1. Dünya Savaşı Nedenleri

[bluemoon24]

Bu savaşın çıkışı, olayların büyük bir savaşa doğru akışı, Osmanlı

İmparatorluğu'nun bu savaşa sürüklenişi, tarihsel bir gelişimin bir sonucudur.

Bu savaş, Fransız Devrimi ve 25 yıla yakın süren devrim savaşlarının meydana

getirdiği politik, sosyal ve ekonomik gelişmelerin devamlı ve doğal sonucu

oldu.Ulusalcılık hareketlerinin, liberalizmden daha büyük güç kazandığı,

ulusal devletlerin hammadde kaynakları ve üretim mallarına pazar bulmak için

yaptıkları mücadele, sömürgecilik ve emperyalizm adı altında 19. yüzyılının 20.

yüzyıla bıraktığı kötü bir mirastı.19. yüzyılın ikinci yarısında, İtalya

ve Almanya siyasal birliklerinin kuruluşu, Avrupa dengesini bozmakla kalmadı,

özellikle Balkan Uluslarının, ulusalcılık ve bağımsızlık hareketlerini

kamçıladı. Avrupa'daki ekonomik-politik-askeri gelişmeler

Alman-Avusturya-İtalyan yakınlaşmasına, Üçlü İttifak'ın kurulmasına yol açtı.

Buna karşılık İngiliz-Fransız-Rus yakınlaşması da Üçlü İtilaf'ı

oluşturdu.1871'de Alman Birliği'nin kurulmasından sonra Başbakan

Bismark, Almanya'yı Fransız-Rus birleşmesi karşısında bırakmamak, Fransa'nın

Alsas-Loren'i geri almak için bir intikam savaşı çıkarmasına fırsat vermemek

amacıyla, barışcı bir politika izledi. Slavcılık tehlikesi karşısında, 1879

yılında Avusturya ile bir Rus saldırısı tehlikesine karşı

anlaştı.1881'de Fransa'nın Tunus'u işgal etmesi, burada gözü olan

İtalya'yı, Almanya'nın yanına itti. 1882'de Üçlü İttifak oluştu. Bu antlaşma

1892, 1907, 1912 yıllarında üç kez yenilendi. Fakat İtalya, 1902 yılında Fransa

ile gizli bir antlaşma yapmıştı.Bismark'ın politikası 1890'a kadar

sürdü. Yeni Alman İmparatoru II. Wilhelm, Bismark'ın politikasını beğenmediği

için onu görevden uzaklaştırdı ve böylece Almanya'nın da politikası değişmiş

oldu. Almanya'nın, Avrupa'nın en güçlü kara devleti oluşu, endüstrisinin her

geçen gün dünya piyasalarında İngiliz mallarına üstün gelmesi ve özellikle Alman

Savaş Donanması'nın denizlerde İngiltere'ye rakip olması, Kırım Savaşı'ndan beri

Avrupa sorunlarıyla ilgilenmeyen İngiltere'yi uyandırıdı.Üçlü İttifak'a

dayanarak Avrupa'da üstünlük kurmaya çalışan Almanya, 1894'ten sonra,

Fransız-Rus, Fransız-İngiliz ve en son 1907 yılında İngiliz-Rus Antlaşmalarıyla

oluşan Üçlü İtilaf Bloku ile karşılaştı. Bismark'ın korkulu rüyası gerçekleşmiş

oldu ve Almanya böylece Avrupa'da çember içine alınmış oldu.Güçlenen

Almanya ekonomisi için kendisine hayat alanı olarak Osmanlı İmparatorluğu'nu

seçmişti. Bu nedenle Osmanlı Devleti ile yakın ilişkiler kurup, İngiltere'nin

Hindistan yolu için büyük tehlike olan, Bağdat Demiryolu projesini kabul

ettirmişti. Böylece Üçlü İttifak'la, Üçlü İtilaf'ın çıkarlarının çatıştığı

önemli bir alan da Osmanlı İmparatorluğu oluyordu.1905 yılından

itibaren, Almanya'nın her olayda karşı tarafla arası açıldı. Fas Buhranları'nda

birşey elde edemeyen Almanya, Balkan Savaşları'nın çıkmasına da engel olamadı.

Oysa, Balkan Savaşı, Almanya'ya ekonomik açıdan büyük zarar vermişti. Ayrıca

Bağdat-Berlin Demiryolu'nun gerçekleşmesi de, Almanya ile Bulgaristan'ın dost

olup olmamalarına bağlı idi.1914 yılına gelindiğinde, blokların

çatışmasının temel sorunları olan ekonomik çıkar, Alsas-Loren sorunu, üstünlük

kurma, deniz silahlanması, Fas Buhranları, Bağdat Demiryolu sorunu, Balkanlar'da

Avusturya-Rusya çatışması, Balkan Savaşı gibi nedenlerden dolayı, savaşın

çıkması yalnızca bir bahaneye bakıyordu.Savaşın yakın nedeni de hazırdı.

Avusturya'nın Sırbistan üzerindeki üstünlüğünü sürdürmek ve kendi sınırları

içindeki Sırpların yaşadığı şehirleri kaybetmemek için her fırsatta Sırbistan

üzerine baskı yapıyordu. Bu sürtüşmeler, 28 Haziran'da Avusturya-Macaristan

Veliahtı Franz Ferdinant ve eşinin bir Sırplı tarafından öldürülmesi nedeniyle,

dünyayı 4 yıl kana bulayacak bir savaşa dönüştü.Sırp sorununu kökünden

çözmek isteyen Avusturya, Almanya'nın da aynı görüşte olduğunu öğrenince

Sırbistan'na 23 Temmuz'da sert bir nota verdi. İçişlerine karışma hükümleri

taşıyan bu nota, Rusya'nın Sırbistan'ı yalnız bırakırsa, Balkanlar ve Boğazlar

üzerinde Almanya-Avusturya egemenliği kurulucağı endişesiyle, Sırbistan'ı

desteklemesi üzerine reddedildi.Rus desteğini sağlayan Sırbistan,

seferberlik ilan edince de Avusturya, Sırbistan'a 28 Temmuz'da savaş ilan etti.

Almanya'nın uyarılarına rağmen Rusya'nın 30 Temmuz'da seferberlik ilan etmesi

üzerine Almanya, 1 Ağustos'ta Rusya'ya savaş ilan etti. Aynı tarihlerde Fransa

da seferberlik ilan etmişti.Fransa'ya Belçika üzerinden saldırmayı

planlayan Almanya, Belçika'ya bir nota vererek, bütün zararlarının ödeneceğini

ve toprak bütünlüğüne dokunulmayacağı konusunda güvence vererek, topraklarından

geçiş izni istedi. Belçika, bunu reddedince de 3 Ağustos'ta Belçika'ya saldırdı.

Bunun üzerine İngiltere, 4 Ağustos'ta Almanya'ya bir nota vererek Belçika'yı

boşaltmasını istedi. Almanya bu isteği reddedince, İngiltere aynı gece

Almanya'ya savaş ilan etti. Böylece Avrupa Savaşı çıkmış

oldu.Başlangıçta hemen herkes bu savaşın 19. yüzyıldaki gibi cephe

savaşları olacağını, en çok 1-1,5 yıl süreceğini sanıyorlardı. 1871'den beri

Avrupa, uzun bir barış dönemi geçirmişti. Bu arada ekonomik ilişkiler, teknik

buluşlar, savaş sanayiinin gelişmesi ile yeni savaş silahlarının tahrip gücü

artmış, savaş yöntemleri değişmişti.Bu savaş, yalnız Avrupa

Topraklarında kalsaydı belki bu tahminler doğru çıkabilirdi. Fakat savaşın gerek

yer, gerekse zaman bakımından sınırlarını büyüten bir olay oldu. Osmanlı

İmparatorluğu, kısa bir süre sonra savaşa katıldı. Bu yüzden savaş bir Dünya

Savaşı oldu. Daha savaş başladığı zaman kuvvetler dengesi, İtilaf Devletleri'nin

tarafına ağır basıyordu.Almanya, Avusturya-Macaristan'ın toplam nüfusu

120 milyon kadardı ve savaş için tüm kaynakları Avrupa'da sahip oldukları

topraklarda idi. Halbuki İngiltere, Fransa ve Rusya'nın oluşturduğu İtilaf

Devletleri'nin yalnızca Avrupa Topraklarındaki nüfusları 238 milyon

idi.Ayrıca sömürgelerde sınırsız hammadde ve insan kaynakları bulunduğu

gibi, savaşın ilk üç yılında ABD de kendilerine büyük ekonomik destek sağladı.

Almanya'nın kara ordusu güçlü olmakla beraber, Rusya'nın da zengin insan

kaynakları bulunuyordu. Denizlerde ise tek başına İngiltere bile üstün

durumdaydı.Savaş başladıktan sonra İngiltere, denizlerde üstünlüğü

sağladı. Savaşı kim daha zengin kaynaklara sahipse onun kazanacağı daha Marn

Savaşı'nda anlaşılmıştı.