Diyetetik ve Beslenme Günleri

[Bluesky24]

Diyetetik ve Beslenme Günleri7-28 Haziran 1969 – Vittel

Prof. Dr. H. Bour (Paris) (Açılış konuşması)

Tıp biliminin ileriye doğru önemli adımlar attığı, insan organlarının cüretkar transplantasyon girişimleri ile tamir edilmeye çalışıldığı günümüzde, beslenme çok önemsiz ve sıradan bir konu, unutulmaya mahkum bir bilgi alanı olarak görülebilir. Fakat bu doğru değildir; tam tersine, Hipokratın önem verdiği bu bilim dalı yani bir rağbet kazanmaktadır.

Bunun birkaç sebebi vardır;

1.diyetetik, yalnız hasta insanı iyileştirmeyi amaçlamaz normal insanın sağlığının sürdürülmesini de amaç edinir. Beslenmeden normal bir insanın beklediği, ona günlük gücü vermesi yanında bir öfori, bir iyi olma duygusu, ayrıca damak zevkinin de karşılanmasıdır.

Bu da içgüdüler yanında, hatalardan kaçınmak için bilgi gerektirir.

2.bazı besinlerin tamir edici (plastik) bazıları da tamir edici olmaktan çok enerji sağlayıcı (enerjetik) dırlar. Bu besin öğelerinin metabolizmalarını, birbirine dönüşümlerini, depolanmalarını inceleyen beslenme bilimine bu bakımdan ihtiyaç vardır.

3.bazı enzim eksikliklerinin, bazı metabolizma hastalıklarının aydınlatılması için de beslenme bilimine gereksinim vardır.

Bu hastaların bakımında özel diyetler ve bunun için de besin sanayiinin girişimleri gereklidir.

Şu halde iyi yaşama isteği iyi bir beslenme aracılığıyla yerine gelir. Yeme sanatını iyi bilmek bu anlama gelir.

Şair Abdülhak Hamid Beyin babası Hayrullah Efendinin beslenme hakkında görüşleri;yemek deyince amaçladığımız, bedeni güçlendirip karnı tok tutan gıdalardır. Etler, sebze ve diğer bitkisel ürünler gıda tanımına girer. Fakat tıpta yemek denince daha çok anlaşılan, vücuda faydası olan, bağırsak faaliyetini kolaylaştıran, midede hazmı kolay olan besinlerdir. Mesela et söğüşü, tavuk kebabı, piliç külbastısı, sütlü yiyecekler ve bazı hafif sebze benzerleridir. Yoksa soğan, sarmısak, sucuk, pastırma ve kuru peynir gibi hazmı güç, kan dolaşımını tahrik eden ve mideyi bozan gıdaları kullanmak caiz değildir. Zira adlarını andığımız güç hazmolan gıdalar mideye girdiklerinde gerektiği gibi hazımolmayıp bazen kusma ile çıkarılır. Yahut mideyi tahriş ederek iltihap ve hazım bozukluğuna yol açar.

İyi yemekler de aşırı yenilirse mideyi bozar. Özellikle demevi mizaçlı olan kişilerin fazla et yemesi onların plethora halini arttırdığından, zararlı olur. Demevi (pletorik) mizaçlı kişilere uygun olan besinler, sebze ve süt benzerleridir. Rafadan yumurta da pek faydalıdır.

Yalnız ekmek yemek de zararlıdır. Ama bazı kişiler vardır ki, ekmekle beraber poğaça yerler ki, hazmı çok zordur. Bir takım kişiler de yemek sayılmayacak şeyleri yerler, asla zarar da görmezler. Bunlar tıp ilminin hükümleri dışında kalır.

Yemek yendikten sonra, hazım işine yardımcı olmak için biraz beden hareketi gereklidir. Hatta tıp kitaplarında yemek yedikten sonra hareket etmeyi o kadar överler ki, bunu adet edinen kişinin uzun ömürlü olacağı sanılır. Fakat bunu aksini yapan, yani hareketsiz yaşayan kişilerde gut, eklem hastalıkları, asabi hastalıklar çok görüldüğünden bu öğüdün faydalı olduğu da ortadadır. Yemek yedikten sonra mideyi dolduran besinler, hareket eden vücutta daha kolay hazmolur ve duodenum (isnayiaşere) denen ince barsak bölümüne daha çabuk boşalır. Damarlar da bu besinleri almaya hazır hale gelir. Vücut organları da hareket ve eylemleri arttırdığından, direnç kazanırlar. Çünkü aşırı derecede hareketsizlik, doğal güçleri doğacak bir arıza karşısında hazırlıksız ve güçsüz duruma sokar. Buna göre hareket ve gezinme sebebiyle kuva-yi bedeniye metin olmaya, bazı arızaların aşırı hareketsizlikten doğduğu anlaşılıyor. Netekim, kitabımızın yedinci bölümünün üçyüzkırkdördüncü notunda, aşırı hareketsizliğin, kalbi bazı hastalıklara istidatlı hale getireceğine işaret etmiştik. Zayıf ve vücudu gevşek kimseler de sebze ve sulu gıdalardan daha fazla, et ve et grubundan yiyeceklerle beslenip açık havada çokça gezinmelidirler.

Yavan ekmek, yani katıksız ekmekle beslenmenin vücut için yararlı olmadığında tabipler oybirliği halindedir. Çünkü ekmek, ekmek mayası kullanılarak yapılmıştır. Ekmek midede bir kat daha fermante olarak bir nevi maya halini alır. Ekşi ve hazmı güç bir besin halini alır. Üstelik üzerine su içilirse bu durum daha olumsuzlaşır. Ekmek iki çeşit olur. Biri kemekten arındırılmış ekmektir, Francala denir. Diğeri az veya çok kepekli ekmektir ki "harici ekmek" adı verilir. Kepeksiz ekmek yani francala, kibar kimseler tarafından beğenildiği halde hazmı güçtür. Kepekli ekmek ise esmer rengi ve kolay ufalanması sebebiyle beğenilmezse de tıbben harici ekmek (Taşra ekmeği) yemek daha iyidir.

Meyve yeme konusu eski tıp kitaplarında ve halk arasında pek makbul değilse de, yeni tıp gözlemlerine göre zararsız hatta faydalıdır. Bazı hastalıklarda zararlı olsa da sağlıklı kimseler için meyve yemek yararlı olur.

Meyvenin yenilmesi yemekten önce mi sonra mı olmalıdır konusunda tabipler arasında görüş farkları vardır. Bizce yemek sırasında veya yemekten sonra yenmesi uygundur (Hoşaf gibi). Özellikle temriye (cild hastalığı) olanlar, afyon ve tiryak kullananlar da, elma, armut, kavun, karpuz yemelidirler.

Kaynak: Hayrullah Efendi.

Makalat- ı Tıbbiye 1843 İstanbul