[bluemoon24]

Ancak, bu ilhamların insanlık için yararlı mı yoksa zararlı mı olduğuna,

varın sizler karar verin! Lidya kültürü üzerine yıllardır süren araştırmalar

sonucu yakın zamanlarda ortaya çıkan bazı bulgular, bilinen kredi kartlarının

atası sayılabilecek türden çeşitli bakır ve bronz levhaların ilk kez 3500 yıl

kadar önce Batı Anadolu topraklarında kullanıldığını gösteriyor.

Parayı ilk kullanan devlet

Lidya, günümüzde uluslararası bilim çevreleri tarafından tarihte madeni

parayı tedavüle sokan ilk devlet olarak kabul ediliyor. Yapılan arkeolojik ve

dilbilimsel araştırmalar, ticarette komşu devletlere göre başdöndürücü bir

düzeye erişen para babası Lidyalılar´ın, toplu alışverişlerden sonraki

ödemeler için de bazı formüller bulduklarını ortaya çıkardı. Lidya uygarlığı

alanında Türkiye´nin önde gelen uzmanlarından biri olarak kabul edilen arkeolog

Kazım Akbıyıkoğlu, bu antik devlete ait yerleşim bölgelerindeki kazılarda ortaya

çıkarılan az sayıdaki yazılı belgenin, o dönemin tüccarlarının çalışma

biçimlerine ilişkin hayli ilginç ipuçları içerdiğini belirtiyor.

Tüccarlara özel kredi levhası

Ticari ilişkilerinde dürüst ve ödemeleri konusunda hassas bazı Lidyalı

işadamlarına, devlet tarafından üzerinde imparatorluk mührü bulunan bazı demir

ve bronz levhalar verildiğini anlatan Akbıyıkoğlu, bu kişilerin de sözkonusu

levhaları ticari ilişkilerinde kredi kartına benzer bir amaçla kullandıklarını

belirtiyor. Buna göre tüccarlar, başkent Sardes ya da Thyateria (bugünkü

Akhisar) Philadelpheia (bugünkü Alaşehir) Gordos (bugünkü Gördes) ya da Silandos

(bugünkü Karaselendi) gibi önde gelen Lidya kentlerinde toplu mal alımı yapacağı

bir dükkana gittiğinde elindeki levhayı göstermekteydi. Üzerinde Bu belgeyi

taşıyan kişi, devletimiz tarafından tanınıp bilinen, güvenilir bir tüccardır.

Ticarî faaliyetleri imparator tarafından onaylanmıştır. Kendisine bedeli

sonradan ödenmek üzere mal verilebilir anlamında ifadeler yer alan bu levhalar,

aynı zamanda devlet güvencesi de içeriyordu.

Visa´dan üç milenyum önce

İnsanlığın resmî tarihine göre, kredi kartlarının ilk kez 1950´li yıllarda

ABD´de ortaya çıktığı biliniyor. O dönemde sınırlı sayıdaki üye restoranda yemek

bedellerini ödemek için kullanılan bu kartların işlem hacmi, zamanla sisteme

bağlı kuruluş sayısının artmasıyla çığ gibi büyüdü ve hizmetleri de bir hayli

çeşitlendi. Bugün dünyada Visa başta olmak üzere, American Express, Diners

Club, Mastercard gibi uluslararası kuruluşlar yüzmilyonlarca kredi kartı

kullanıcısına hizmet veriyor.

Lidya halkının Hint-Avrupa ailesine bağlı bir dil konuştuğunu vurgulayan

Akbıyıkoğlu, bunun antik dillerin en zorlarından biri olduğunu ve henüz ancak

yüzde 50 oranında çözülebildiğini hatırlattı. Akbıyıkoğlu, bazıları

Manisa-Sart´ta, bazıları Uşak Arkeoloji Müzesi´nde, bazıları ise Bodrum

Müzesi´nde bulunan kimi antik buluntuların kendisinde bu ilginç düşünceyi

uyandırdığını belirterek şunları söyledi:

Lidya dili, tıpkı Arapça gibi sağdan sola yazılır ve okunurdu. Elbette ki bu

dilin tamamı çözülmeden, kredi kartı benzeri belgeler için kesin bir bilimsel

onay sözkonusu olamaz. Elimizde az miktarda Lidya yazıtı var. Bunlar kıyaslamalı

bir deşifre için tam yeterli değil. Ancak, bizler de Türk arkeologları olarak

Lidya üzerine artık bir hayli deneyim kazanmış durumdayız. Lidya sınırları

içinde ve özellikle de bir sanayi kenti olan Sardes´te ticaretin ulaştığı

olağanüstü boyutları günümüzde gayet iyi biliyoruz. Ticaretin böylesine yoğun

yaşandığı bir bölgede, orayı yöneten iktidar da doğal olarak özellikle toplu mal

alışverişlerinde sürati ve güveni artıracak yöntemler arayışına girmiş.

Aynı zamanda Uşak Arkeoloji Müzesi´nin de müdürü olan Akbıyıkoğlu, 1965´de

yurtdışına kaçırılan ünlü Karun Hazinesinin yıllar sonra New York Metropolitan

Müzesi´nden geri alınıp Türkiye´ye yeniden kazandırılmasında büyük emekleri

geçmiş bir araştırmacı. Kazım Akbıyıkoğlu´nun uyarısı üzerine 1980´lerin

sonlarında New York Federal Mahkemesi´nde Metropolitan aleyhine dâvâ açan Türk

hükûmeti, uzun bir hukuk mücadelesi sonucunda dâvâyı kazanmış ve 360 dolayında

nadide parçadan oluşan hazine de Türkiye´ye bizzat Akbıyıkoğlu gözetiminde

getirilmişti.

Çağının en güçlü devleti: Lidya

Milattan önce 2000´lerde kurulan, 1500´lerde ise ekonomik ve ticarî açıdan

varlıklı bir devlet kimliği kazanan Lidya İmparatorluğu´nun toprakları, bugünkü

Manisa´nın tamamı ile İzmir´in doğu kesimindeki Gediz ve Küçük Menderes

vadilerini içine almaktaydı. Başkent Sardes, bugün de Sart adıyla Manisa iline

bağlı bir ilçedir ve tarihsel SİT alanı olarak koruma altındadır.

Lidya, yalnız kredi kartı benzeri ödeme araçlarının değil, bugün bilimsel

olarak kanıtlandığı üzere, yeryüzünde nakit paranın da ilk kez kullanıldığı

ülkeydi. Sardes´teki altın ve gümüş dökümhanelerinde tarihteki ilk sikkeleri

basan Lidyalılar, bu sayede ticarette müthiş bir ilerleme kaydettiler. O güne

dek alışverişlerinde ödeme aracı olarak çeşitli mallar kullanan pekçok yabancı

tüccar, Lidyalılar´ın ellerinde dolaşan fasulye benzeri küçük parlak metalleri

görünce, bu yöntem kısa sürede önce Anadolu´ya, ardından da dünyaya yayıldı.

Uşak Müzesi, bu ilk dönem sikkelerden oluşan çok önemli bir koleksiyona ev

sahipliği yapıyor.

Metal işleme, camcılık ve dokumacılıkta büyük bir ilerleme kaydederek,

ticarette Anadolu sınırlarını aşıp oldukça geniş bir coğrafi alanın mal

ihtiyacını karşılamaya başlayan Lidya, özellikle Kral Karun zamanında zenginlik

ve refahın doruğuna çıktı. Karun´un iktidarı sırasında ticari gelişimin yanısıra

ülke toprakları da genişleyip Doğu´da Kızılırmak sınırlarına dek dayanacaktı.

Çalışkan ve üretken insanların ülkesi Lidya, M.Ö. 547´de Pers kralı 2´nci

Kyros´un gerçekleştirdiği saldırılar sırasında çöktü. Başkent Sardes´i işgal

edip yağmalayan kral, ülkeyi bir sömürgeye dönüştürdü.

M.Ö. 334´e kadar Persler´e bağlı kalan Lidya, daha sonra da Büyük İskender

tarafından ele geçirildi ve kısa zamanda da tarihten silindi. Kaynak: Yenişafak Gazetesi