Öğrenilmiş Çaresizlik Ve Sorumluluk Alma Bilinci

[Işıldayan Safir]

1975 yılında Seligman adlı araştırmacı, depresyonu “öğrenilmiş çaresizlik” modeli ile açıklamıştır. Bu açıklama, araştırmacının köpekler ile yaptığı iki aşamalı deneye dayanır. Birinci aşamada, köpeğe çok sayıda elektrik şoku verilir ve hayvanın bundan kaçması engellenir. İkinci aşamada hayvana elektrik şoku verilir ancak kaçması engellenmez. Bu aşamada köpeğin elektrik şokundan kaçması beklendiği halde hayvanın kaçma ve kurtulma davranışı göstermediği gözlenir. Sonuç şudur: ilk aşamada elektrik şokunu denetleyemeyen ve kaçamayan hayvan çaresiz olduğunu öğrenmiştir. Bu çaresizliğini kabul ettiği için de ikinci aşamada kaçma ve kurtulma davranışı göstermemiş, şoka boyun eğmiştir.

Bizler de çoğu zaman öğrenilmiş çaresizliği içselleştirir ve kendimizi olaylar karşısında “kurban” olarak algılarız. Böylece yaşamlarımızın sorumluluğunu diğerlerine veririz.

Çaresiz olduğumuzu düşünmek ve kurban rolünü oynamak bağımlılığa, bağımlılıkta eylemsizliğe neden olacaktır . Diğer bir deyişle, mevcut durumumuzu ve bundan kaynaklanan rahatsızlıklarımızı çözmek için harekete geçmeden, gücümüzü yadsıyarak , başımıza gelenler için sadece başkalarını suçlama eğilimine gireriz. Yaşadığımız olumsuzluklar onlar yüzündendir!

Aile düzenimizde, iş hayatımızda, toplumsal düzenimiz de değiştiremediğimiz, kontrol edemediğimiz ve bizi sıkıntıya sokan onlarca şey olabilir. Kontrol edebileceğimiz tek şeyin kendi duygularımız ve düşüncelerimiz olduğu gerçeğini kabul ettiğimiz an “kendimizle ilgili sorumluluk alma bilinci” oluşturmaya başlarız.

Sorumluluğun birçok anlamı vardır burada bahsedeceğim sorumluluk, kendi özümüzü, duygularımızı hatta acı çekişimizi bile kendimizin yarattığının farkına varmaktır. Bu sorumluluğu kabul etmeyen, çektiği sıkıntı için başkalarını suçlamaya devam eden bireyler için hayat sadece suçlamalardan ve savunmalardan ibarettir. Oysaki kişisel değişim, kendi durumumuzun, mutluluk ve başarımızın başka birisi veya dış bir güçten değil bizden ve tercihlerimizden kaynaklandığının farkında olmayı gerektirir.

Çünkü biliyoruz ki; kendimizi değiştirebiliriz, yeni seçimler yapabiliriz, değerler sistemimizi yenileyebiliriz. Daha iyi hissetmek için bizi mutsuz eden kişilerden, olaylardan, mekanlardan uzaklaşma hakkımızı kullanabiliriz. Kendimiz olma sorumluluğundan kaçınmak için geliştirdiğimiz onlarca taktiği bırakabiliriz. Diğerleri bazı şeyleri dayatabilirler ancak bir şeyi yapıp yapmama kararı ve o kararı uygulamak bizim irademiz altındadır. Sorumluluk almaya başladıkça başkalarını daha az suçlayacak, başkalarını daha az suçladıkça daha az öfkelenecek, daha az öfkelendikçe de gücümüzü değişim ve mutlu olmak için harcayacağız.

İçimizdeki cehennemlere değil cennetlere bakabilmeyi öğrenebilmemiz dileğiyle!

SAYNUR NEVRES KAYA

[ceps24]

Teşekkürler.. 8 senedir aynı şirkette çalışıyorum ve 4 yıldır hep sıkıntılıyım.. Gerek ekonomik gerek küçük düşürülme vs. ama nedense kabullenmişim ve çalışıyorum hemde gece gündüz.. Geçen sene tüm vücudumda sivilce benzeri lekeler çıktı ve antidepresan ilaç kullanmam sonucu anca düzelebildim. Doktorum stresten uzak durmamı söyledi bende stresimin işten kaynaklandığını söyleyip ne yapmam gerektiğini sorunca, bana stresten uzak durmanın en iyi yolu stres ortamından uzaklaşmaktır demişti. Ama ben hala aynı firmadayım ve mutsuzum. Artık ne yapacağımı bilmiyorum, sanki ayrılıp başka biryere girsem aynı dertler başlayacakmış gibime geliyor ve artık sorunu kendimde arıyorum. Gerçi bi kaç aya kurtulacam gibi durum söz konusu ama bakalım hayırlısı olsun.. Hele şimdi sizin yazınızı okuyunca heyecanlandım, ne kadar güzel yazmışsınız inşallah başarabilirim bende cennete bakabilmeyi....

[planner]

"Aile düzenimizde, iş hayatımızda, toplumsal düzenimiz de değiştiremediğimiz, kontrol edemediğimiz ve bizi sıkıntıya sokan onlarca şey olabilir. Kontrol edebileceğimiz tek şeyin kendi duygularımız ve düşüncelerimiz olduğu gerçeğini kabul ettiğimiz an �kendimizle ilgili sorumluluk alma bilinci� oluşturmaya başlarız."

Hayat bizi sorumluluk sahibi olmaya her an itiyor. Biz ne kadar kaçsak da ya da görmezden gelsek de bir şekilde kendimizi her an karar aşamasında buluyoruz.

Sorumluluk yalnızca somut şeyler için olamaz. Sonuçta hareketlerimiz duygu ve düşüncelerimizden kaynaklanıyorsa aynı şekilde bunlardan da sorumluyuz. Durumu kabüllenmek ya da onun içine girip çözümlemek...

Yazı için teşekkürler.

[tolgaasya]

Öğrenilmiş çaresizlikle ilgili olarak hayvanlar üzerinde yapılmış bazı ilginç deneyleri sizlerle paylaşmak isterim.

Köpekbalığı Deneyi

Bir köpek balığı aç halde akvaryuma konulur. Daha sonra akvaryumun cam ile ayrılan bir bölümüne küçük balıklar konur. Köpek balığı aç olduğu için hemen küçük balıklarla saldırır. Ama cama çarpar. Sonra bir daha dener, yine kafasını cama çarpar. Yaklaşık 48 saat sonra köpek balığı küçük balıkları yemek için uğraşmayı bırakır. Çünkü ne yaparsa yapsın o küçük balığı yiyemeyeceğine inanmıştır.

Deneyin ikinci aşamasında bilim adamları aradaki cam bölmeyi çıkartır. Tam bu esnada çok enteresan bir şey olur. Köpek balığı günlerdir aç olmasına rağmen, hiçbir engel olmadığı halde küçük balığı yemek için hiçbir şey yapmamaktadır. İşte bu durum öğrenilmiş çaresizlik olarak adlandırılır.

Öğrenilmiş çaresizlik, bir canlının defalarca denediği halde istediği sonucu alamaması durumunda, bir sonraki denemesinde başarısız olacağını beklemesinden dolayı, deneme cesaretini kaybedip hiçbir şey yapmaması halidir.

Öğrenilmiş çaresizlik:

• Zihne takılan bir kelepçedir.
• Bir daha deneme cesaretini kaybetmektir.
• Sürekli başarısızlık korkusuyla hareket etmektir.
• Kendine olan güvenini kaybetmektir.

Başarısız olmayı öğrenenler, öğrenmekle kalmaz, başarısızlık üreten zihniyetlerini çevrelerindekinin beyinlerine de yükleyerek, onları da başarısızlığa sürüklerler. (Mümin Sekman – Her Şey Seninle Başlar)

Zıplayan Pireler Deneyi

Bilim adamları, pirelerin 50cm zıpladığını tespit eder. Daha sonra bu pireleri bir cam fanusun içine koyarlar ve 30cm mesafe bırakıp üzerini cam bir kapak ile kapatırlar.

Fanus altından hafifçe ısıtılır. Pireler ısındıkça zıplayıp çıkmaya çalışırlar. Ama zıpladıkça kapağa çarparlar. Bir süre sonra pireler kapağa çarpmamak için 29cm zıplamaya başlar.

Fanusun üzerindeki kapak açıldığında, pireler yine 29cm zıplamaya devam ederler. 50cm zıplayabilen pireler, denemekten vazgeçmişler ve 29cm zıplamayı öğrenmişlerdir. Yani çaresizliği öğrenmişlerdir.

Dışarıdaki engelleri aşabilmemiz için, önce zihnimizin içindeki engelleri aşmamız gerekir. Bu kolay bir iş değil, çünkü göremediğimiz bir engelle karşı karşıyayız. Örneğin cam kapak pireleri engelledi, o bir dış engeldi. Aynı şekilde köpek balığının da bir dış engeli vardı, küçük balığa ulaşamadı. Ama bu engeller kalktıktan sonra, iç engel aşılmadığı için sonuç yine başarısızlıkla sonuçlandı...

Zihninizdeki Haritayı Güncellemek

Dil psikolojisiyle ilgilenenler dış dünyayı arazi, iç dünyamızı ise haritaya benzetirler. Hayat, insanlar ve başarı hakkındaki tüm düşüncelerimiz birer haritadır. Biz hayat arazisinde zihinsel haritalarımızla yol alırız.

Şartlar, arazi değiştiği halde köpek balığının fikri (harita) değişmedi. Eğer iç inançlarımız, dış gerçeklere uymuyorsa düşüncelerimizin son kullanma tarihi geçmiş demektir.

Her sabah dünya yeniden kurulur, her sabah şartlar yeniden oluşur. Dün olmayan bu gün olabilir hale gelir. Her gün ihtimallere yoklama çekmek gerekir. Bildiklerinizin son kullanma tarihine, en az marketten aldığınız süt kadar dikkat edin lütfen. (Mümin Sekman – Her Şey Seninle Başlar)

[planner]

O engelin kalktığını görebilmek için gözlerimizin bozuk olmaması lazım...

[yelda_k]

öğrenılmış caresızlıge hayır dıyorumm...ewet bendede var buu ben bunu yapamamki derım eger gercekten zorsaa ..oysa nıe yapamıyım kii yaparım demm ...ögrenılmış caresızlıgı bundan sonra hayatımda istemıyorummm ..ben zekiyimm ve herseyınn ustesınden gelırım cumlesını seçiyorum :)