Kadın ve Erkek Beyinleri

[bluemoon24]

Son 10 yıldır bu davranış farklılıklarının minimum düzeyde

seyrettiği ve büyük bir olasılıkla ergenlik çağından önceki yaşam

deneyimlerinden kaynaklandığı görüşü hakimdi. Oysa son yapılan bilimsel

araştırmalar, seks hormonlarının beynin gelişimini büyük ölçüde etkilediğini ve

bu şekilde farklı bir gelişim çizgisi izleyen kadın erkek beyinlerinin yaşam

deneyimleri karşısında farklı tepkiler verdiğini ortaya çıkarttı. Bu bağlamda,

deneyimleri fizyolojik yapıdan bağımsız bir şekilde ele almanın ne denli yanlış

olduğu anlaşılmış oldu.Diğer taraftan, beyindeki ve davranışlardaki

cinsiyet farklılığının nedenleri, nörolojik, endokrinolojik ve psikolojik

araştırmalar ilerledikçe netlik kazanmaya başladı. Yalnızca gözlemlerimize

dayanarak, insanlarda ve hayvanlarda erkeklerin daha saldırgan olduğunu, genç

erkeklerin fazla düşünmeden kendilerini tehlikeye attığını, dişilerin yavruların

bakımıyla daha fazla ilgilendiğini biliriz.Bunun yanısıra erkekler,

genel olarak mekânsal ve yön bulma konularında daha yeteneklidir. Peki bunlar ve

diğer cinsiyet farklılıkları nasıl meydana geliyor? Cinsiyet farklılıklarının

nasıl oluştuğuna ilişkin bilgiyi çoğunlukla hayvanlar üzerinde gerçekleştirilen

deneylerden elde ederiz. Bu çalışmalardan edindiğimiz bilgilere göre kadın ve

erkek farklılaşmasına yol açan en önemli faktör, yaşamın ilk evrelerinde etkisi

altında kaldığımız değişik seks hormonlarıdır. Aralarında insanların da

bulunduğu pek çok memeli türünde gelişmekte olan organizma, erkek ya da dişi

olma potansiyeline sahiptir. Erkeğin oluşumu karmaşık bir işlemdir. Y

kromozomunun bulunması durumunda testisler (erbezi) oluşur. Testislerin oluşumu

erkekliğe giden yolun en kritik evresidir. Y kromozomunun bulunmaması durumunda

ise otomatik olarak overler (yumurtalık) gelişir. Testisler, androjen

adı verilen erkeklik hormonlarını üretir. En önemlisi testosteron olan bu

erkeklik hormonları yalnızca genital organların (tenasül uzuvları) oluşumundan

sorumlu değildir; aynı zamanda yaşamın ilk dönemlerinde gelişmeye başlayan

erkeksi davranışların düzeninden de sorumludur. Wisconsin Üniversitesi'nden

ürolog Robert W. Goy, erkeklik hormonlarının bulunmaması durumunda, otomatik

olarak dişi genital organları ve kadın davranışlarının ortaya çıktığını

belirtiyor. Genital organları fonksiyonel durumda olan bir kemirgende

doğumdan hemen sonra androjenleri bloke edilirse (hadım edilerek ya da androjen

üretimini durduran bir bileşim verilerek) dişisi ile çiftleşmek gibi erkeksi

davranışları sekteye uğrar ve cinsel temas sırasında lordoz (omurganın

konveksliği öne bakacak şekilde arkaya bükülmesi, kamburluk) gibi daha kadınsı

davranışlar sergilemeye başlar. Aynı şekilde, dişilere doğumdan hemen

sonra androjen verilmeye başlanırsa, yetişkin çağında daha erkeksi davranışlar

sergiler. Küçük yaşta seks hormonlarına maruz kalmanın sonucunda ortaya çıkan ve

yaşam boyu süren etkiler ''yapısal'' olarak nitelendirilir, çünkü bu etkiler

doğumdan önce veya doğumdan sonraki kritik gelişim dönemlerinde beynin

fonksiyonlarını geriye dönüşü olmayacak bir şekilde değiştirir. Aynı seks

hormonlarına daha ileri yaşlarda maruz kalmak beyni bu şekilde etkilemez ve

kalıcı etki yapmaz. Beyinde üreme davranışlarından sorumlu olan bölge

hipotalamustur. Beynin alt tarafında yeralan bu minik yapı, ana endokrin bezi

hipofize bağlıdır. Erkek farelerde hipotalamusta bir bölgenin dişilere oranla

daha büyük olduğu ortaya çıkmıştır. Ve bu boyut farkı hormonların kontrolu

altındadır. Bilim adamları, insan beyninde bir sinir hücresi kümesinde buna

benzer bir cinsiyet farklılığı tespit ettiler.Ayrıca seksüel eğilim ile

hipotalamustaki anatomik farklılık arasında yakın bir ilişki vardır. 1991

yılında, San Diego'da biyolojik araştırmalar için kurulan Salk Enstitüsü'nden

Simon Levay, erkeklerde normal durumda kadınlara oranla daha büyük olan ön

hipotalamustaki doku arası çekirdeğinin, homoseksüel erkeklerde heteroseksüel

erkeklere oranla daha küçük olduğunu tespit etti. Aynı şekilde Hollanda

Beyin Araştırmaları Enstitüsü'nden Jiang-Ning Zhouve ekibi, hipotalamusta bir

bölgenin transseksüel erkeklerde (kadından erkeğe dönen) normal erkeklere

oranlara daha küçük olduğunu tespit etti. Bütün bu bulgular seksüel eğilimlerin

biyolojik bir yönü olduğu iddiasını güçlendiriyor.Hormonlar ve

ZekâEntelektüel fonksiyon açısından kadın ve erkek arasındaki fark

bugüne dek pek çok araştırmaya konu olmuştur. Başta Kuzey İrlanda Ulster

Üniversitesi'nden Richard Lynn olmak üzere bazı araştırmacılar, erkek IQ'sunun

kadınlara göre biraz daha yüksek olduğunu ileri sürmüştür. Oysa bugün

biliniyor ki en önemli fark, zekâyı bütün olarak ele alan IQ kavramından çok,

yetenek çeşitliliğinden kaynaklanmaktadır. Yetenek çeşitliliğine örnek olarak,

bazı kişilerin sözcükleri daha zekice kullanmalarını, bazı kişilerin ise uzamsal

konularda daha becerikli olmalarını gösterebiliriz. IQ'su aynı olan iki kişinin

farklı yeteneklere sahip oldukları sıklıkla rastlanılan bir durumdur.

Problem çözümünde cinsiyet farklılıkları konusunda yetişkinler üzerinde

laboratuvar ortamında sistematik olarak yapılan çalışmalarda, ortalama olarak

uzamsal yetenek testlerinde erkekler kadınlardan daha başarılı sonuçlar elde

eder. Erkekler, özellikle ekseni üzerinde döndürülen nesneler üzerine kurulu

testlerde kadınlara önemli ölçüde fark atarlar. Erkekler, ayrıca matematiksel

muhakeme ve belirli bir rota üzerinde yön bulma konularında kadınlardan

üstündür.Kadınlar, ortalama olarak, sözcük hatırlama veya özel harflerle

başlayan sözcükleri bulma konularında erkeklerden daha başarılıdır. Ayrıca

aralarında benzerlikler bulunan parçaların eşleştirilmesi üzerine kurulu

testlerde kadınlar erkeklerden daha yeteneklidir. Belirli bir rota

üzerinde yön bulma konusunda erkek ile kadın arasındaki farklılığı ölçmek üzere

tasarlanan testlerden birinde, araştırmacılar deneklerin önüne harita koyarlar.

Testin sonunda erkeklerin daha az sayıda deneme ve daha az sayıda hata ile ile

yollarını buldukları görülür. Ancak kadınların da işaretleri tanıma

konusunda erkeklerden üstün olduğu anlaşılır. Bu ve benzeri deneylerde ortaya

çıkan sonuçlara göre, kadınlar günlük yaşama uyum sağlama sürecinde stratejik

açıdan işaretlere daha fazla başvuruyor. Eskiden erkek ile kadın

arasında problem çözme konusunda ortaya çıkan farklılıkların, ergenlik dönemine

kadar kendini belli etmediği sanılıyordu. Oysa son yıllarda bilişsel ve yetenek

farklılıklarının ergenlikten önce ortaya çıktığı anlaşıldı. Örneğin, son

yıllarda yapılan araştırmalara göre, 3 ve 4 yaşlarındaki erkek çocuklar hedefi

vurmaya yönelik oyunlarda kızlardan daha yetenekli. Ancak buluğa erişmemiş

kızlar sözcük dizilerini anımsamakta daha becerikli. Duke

Üniversitesi'nden Christina L. Williams, kritik dönemlerde hormonlara müdahale

etmek suretiyle davranışların değiştirilebileceğini ortaya çıkarttı. Yeni doğan

erkek sıçanların seks hormonlarını hadım yoluyla bloke ederek veya dişilere

hormon takviyesi yaparak, dişi ve erkeklerin ileri yaşlarda normal olarak

sergileyecekleri davranış biçimlerinin tümüyle tersine döndürülebileceğini

kanıtladı. Hormonlarına müdahale edilen erkekler dişi gibi davranırken, aynı

müdahaleye maruz kalan dişiler de erkek davranışları

sergilediler.İnsanlarda hormonların yol açtığı davranış farklılıkları

bazı hastalıkların seyri sırasında ortaya çıkar. ''Congenital adrenal

hyperplasia'' veya kısaca ''CAH'' denilen, genetik bir bozukluk sonucu doğumdan

önce veya doğum anında anormal düzeyde androjene maruz kalan kız çocuklarında

görülen hastalık buna en iyi örnektir. Androjen salgısı ilaç tedavisiyle

kesilebildiği, genital organlardaki ''erkeksileşme'' ameliyatla düzeltilebildiği

halde, beyinde doğum öncesinde oluşan değişiklik ne yazık ki tersine

döndürülemez.Hormonal İniş Çıkışlarİnsanlarda zihinsel

faaliyetlerin seyri, ömür boyu hormonal değişikliklere bağlı olarak farklılık

gösterir. Western Ontario Üniversitesi'nden Elizabeth Hampson, kadınların iş

performanslarının, adet dönemlerindeki östrojen iniş çıkışlara paralel olarak

değiştiğini ortaya çıkarttı. Hampson'a göre hormon düzeyi yükseldiği zaman

uzamsal yetenek dibe vururken, manuel ve konuşma yetenekleri en yüksek düzeye

çıkıyor. Beyinlerin bir yarısı hasar görmüş kişiler üzerinde sürdürülen

çalışmalardan elde edilen bilgiler, beynin değişik bölgelerinin işlevleri

konusunda çok değerli ipuçları içerir. Pek çok kişide sol yarıküre konuşma

işlevinden, sağ yarıküre ise uzamsal ve algılama işlevlerinden sorumludur.

Cinsiyet farklılıklarını işleyen bilim adamları, erkeklerde sol ve sağ

yarıkürelerinin simetrik olmadığını; kadınlarda simetrinin daha belirgin

olduğuna inanıyor. Pek çok araştırma bu görüşü destekliyor. ''Korpus

Kallosum'' denilen ve iki yarıküreyi birleştiren ana nöral sistem kadınlarda

daha geniştir. Bu da iki yarıküre arasında daha iyi bir iletişim kurulduğunu

gösterir. Normal fonksiyonlarını sürdüren beyinlerden alınan görüntülere göre

kadınlarda iki yarıküre arasındaki simetri erkeklerden daha fazladır.

Dolayısıyla beyinlerinin bir yarısı hasar gören kadınların beyinsel

fonksiyonları, erkeklere oranla daha az etkilenir.Cinsler arasındaki bir

diğer beyinsel farklılık konuşma ve el becerileri konusunda ortaya çıkar.

Kadınlarda ''afazi''denilen, konuşma ve konuşmaları algılama yeteneğinin

bozulması şeklinde kendini gösteren hastalık, beynin ön kısmının bir darbeye

maruz kalmasıyla ortaya çıkar. Oysa erkeklerde konuşma bozukluğu beynin arka

kısmında meydana gelen hasarlar sonucu oluşur. Ayrıca sol yarıküreleri

zarar gören erkeklerde afazi hastalığının görülmesi, kadınlara oranla daha büyük

bir olasılıktır. Bu da erkeklerin konuşma yeteneği konusunda sol yarıkürelerine

daha fazla yüklenmek zorunda kaldıklarını gösterir.Tarihe

BakışKadın ile erkek beyninin farklı yönlerini araştırırken modern

yaşamın getirdiği yükümlülükleri bir kenara bırakıp, 50,000 yıl öncesine

dönmekte fayda vardır. Evrim tarihine bir gözatarsak, kadın ile erkeğin

yüklendiği farklı sorumlulukların beynin gelişimini etkilediğini anlayabiliriz.

Erkekler birlikte yaşadığı grubu düşmanlara ve vahşi hayvanlara karşı

korumak, avlanmak, silah yapmak ile yükümlüyken, kadınlar barındıkları mekanın

düzenini korumak ve çocuklara bakmak zorundaydı. Bu iş bölümünün, doğal

seleksiyon yoluyla kadın ve erkeği fizyolojik açıdan büyük ölçüde etkilediği

düşünülüyor. Seks hormonlarının insan davranışlarını nasıl etkilediği

konusunda bugüne dek gerçekleştirilen araştırmalar henüz pek çok soruyu

yanıtlayamıyor. Laboratuvar hayvanları üzerinde sürdürülen bu araştırmalar, ne

yazık ki insanlar üzerinde denenemediği için gerçekleri ne denli yansıttığı

bilinmiyor. Görüntüleme tekniklerindeki gelişmeler ve beyni hasar gören

kişilerde gözlenen davranış bozuklukları zaman içinde pek çok soruya yanıt

getirecek.



Siyaset, Bilim Ve Tarih Bilinci (Doğan Özlem )The Benefits Of TreesEnerji TasarrufuAlternatif Ucuz Enerji KaynaklarıErozyonun Tanımı Ve ÇeşitleriDünyamızın HareketleriDoğalgazDeve KuşlarıTeknolojik CellatlarımızKüresel IsınmaÇimento İşkolu Ve SorunlarıAtmosferin Başlıca Gaz KirleticileriNükleer EnerjiYapay KristallerHyrogen Fuel  The Fuel Of FutureKentiçi Ulaşımı Ve Çevre SorunlarıPrcı HakkındaÇevre Kirliliği Ve SonuçlarıSivil SavunmaUluslararası Hukuk Ve Çevre