Diz Tedavisi

[Bluesky24]

Diz TedavisiÖn çapraz bağ yaralanmaları

ÖÇB dizin stabilitesini sağlayan önemli bir ligamandır. Dizin iç tarafında yer alan bu ligaman dizin öne doğru kaçışını %90 oranında engeller. Sıçrama, twist, ani durma tarzı aktivitelerin sıkça yapıldığı kayak, basketbol, tenis, futbol gibi spor branşlarında yaralanmalarına sıkça rastlanır. Yaralanma mekanizması spor branşları arasında farklılıklar gösterir. Örneğin; futbolda ani duruşla birlikte dönme hareketi ile birlikte yapılan vücut çalımı hareketi gibi. Mekanizmada bacak alt bölümünün sabit kaldığı bir pozisyonda vücut üst tarafına verilen ani zorlayıcı dönme tarzı hareket önemli bir yer tutar Hastalar sıklıkla yaralanma sırasında diz içinde patlayıcı bir ses oluştuğunu tarif eder. Takiben ağrı, şiş ve dizde boşalma önemli şikayetlerdir. Yaralanan kişi sıklıkla aktivitesine devam edemez. ÖÇB'yi zorlayacak bir travmada meniskus ve iç yan bağ hasarları da oluşabilir.



Böyle bir travmayı takiben dize yük vermemek, soğuk uygulamak ilk yapılacak şeylerdir. En kısa zamanda bir sağlık kuruluşuna başvurmak gerekir. Uzman bir hekimin değerlendirmesi tedavinin seyri açısından önemlidir.



ÖÇB ufak hasarlarında (bağın bir bölümünün kopması, parsiyel yırtık) ve sedanterlerde (ağır aktivitelere katılmayanlarda) cerrahiye ihtiyaç duyulmayabilir. Cerrahi yapılmayan vakalarda rehabilitasyon büyük önem taşımaktadır. Bu konuda uzmanlaşmış kişilerin denetiminde dizin kuvvet ve duyusal (propriyosepsiyon) özelliklerinin geri kazandırılması gerekir. Bu süreç birkaç aylık dönemi kapsamaktadır. Bu sürecin yetersizliği benzer sorunlarla karşılaşmak yanında diz içindeki dokuların daha büyük hasarların artmasına neden olabilir. Bu kişilerde ileri yaşlarda degeneratif artrit riski büyüktür. Ayrıca bu cerrahi uygulanmamış ve iyi rehabilite edilmemiş bireylere kayak, tenis, voleybol gibi aktiviteler önerilmez. Bu bireylerin düz koşu, , yüzme gibi aktiviteler katılmasında sakınca yoktur.



Cerrahi (artroskopik) bu konuda uzmanlaşmış bir ortopedist tarafından yapılmalıdır. Otoriter kurumlar uzmanlık kriteri olarak yılda 50 civarı ÖÇB ameliyat yapan ortopedisti tarif etmektedirler. Cerrahi – rehabilitasyonu takiben sporcuların %90ı yaralanma öncesi aktivite düzeyine dönebilmektedir. Yaralanan bireyin yaptığı spor vb. özellikler göz önüne alınarak patellar tendon, hamstring ve kadavra greftleri tercih edilmektir.



Kullanılan her greftin avantaj ve dezavantajları vardır.

Patellar Tendon Grefti:Kuvvetli bir greft, cerrahi fiksasyonu sağlam, iyleşme süreci kısa.

Hamstring Grefti:Greftin alındığı bölge itibari ile diz ön ağrısı vb. sorunlarla karşılaşma olasılığı az. Patellar tendon kadar güçlü değil. İyleşme süreci patellar tendondan daha uzun.

Kadavra Grefti:Hastadan alınan dokuya (grefte) ihtiyaç yok. Yaşlı hastalarda hastadan alınan greftin olası zayıf özelliklerinden dolayı tercih nedeni olabilir. Vücudun dokuyu kabul etmemesi ile ilgili sorunlarla karşılaşılabilir.



Cerrahinin başarısı yanında cerrahi sonrası uygulanacak rehabilitasyon programının da aktivitelere sorunsuz dönüşte önemi büyüktür. Rehabilitasyon kliniklerinde klasik ve hızlandırılmış olmak üzere 2 farklı rehabilitasyon programı uygulanmaktadır. Uludağ Üniversitesi Spor Hekimliği BDda özellikle sporcu hastalar için hızlandırılmış rehabilitasyon programı uygulanmaktadır. Ekstrem özellikleri olmayan patellar tendon greftli hastalara uyguladığımız program çerçevesinde sıklıkla hastaların büyük kısmı 4-4.5 ay civarı bir dönemde branşa özgü antrenmanlarına geri dönebilmekte ve sıklıkla 5-5.5 ay civarında lig maçlarını yapabilmektedirler.

Menisküs Yaralanmaları

Menisküs, dizde iki kemiğin arasında şok emici göreve sahip kartilaj yapıda bir dokudur. Sıklıkla twist tarzı zorlanmalarda hasar görür. Bu hasar dizde ağrı ve şişmeye neden olur. Hasar sonucu menisküsden kopan parça veya ileri derecede hasarlı yapısı dizde kilitlenmeye neden olabilir. Kartilajın kan dolaşımı olmadığı için hasarın vücut tarafından tamiri mümkün değildir.



Uzman bir hekimin vereceği bilgi ve karar ışığında artroskopik olarak menisküsün tamiri olasıdır. Bir kısım hasarlarda menisküsün bir bölümü veya tamamın çıkarılması gerekebilir. Menisküsü tamamen çıkarılmış hastalarda yaşamın ileriki dönemlerinde osteoartritik sorunlarla karşılaşılma oranı yüksektir.



Atroskopik olarak menisküs müdhalesini takiben rehabilitasyon spora erken dönüş açısından önemlidir. Artroskopi sonrası 48 saat içinde koltuk değneği kullanarak bacağa yük vermeye izin verilir. Birkaç gün içinde (sabit ev veya laboratuvar tarzı) kullanılabilir. Cerrahi öncesi düzeyde sportif aktiviteye uygun rehabilitasyonu takiben 4-6 haftada dönülür. Kompleks tamirlerde bu süreç uzayabilir.

Diz kapağı sorunları

Diz kapağı dizin ön bölgesinde yer alan kuadriseps (bacak ön grup kaslar) kasının tendonu içine yerleşmiş bir kemiktir. Dizin hareketi ile patella, femur kemiğinin (kaval kemiği) uç bölgesi üzerinde kayar. Doğuştan farklı anatomik özellikleri vardır. Kuadriseps kasının güçsüzlüğü ve uzama yetersizliği, doğuştan anotomik yapı bozuklukları veya kaval kemiği ile ilişkili uyumsuzlukları sonucunda diz kapağının arka yüzeyinde kartilajda bozulmalara rastlanabilir (Kondramalazi Patella). İleri yaşlarda ve büyüme-gelişme çağındaki çocuklarda aşırı kullanımlar bu tür sorunları ortaya çıkarır ve/veya artırabilir. Hastalar sıklıkla dizde özellikle dizkapağının hareketi ile dizin önünde ortaya çıkan batıcı ağrılar ve şişme şikayetleri ile doktora başvururlar.



Birincil tedavi kuadriseps kasını kuvvetlendirmek, uzama yeteneğini geliştirmeye dönük rehabilitasyon çalışmalarıdır. Sıklıkla cerrahiye ihtiyaç duuyulmadan sorun çözülebilir. Anatomik bozukluklar ve ileri derecede kartilaj hasarlarında cerrahi gerekebilir. Tanı ve tedivinin doğru bir şekilde yapılabilmesi ve sonuç almak için uzman bir hekim tarafından değerlendirilme yapılmalıdır.

Patellar Tendinit

Patellaya yapışan kasların tendonlarının aşırı kullanım sonucu lokal enflamasyonuna (iltahabi değişiklik) verilen isimdir. Tendon üzerinde ve kemiğe yapışma noktalarında ağrı ve hassasiyet (özellikle aktivite sırasında, kullanım kaynaklı), aktivite sonrası ağrı ve sertlik sıklıkla rastlanılan şikayetlerdir.