Darwin'e Göre Duyular

[bluemoon24]

Eğer, çok

üzüldüğümüz için ağlıyorsak, gözyaşımızdaki protein çeşidi ve miktarı, gözümüze

toz gibi yabancı bir nesne girdiğinde döktüğümüz gözyaşındakinden oldukça

farklı. Bu bulgular ışığında bilim adamları, gözyaşlarının vücudun üzüntü ve

stres sırasında salgıladığı kimyasallardan bir çeşit kurtulma yolu olduğu

teorisini geliştirdiler.Pekala, nasıl ağlıyoruz ya da bir başka deyişle

bu tip fizyolojik sebeplerin yanında anatomik olarak ağlamamızı sağlayan

nedir?Ağlamak, birkaç hayvan türü dışında sadece insanın sergileyebildiği bir

ifade şekli. Evrimsel olarak, insanoğluna en yakın hayvan olan maymunların

ağlama yetisine sahip olmaması, bizim bu ifade şeklini, evrimimizin son

basamağında kazandığımızı gösteriyor Evrim Hakkında Bilmemiz Gerekenler

Evrim hakkında bilmemiz gereken en önemli noktalardan biri, şu an

yaşayan hiçbir türün bizim atamız olmadığıdır. Her tür kendi yegane evrimsel

tarihine sahiptir ve en az insanoğlu kadar moderndir. Evrim söz konusu olduğunda

yapılan en büyük hatalardan biri, insanın günümüz maymun türlerinden evrim

geçirerek ortaya çıktığı düşüncesidir. Ancak, gerçek şu ki insanoğlu ve

maymunlar nesli tükenmiş ortak bir ataya sahiptir ve günümüz maymunları tamamen

modern türlerdir.Evrim düşünüldüğünde, genelde akla hep morfolojik

değişimler gelse de, aslında davranışsal değişimleri de gözönünde bulundurmamız

gerek. Bir organizmanın başarısı, davranışlarına -belki içgüdüsel davranışlar

demek daha doğru olabilir- bağlıdır. Bu davranışlar, organizmanın öncüllerinin

deneyimleri sonucu, genlerinde depolanmış ve hayatta kalma şansını arttıran

faktörlerdir. Çünkü, türün bireyleri arasındaki en temel iletişim yoludur.

Korkuda Ortak Yönler Şimdi, tekrar başlangıçtaki noktamıza

dönecek olursak; hangi anatomik yapılarımız duygularımızı ifade etmemizi

sağlıyor? Bu davranışlar içgüdüsel ve evrensel olabilir mi ve insanoğlu

duyguların ifadesi söz konusu olduğunda gerçekten diğer hayvanlarla benzerlik

gösteriyor mu? Darwin'in Expression of Emotions in Man and Animals

(1872) kitabında ele aldığı örneklere geçmeden önce, bu davranışların nasıl

ortaya çıktığına bir göz atalım. Acaba, bu davranışlar Darwin'in düşündüğü gibi

belli bir duyguyu ifade etmek için ilk önce türün birkaç bireyi tarafından

uygulanıp, ardından diğer bireylere sıçramış ve zamanla evrensel olmuş olabilir

mi?Tüm hayvanların paylaştığı, en temel duygulardan biri olan korkuyu incelemek,

bu tip davranışların gerçekten içgüdüsel olup olmadığı hakkında bizi

aydınlatabilir mi? Hayvanlar korktukları zaman titrerler. Her ne kadar,

titreme aşırı mutluluk ya da öfke halinde görülse de, çoğunlukla korkunun

muhtemel bir göstergesidir. Hayvanlarda korkunun ya da öfkenin bir diğer ifadesi

vücuttaki tüy ve kılların dikilmesidir. Böylece, hayvan olduğundan büyük ve

korkutucu görünecek ve karşısındaki düşmana kolay bir av olmadığı mesajını

verecektir. İnsanlara baktığımızda, hayvanlara benzer bir tabloyla

karşılaşıyoruz. İnsanlar ve hayvanlar korktukları zaman ağızlarını ve gözlerini

açar, hareketsiz durur ve neredeyse hiç nefes almazlar. İlk olarak ağzın

açılması, daha fazla havanın vücuda girmesini ve bireyin daha uzunsüre

hareketsiz kalarak düşmanın dikkatini çekmemesini sağlar. Her ne kadar

insanların vücudu hayvanlar gibi kıllarla kaplı olmasa da, korktuğumuzda

derimizin yolunmuş tavuk benzeri bir görüntü alması, aynı refleks davranışın

insanlarda da varolduğunu ve hayvanlardakiyle aynı kasların kasıldığını

gösteriyor.Bu refleks bize bir zamanlar tüm vücudu kıllarla kaplı atalarımızdan

miras kalmıştır. Korku anında sergilenen bu tepkisel davranışların

istemli ya da içgüdüsel olarak gerçekleştiğini anlayabilmek için Hoimar Von

Ditfurth'un, Dinozorların Sessiz Gecesi-2 kitabında verdiği bir örneği

hatırlamak bize yardımcı olacak.Ditfurth, bu kitabında tavuklar üzerinde yapılan

bir deneyi açıklar. Deneyde, bilim adamı bir tavuğun beyninin çeşitli

bölgelerine elektrotlar yerleştirir ve elektrik akımı ile özellikle orta beynin

belli bir bölgesini uyardığında, biraz önce açıkladığımız korku anında ortaya

çıkan davranışları sergilediğini görür. Çevrede hayvanın korkmasına

sebep olabilecek bir şey olmadığı halde, beynin bu bölgesi uyarıldığı anda

hayvan korkmaya ve içgüdüsel olarak belli şablon davranışları uygulamaya

başlar. Bu davranışlar hayvanın beyninde bulunan hazır programlardır ve beyin

doğal olarak uyarıldığında harekete geçerek hayvanın yaşamını kolaylaştırır,

doğal seçilimle ayıklanır ve genler yoluyla gelecek nesillere geçerler.

İnsanlarda ise büyük beyin kabuğunun ortaya çıkardığı bilinçli

davranışlar yüzünden bu tip hazır programların varlığı pek belirgin değil.

Ancak, karanlıkta yapayalnız kaldığımız bir anı düşünelim. Görme yeteneğimizi

büyük ölçüde kaybettiğimiz için beyin kabuğu etraftaki gelişmeler konusunda

tereddüte düşecek ve orta beyin baskın konuma geçecektir. Böyle anlarda,

hiç sebep yokken korkmaya başlar, sanki karanlıkta hayaletlerin bize

saldıracağını hissederiz. Bu hayaletler aslında karanlıkta bizden daha iyi

görebilen ve bir zamanlar atalarımız ormanlarda yaşarken gece onlara saldırmış

olan hayvanların beynimizdeki kopyalarıdır. Bu davranışların pekçoğunun

beynimizde hazır programlar halinde bulunabileceğini ve içgüdüsel olabileceğini

gördüğümüze göre, şimdi pek çok hayvanda ortak olan ifade şekillerine bir göz

atabiliriz. Ses ve Benzerlikler İnsan dahil pek çok hayvan

duygularını ifade edebilmek için sesini kullanır. Hayvanlar, çok fazla

korktuklarında belki de türün diğer bireylerini potansiyel bir düşmana karşı

uyarabilmek için çığlık atarlar. Belli durumlarda sesin kullanılmasında

alışkanlığın da rolü var. Özellikle, sosyal hayvanların ses organlarını daha

serbest kullandığını görüyoruz. Öfke, sevinç, korku, acı, memnuniyet;

hepsinin ifadesinde ses organlarının katılımı var ve öyle görünüyor ki, aynı ses

hemen hemen her türden hayvanda aynı duyguları uyandırıyor. Benzerlik, sinir

sisteminin tüm türlerde benzer mekanizmalarla işlediğini gösteriyor. Örneğin,

bir kuşun şarkısı bize mutluluk verirken, korkutucu bir çığlık hoşumuza gitmez.

Yazının başında da bahsettiğimiz gibi, ağlamak, üzüntünün bir

göstergesi.Sadece insanlar değil, diğer hayvanların da üzüldüklerinde

bağırdığını görüyoruz. Bağırırken, gözlerin çevresindeki kaslar kasılır ve bu

göz kapaklarının kapanmasına sebep olur. Göz kapaklarının kapanması ve gözün

kaslarla sıkıştırılması ise göze kan hücumunu engeller ve böylece gözü korur.

İnsanlarda, göz ne zaman çevresindeki kaslar tarafından sıkıştırılsa gözyaşları

salgılanır. Ağlama eylemini gerçekleştirebilen yegane tür insandır.

Gözyaşlarının en önemli görevi gözde sürtünmeyi engellemek ve burunu ıslak

tutarak koklama gücünü arttırmaktır. Üzüntü, hemen her türde isteksizliğe,

hareketsizliğe sebep olur. Birey, çok yavaş nefes alır ve genelde bu nefes

alışlar iç çekmeleriyle bölünür. Tüm bu melankolik davranışlar bilinçdışı ve

içgüdüsel olarak sergilenir. Hayvanlar saldırganlaştıklarında, kalp

atışları ve dolayısıyla kan dolaşımları hızlanır ve bu da özellikle insanlarda

yüzün kızarmasına sebep olur. Vücut her an saldırabilmek ve düşmanı

korkutabilmek için diktir ve tehditkar bir görüntü sergiler. Mutluluk

Anları Mutluluk anlarında ise hayvanlar amaçsız hareketlerle

çevrelerinde gezinir ve gülerler. Maymunlar ve insanlarda alkışlamaya da

rastlıyoruz. Aşırı mutlulukta attığımız kahkahalar da reflekstir ve

çevremizdekilere mutlu olduğumuzu belirtir.Sevgi de mutluluk gibi bize zevk

veren bir duygu. Sevgimizi birine göstermek için güleriz, gözlerimiz

parlar. Sevgimizi gösterebilmek için fiziksel temasta bulunma ihtiyacı, Darwin'e

göre çocukluğumuzda annemizden gördüğümüz yakın temas ve sevginin bir ürünü ve

kalıtımsal. Tüm hayvan türlerinde fiziksel temas, birbirine sarılma, sevginin

göstergesidir. Örneğin, kediler ve köpekler sahiplerine sürtünmekten,

yavrularını yalamaktan büyük zevk alırlar. Sevdiğimiz birini öpmek de aynı

şekilde fiziksel temas ihtiyacından doğar. Darwin, tüm bu duygu

ifadelerinin kalıtımsal ve evrimsel olduğunu düşünüyor ve bu ifadelerin başta

istemli olarak sergilendiğini, zamanla öğrenilerek alışkanlık haline geldiğini

ve doğal seçilimle kalıtımsallaştığını ve gelecek nesillere geçtiğini

söylüyor.Duyguların ifadesinin kalıtımsal olduğunu özellikle kör insanları

incelediğimizde daha iyi anlıyoruz. Körlerin hiçbir yüz ifadesini ve

vücut hareketini taklit yoluyla öğrenme imkanları yoktur. Ancak, incelendiğinde

hepsinin bu bahsettiğimiz ifadeleri sergilediğini görürüz. Duyguların ifadesi

evrenseldir, çünkü hangi ırktan insana bakarsak bakalım aynı yüz ifadeleri her

zaman aynı duyguların göstergesidir. Gözlemlerimiz, tüm ırklardan genç,

yaşlı tüm insanların ve pekçok hayvanın belli duygularını aynı şekilde ifade

ettiğini gösteriyor. İnsanlar ve hayvanlar arasındaki bu benzer davranışlar

kökenimiz hakkında bize bir ipucu veriyor. Öyle görünüyor ki, duyguların ifade

edilebilmesi en önemli iletişim yollarından biri ve bireyin bir toplum içinde

yaşama şansını arttırdığı için türlerin evriminde doğal seçilimle korunarak, bir

nesilden diğerine geçiyorlar.



Siyaset, Bilim Ve Tarih Bilinci (Doğan Özlem )The Benefits Of TreesEnerji TasarrufuAlternatif Ucuz Enerji KaynaklarıErozyonun Tanımı Ve ÇeşitleriDünyamızın HareketleriDoğalgazDeve KuşlarıTeknolojik CellatlarımızKüresel IsınmaÇimento İşkolu Ve SorunlarıAtmosferin Başlıca Gaz KirleticileriNükleer EnerjiYapay KristallerHyrogen Fuel  The Fuel Of FutureKentiçi Ulaşımı Ve Çevre SorunlarıPrcı HakkındaÇevre Kirliliği Ve SonuçlarıSivil SavunmaUluslararası Hukuk Ve Çevre