Dönüş

[Bluesky24]

Dönüş

<B style="mso-bidi-font-weight: normal">[/b]İspanyol yönetmen Pedro Almodovarın son filmi Volver – Dönüş, bize sinemada çok az gördüğümüz bir beceriye tanıklık imkanı veriyor: insanları, durumları ve duyguları yargılamadan perdeye yansıtmak. Dönüş Cannes Film Festivalinde Almodovara En İyi Senaryo ve tüm bayan oyuncularına En İyi Aktrist ödüllerini kazandırmış; rengarenk, kırılgan ve zengin bir ‘dönüş hikayesi. Filmde üç kuşak kadının birbirlerinin içinden geçen öyküleri serin bir uzaklıktan sıcak bir bakışla aktarılıyor.



Yönetmen kahramanlarını bize tanıtırken, kendi hayatlarımızda karşılaştığımız insanları anlamaya çalışma sürecimizi bize yaşatıyor. Almodovarın kendi çocukluğunu da geçirdiği La Manchada yaşayan bir grup kadını sevdiklerinin mezarlarını uçuşan yapraklardan temizlerken; yaşadıkları köyün doğu rüzgarına karşı savaş verirken tanıyoruz. Almodovarın diğer filmlerinden alışık olduğumuz gibi, küçük bir hikaye için çok sayıda marjinal –sıradanlıklarının içinde marjinal– kadının, biraz yaşam mücadelesi; biraz sevgi ve nefret; biraz neşe ve hüzün; biraz güç ve zayıflık; biraz iyilik, biraz şeytanlık; biraz yaşam, biraz ölüm kokan hayatlarına şahit oluyoruz. Nasıl bu karakterler bir küsüp bir affediyor, bir ağlaşıp bir gülüşüyor, bir gelip bir gidiyorsa, Almodovar da bizi kadınlarıyla aynı atlıkarıncaya bindiriyor, döndürüyor, dönüştürüyor. Tam da hayatın kendisindeki gibi ne onlara hak verebiliyoruz, ne de suçlayabiliyoruz.



Almodovarın bu olgun ve uzak duruşu, yönlendirilmeye alışık ve istekli izleyiciyi itebilir, ya da en azından eksik kalmış bir tat verebilir. Karakterleri –ve dolayısıyla seyirciyi– kararlarıyla yalnız bırakan bu anlatım dili, riskli olduğu kadar da izleme keyfi açısından yenilikler sunabilmesiyle farklı bir bakışa açık izleyici için bir şölen niteliğinde.



Film hiçbir zaman dramatize etmiyor da olsa, cinselliğin insan hayatında ne kadar merkezi bir noktada olduğunu gösteriyor. Hikayenin ana karakterleri kendilerine ve yakınlarına karşı sergilenen cinsel yaklaşımlardan etkilenerek hayatlarını değiştiriyor; ömürlerine yayılan, ilişkilerini belirleyen kararlar alıyorlar. Almodovar mizahın hafifleticiliğini de kullandığı ekonomik senaryosu ve objektif kamerası sayesinde ensest ilişkinin, şiddet içeren cinselliğin ne kadar hayatın içinden olduğunu doğal bir dille anlatıyor.



Ayrıca yönetmen, filmde önemli bir role sahip tek erkeği öldürerek; genel olarak erkeği ‘gerçek hayatın dışında bırakıp filmi kadınların ellerine teslim ederek, erkeğin kadın hayatındaki belirleyiciliğinin altını çizmiş oluyor. Ancak bu tip çıkarımlar yönetmenin fonda bırakmayı tercih ettiği detaylarda bırakılmış. Filmden tam bir keyif almak, izleyicinin dikkatine ve çabasına bağlı. Kadının kırılgan olduğu kadar da vahşi ve korkusuz olabilen dünyasını keşfettikçe, tüm bunların filmin eğitmeye kalkmayan, gerçekleri göstermeye, doğruyu yanlışı bildirmeye, cezalandırmaya ya da ödüllendirmeye yeltenmeyen doğal dünyasından kaynaklandığını hissediyoruz.



Bu hassas duruş, Almodovarın kostüm tasarımına, mekanları, ışığı ve çerçevelerine de yansımış. Kendi dünyalarında büyük sorunlar yaşayıp, büyük savaşlar veren kadınlar rengarenk kıyafetler giyiyor; bol güneşli ve rüzgarlı dar sokaklarda dolaşıyor; samimi ve aydınlık dekorlar içinde çalışıyor; loş odalarda suç işliyor... Karakterlerin işleri, emekleri ve beklentileri nasıl tasarlanmışsa, çevreleri, giysileri, geçtikleri yollar, yaşadıkları ve çalıştıkları evler de, kadın iç dünyasının zenginliğine ve renkliliğine bir saygı duruşu gibi işlenmiş. Film bu şekilde, yaşamın yükünü görev gibi sırtlanmış kadınları, ve hayatın oynadığı oyunları bir bakıma kutsuyor. Dönüşte kadın, erkeğin hareketiyle belirlenen hayatının tadını, hem neşe hem hüzün içinde, her yanıyla ve sonuna kadar çıkardığı için öncül ve vazgeçilmez bir portre çiziyor.



Almodovar bu filmde, daha önceki filmlerinde radikal roller almış Penelope Cruz, Carmen Maura gibi oyuncularla tekrar çalışmış. Hayata ıslak gözlerle bakan, güçlü olmayı çok erken öğrenmiş Raimundayı Penelope Cruz; ömrünün son yıllarını yaşayan kız kardeşine yardım etmek için kimseye görünmeden yeniden doğmuş, bitmemiş hesaplarını kapatmaya çalışan anneyi Carmen Maura canlandırıyor. Diğer üstesinden gelmesi güç rollerde, kocası tarafından terk edilmiş yalnız başına evinde kuaförlük yapan Sole (Lola Duenas); üvey babası tarafından tacize uğrayan Paula (Yohana Cobo); ruhlara inanan ve annesinin hayatta olup olmadığını araştıran Agustin (Blanca Portillo) var.



Oyuncu kadrosunun ayrıksı tipleri ve filmin ince mizahını yansıtmakta başarılı mimikleri ikili diyaloglarla dolu filme kan veriyor. Kadınların sürekli birbirlerini öpmeleri, ayaküstü laflamaları İspanyol kültürünü ve kadın dayanışmasını öne çıkaran öğeler. Filmin sevgi dolu atmosferi ve mizahına çok güzel eşlik etmiş. Cruz Amerikan filmlerindeki rollerinin silikliğinden sonra ana dilinde çok güçlü bir performans sergilemiş. Öte yandan Cruzun derin dekoltesi sanki başlı başına bir karakter. Filmde bir kadınlık simgesi gibi her sahneyi dolduruyor; karakterin anaçlığını, hayata bağlılığını, yıkılmayışını temsil ediyor.



Dönüş, anne-kız, abla-kardeş, büyükanne-torun ilişkileriyle örülü. Seyirci karakterlerin birbirlerine içini döktüğü, sır paylaştığı, ya da sürtüştüğü sahneleri ikili diyaloglarda takip ediyor. Kahramanların motivasyonlarını bu sahnelerle anlıyoruz; geçmişlerini öğreniyoruz; neler yapacaklarını tahmin ediyoruz. Belli bir sorunsal çevresinde dönmesine rağmen birbirine zıt duyguların, yaşam ve ölüm arasındaki ince çizginin varlığını hissediyoruz. Almodovar filmiyle ilgili yazısında, "One can tell the story of the Universe through scenes between twos – İnsan tüm evrenin öyküsünü iki kişilik sahnelerle anlatabilir," diyor. Hikayeyi oluşturduğu atmosfer içinde serbest bırakan, ekonomik sahnelerle dünyayı anlatmayı hedefleyen yönetmenin sinemasını çekici kılan şey tam da bu.



Dönüş, evrenin zıtlıklarla dolu olduğuna ve hayatın bu sayede canlı ve renkli bir hal aldığına dair küçük bir film. Filmi kendi akışında özgür bıraktığı için Almodovar seyircinin ilgisini ayakta tutmakla ilgili bir risk almış. Hikaye büyük maceralara atılmış insanları izlemiyor; tek bir ya da çok güçlü bir hedefe kilitlenmiyor; yan-hikayeler aynı amaca hizmet etmek üzere ve seyircinin elinden tutmak için sıkı sıkıya örülmüş değil. Ama Almodovarın da dediği gibi, evrenin işleyişinden parçalar sunuyor meraklılarına. Ve bunu hayatın çok yönlülüğünden, her yana dağılabilme, değişebilme ihtimalinden yararlanarak ve yarattığı dünyayı bir sıcaklık duygusuyla sarmalayarak yapıyor. Dönüşün her zevke hitap etmeyeceği kuşkusuz, ama böyle bir sinemayı takdir edebilecek izleyici için kaçırılmayacak bir örnek. Keyifli seyirler dilerim.