm çapında yapılardır. ådet kanaması nedir? Nasıl oluşur?

Adet kanaması; aylık ( 22-40 ) günler arasında görülen; rahimin iç tabakası olan endometriumun hormonların dönemsel etkileriyle dökülmesi durumudur. Adet düzeni, östrogen ve progesteron hormonları arasındaki ilişkiye bağlıdır ve bir adet kanaması 3-7 gün sürer. Ergenlik döneminde overlerin çalışması ve hormon üretimiyle beraber ilk adet kanaması görülür. Buna menarş denir. İlk adet kanaması 9-16 yaşlarında başlar. Bu yaş, genetik etkiler ve beslenmeye göre değişir. Adet kanamalarında ilk 2 yıl, hormonların etkilerinin tam gelişmemesi ve yerleşmemesi nedeniyle düzensizlikler olabilir.

Adetin başlaması gecikebilir mi?

Adet kanamaları normalde 9-16 yaşta gerçekleşir. Yaklaşık % 10 oranında görülen gecikmeler çoğunlukla yapısal ve genetik duruma bağlıdır. Ancak, doktor tarafından incelenmesi gerekir. Ağır spor yapan genç kızlarda ya da beslenme bozukluğu olan; çok zayıf kızlarda adet kanamaları gecikebilir. Bazı kızlarda himen ( kızlık zarı ) açık olmayabilir, bu basit bir işlemle açılarak kanamaların gerçekleşmesi sağlanır. Şeker - astım - böbrek hastalıkları gibi kronik hastalıklar, hipofiz, troid bezi hastalıkları da adet kanamalarının gecikmesine neden olabilir. Çok nadiren rahim ve yumurtalıklar gelişmemiş olabilir.

Adet düzensizliği nedir ?

Ergenlik dönemde vücudun yeni hormonlara adaptasyonu ve hipofiz - hipotalamus-over aksinin gelişmesiyle ilk iki yıl adet düzensizlikleri olabilir. Bu olgularda ciddi tedavilere gerek yoktur, düzenin yerleşmesi izlenir. Daha sonra ise, 28-35 günlük sıkluslerle hormonların uyum içinde çalıştığı anlaşılır. Adet kanamaları, stres, yorgunluk, heyecan, egzersiz, diyet ve hastalıklardan etkilenir. Hormonal dengesizlikler de adet döneminde bozulmalara neden olabilir.

Adet sırasında ne gibi önlemler alınmalıdır ?

Adet kanaması dönemi bağışıklık sisteminin zayıfladığı özel bir dönemdir. Vücut temizliği ve beslenmeye önem verilmeli, çok yorgunluk yaratacak işlerden kaçınılmalıdır. Kanamalar için emicilik özelliği olan, iç çamaşıra yerleştirilen özel hijyenik pedler kullanılmaktadır ve sık değiştirilmelidir. Cinsel aktif bayanlar tampon da kullanabilir. Ancak uygunsuz tampon kullanımı; 'Toksik şok Sendromu' denilen bir hastalığa yol açabilir. İltihabi hastalığı olanların tampon kullanmaktan kaçınmaları gerekir. Ayrıca tamponun en geç 4 saatte bir değiştirilmesi ve temizlik kurallarına çok dikkat etmeleri şarttır.

PMS (Premenstrüel Sendrom) nedir ?

PMS; çok sık rastlanılan bir durumdur. Adet kanamaları, l hafta - 10 gün öncesinden başlar. Duygusal huzursuzluk, gerginlik, göğüslerde ağrı- hassasiyet, vücutta şişlik, sivilceler, yorgunluk kasık ağrıları şeklinde ortaya çıkar. Hormonların etkisiyle ortaya çıkan bu durum özellikle psikolojik belirtilerle beraber olabilir. Sağlıklı beslenmek, bol meyve ve sebze, sulu gıda alımı, tuzlu gıda çikolata ve kola gibi içeceklerden kaçınmak, spor yapmak, dinlenmek ve gevşeme tekniklerini öğrenmek faydalı olacaktır.

Ergenlik döneminin başlama yaşı, cinsiyete ve ülkelere göre değişmektedir.

Ortalama olarak bu dönem, 11 yaşında başlar.

11 - 13 yaşları arasına giriş dönemine (puberte dönem) diyoruz.

Ergen, ne çocuk ne de yetişkindir. Kimliğini belirlemeye çalışan bir bireydir.

Ergenlik (13-18 yaş ) Döneminin Genel Özellikleri:

Her iki cinsiyetle de olgun ilişkiler kurabilme.

Eril ya da dişil toplumsal rolü gerçekleştirme.

Bedensel özelliklerini kabul etme ve bedenini etkili bir şekilde kullanma.

Ana-babadan ve diğer yetişkinlerden duygusal bağımsızlığı gerçekleştirme.

Aile yaşamına ve evliliğe hazırlanma.

Bir mesleğe hazırlanma.

Davranışlarını yönetebilmek için gerekli değerler ve ahlaki sistem geliştirme.

Sosyal sorumluluklar isteme ve başarma.

Aile İlişkileri:

Ergenlerin bu dönemde ailelerine olan bağımlılıkları azalır.

Hiçbir şeyi beğenmez, sürekli şikâyet edecek bir şeyler bulurlar.

Eve istediği zaman girip çıkmak ister.

Ailesinin en ufak bir eleştirisine büyük tepkiler verir. Kendine yöneltilen eleştirileri kabul etmez, sürekli eleştirmeyi sever.

Boşvermişlik içindedir.

Anne-babasının beğenileriyle alay eder.

Anne-babasının düşüncelerini eskimiş bulur. Onlardan öğrenecek hiçbir şeyi kalmamış sanır.

Aileyle fikir bazında çatışma , isyankâr tutum bu dönemde artar.

Bu dönemde aileye büyük bir görev düşer. Aile bu davranışların bir süre sonra geçeceğini bilmeli ve sabırlı davranmalıdır.

Arkadaş İlişkileri:

Ergen için arkadaşları çok önemlidir.

Arkadaşlarının kendisi için ne düşündüğü çok önemlidir.

Bu dönemde ergenler kendi aralarında arkadaş grupları oluştururlar.

Bu grupların kendi aralarında yazısız kuralları vardır. Kurallarına uyan kişileri gruplarına alırlar.

Her ergen bir arkadaş grubunda olmak ister.

Erkeklerin kurdukları gruplar daha kalabalıktır, ilişkiler yüzeyseldir.

Kızlardan oluşan gruplar daha küçüktür, ilişkiler ise daha sıkıdır.

Ailesi içinde geçimsizlik ve dengesizlik olan ergenlerde, bir baskı hakim ise masum arkadaş grupları yerine çeteye yönelir.

Kız-Erkek İlişkileri:

Ergenliğin ortalarına doğru, karşı cinse olan ilgi artar.

Ergen, karşı cinsin ilgisini çekebilmek için giyim kuşamına dikkât eder.

Ergenlik Dönemiyle İlgili Duygular:

Kızlar, erkeklerden daha erken duygusal olgunluğa ulaşır ve duygularını kontrol edebilirler.

Ergenin duygularında bir yoğunlaşma görülür, bunu dışarı vurma ihtiyacı güder. Ergen yaşadığı olumsuz duyguları bağırarak, ağlayarak, el - kol hareketleri yaparak belli eder.

Ergenin yaşadıkları olumlu duygularsa, şiir, öykü yazar ya da hatıra tutar.

Ergen duygularını daha çok arkadaşlarıyla paylaşmaktan hoşlanır.

Aşık olmak bu dönemde baskın bir duygudur. Bazen bunu karşı cinse belli edebilir, bazen de duygularını saklamayı tercih edebilir.

Bu dönemde aşırı şekilde hayal kurma görülür.

Ergende yalnız kalma isteği vardır.

Ergen, sosyal ilişkilerden korkar.

Sevgi, ergenin ihtiyacı olan bir duygudur.

Soyut İşlemler Döneminin Özellikleri:

Genelleme, tümden gelim - tüme varım gibi zihinsel işlemleri rahatlıkla yapabilir.

Bir sorunun çözümünde birçok faktörü görebilir ve ele alabilir.

Mecazi söyleyişi anlayabilir.

Mizah ve espri anlayışı da gelişmiştir.

Mantık oyunlarını sever ve onlarla uğraşır.

Tartışmalara katılmayı sever.

İnsanlık, hürriyet, adalet ve din gibi soyut kavramları anlamaya başlar ve düşünebilir.

Kişiye, yere ve zamana göre değişen görece kavramlar da bu dönemde edinilir. Kuralların değişebileceğini kavramaya başlar.

Ergen, kendi kendini çok eleştirir, kendini çok eleştirdiği için de herkes tarafından eleştirildiğini sanır.

Sanki herkesin dikkâti onun üzerindedir, herkes onun dış görünüşüne çok önem vermektedir.

Ergenin ben merkezci düşünce biçiminin diğer bir özelliği de kendi düşüncesinin, kendi inançlarının en doğru en orijinal olduğunu sanmasıdır.

Ergen, bir çelişkiler dünyasında yaşamaktadır. Bir yandan çevresindekilerin kendisine ilişkin düşüncelerine çok önem verirken, bir yandan da kendisini herkesten daha akıllı sanmaktadır.

Ergenler kendilerini olduğu gibi yargılamadan kabul eden, sevgi, saygı gösteren, güven ve destek veren özdeşim modelleri ile karşılaşma şansına sahip olurlarsa, sağlıklı bir kimlik geliştirebilirler.

Ergenlik dönemi, kısaca bireyin çevresiyle ve kendisiyle çatışma halinde olduğu bir dönemdir.

Kimliğe Karşı Rol Karışıklığı

(Ergenlik dönemi, 12-18 yaş = Erik Erikson ): Bu dönem boyunca, cinsel olgunlaşma ve beden büyümesi oldukça hızlıdır.

Kadın ya da erkek kimliği gelişir.

Arkadaşları ile toplumun söyledikleri birbirine uymadığı zaman çatışma olur.

Genital Dönem ( 11-18 yaş = Freud )

Cinsel çekicilik, toplumsallaşma, grup etkinlikleri, meslek planlaması ve yuva kurma gereksinmeleri belirir. Bu dönemin amacı, ergenin ana babasına olan bağımlılığından koparak aile dışındaki karşı cinsele olgun ilişkiler kurabilmeyi öğrenmektir.

Büyüme:

Ergenlik dönemi, büyümenin yeniden hızlandığı, biyolojik değişim ve olgunlaşmanın tamamlanarak çocuğun artık erişkin görünümüne girdiği dönemdir.

NOT: Kızlar ergenliğe erkeklerden daha önce girdikleri için erkeklerden daha uzundurlar.

Erkekler, 14 yaş civarında kızlara ulaşırlar ve onları geçerler. Aynı zamanda, 12-14 yaşları arasında kızlar erkeklerden daha ağırdır.

Kas kütlelerinde ¼ oranında artış görülür. Bu da ergenin sportif etkinliklere ve yoğun antrenmana hazırlıklı olmasını sağlar.

Kız çocukları 8-13 yaşlarında ergenliğe girebilir.

Erkek çocukları 9,5-15 yaşlarında ergenliğe girebilir.

Ergenlik süresi 2-6 yıl arasında sürebilir.

Ergenlik başlangıcında erişkin boyun % 80 i olan boy uzunluğu 2-4 yıl içinde erişkin boyun % 99na ulaşır.

10-12 yaşlar arasında kızlar erkeklerden daha iri olurlar.

Büyüme hızı doruğu kızlarda ® 9 cm/yıl erkeklerde 10,5 cm/yıl

Boy uzaması kızlarda 16-18 yaşlarında erkeklerde 18-20 yaşlarında durur.

Genelde kızların 14 yaşından sonra uzamalarının durduğu ve gövde - bacak uzunlukları açısından yetişkin proporsiyonlarına da bu yaşta ulaştıkları gözlenmiştir.

Ergenlik dönemi süresince beden ağırlığı kızlarda 16 kg erkeklerde 20 kg artar.

Gerek kız gerekse erkek çocukların birçoğunda, ergenlik öncesinde ( 8-10 yaşlarında ) bedende yağ depolanması sonucu ağırlıkta belirgin bir artma görülür. Ergenlik dönemi boyunca ise erkeklerde ve kızlarda ağırlık artışı nedenleri farklıdır.

Erkekler kas gelişmesi iskelet kitlesinin artması

Kızlar yağ depolanması sonucu kilo alırlar.

Ağırlık artmasının en hızlı olduğu dönem, " büyüme hızı doruğu " dan altı ay sonra yaşanır.