Faşist İtalya

[bluemoon24]

İtalya, Birinci Dünya Savaşına büyük ümitlerle katılmıştı.

1915 Londra ve 1917 St. Jean de Maurienne Antlaşmaları, Adriyatik ve Doğu

Akdeniz'de İtalya'ya geniş ufuklar açmıştı. Müttefiklerinin zaferi, ümitleri

daha da kuvvetlendirmişti. Fakat Paris Barış Konferansı'nın ilk günlerinden

itibaren İtalya hayal kırıklıklarını, zaferin meyvası olarak toplamak zorunda

kaldı.1915 Londra Anlaşması'nı Başkan Wilson tanımadı. 1917 Anlaşması'nı

ise, Rusya tasdik etmediği için, Müttefikleri yürürlüğe koymadı. 1915 Anlaşması

ile kendisine Alman sömürgelerinden pay vadedildiği halde, sömürgelerin

dağıtımında İtalya'ya hiçbir şey verilmedi.Savaşın bunca

fedakarlıklarının bedeli İtalyan milleti için, ümitlerin yıkılması oldu. Savaş

sona erdiği zaman iç durum da karışmıştı. Savaş ekonomik hayatta sarsıntılar

yapmıştı. Birçok fikir akımları ortaya çıkmıştı. İtalya'nın liberal

demokrasisinin yanında şimdi, sendikalizm, sosyalizm, komünizm gibi akımlar

ortada görünüyordu. Bu akımların etkisi altında, işçiler kaynaşmaya başlamıştı.

İşçiler fabrikaların idare ve karına ortak olmak istiyorlardı.Memleketin

her tarafına dağılmış ve saklanan 500.000 asker kaçağı ise başka bir problemdi.

Terhis olan asker ve aydınlar ise maddi ve manevi tatminsizlik içindeydi. Bunlar

işsizdi. İç politikada istikrar kalmamıştı. 1919-1922 arasında iki defa seçim

yapılmış ve dört hükümet değişmişti. Hükümetlerin otoritesi kalmamıştı. Bu durum

Benito Mussolini liderliğindeki Faşist Partisi'nin (Partito Nazionale Fascista)

işine yaradı. Faşist Partisi 1919 yılında Fascio di Combattimento alarak

kurulmuş ve 1921 Kasımı'nda Parti haline gelmişti. Komünizmin olduğu kadar

liberal demokrasiye de aynı derecede düşman, disiplin taraftarı, koyu milliyetçi

bir parti idi.1919 Kasım seçimlerinde bir tek milletvekili bile

seçtiremeyen Faşistler, 1921 seçimlerinde Parlamentoya 35 milletvekili sokmaya

muvaffak olmuşlardı. Bundan sonra aydınlar, askerler ve halk arasında hızla

yayılıp gelişti. İtalya halkı, memleketin anarşik durumunda Faşizmin disiplin

ruhuna sarıldı. Solcu akımın da gittikçe kuvvetlenmesi, Monarşiyi ve Vatikan'ı

da endişeye sevkediyordu.1922 Ağustosu'nda işçilerin genel grevle

ekonomiyi felce uğratmaları ve durumun karışması üzerine Faşist Partisi'nin Kara

Gömleklileri Napoli'den Roma'ya bir yürüyüş yaparak hükümet darbesine

hazırlanınca, Kral selameti, hükümeti Faşist Partisi'ne vermekte buldu. 30 Ekim

1922 de Mussolini başkanlığa getirildi. Bu, İtalya tarihinde Mussolini ve Faşist

diktatörlüğünün başlangıcıdır. Bu diktatörlük 1943'e kadar devam

edecektir.Mussolini'nin ilk işi, kısa bir sürede, muhalefeti ve

demokratik müesseseleri ortadan kaldırarak, devleti Faşist Partisi'nde

kişileştirmek oldu. Memleketin siyasal düzeni korporatif temsil esasına

dayandırıldı. Faşizmin İtalya'da egemen olmasının önemli sonuçlarından biri de,

Avrupa'nın bir çok memleketlerinde, iki -savaş- arası devresinde, diktatörlük

akımlarının kuvvetlenmesi ve bir takım diktatörlüklerin kurulması olmuştur. Bu,

savaş sonrası Avrupasının. 19'uncu yüzyılın liberalizmine gösterdiği bir tepki

idi. Savaşın kitlelerde yarattığı düzensizlik, anarşi ve istikrarsızlık,

disiplin rejimlerinin modasını kuvvetlendirmiştir.Faşizmin Dış

PolitikasıFaşizmi iktidara getiren sadece iç faktörler değil, belki

ondan da fazla dış faktörlerdi. İtalyan milletinin milletlerarası planda karşı

karşıya bırakıldığı hayal kırıklığı ve tatminsizlik, Faşizmin milliyetçi

politika ve propagandasına kuvvetli bir destek oldu.Mussolini,

Akdeniz'de eski Roma İmparatorluğu'nu yaratmak istiyordu. Paris barış

konferansında küçük düşürülen, bir kenara atılan İtalyan milletine, bir milli

prestij, bir milli benlik vermeyi vaadediyordu. İtalya'nın 1281'den beri

gerçekleştirmek istediği sömügecilik emelleri, Roma İmparatorluğunun yeniden

kuruluşu adı ile Mussolini'nin elinde bir milli idealizm haline

getirildi.Mussolini, Akdeniz'e bizim deniz (mare nostrum) diyordu.

Başbakan olduktan birkaç ay sonra 1923 Şubatı'nda İtalyan Senatosu'nda verdiği

bir söylevde şöyle diyordu: Şunu söylemek cesaretine sahip olmamız gerekir ki,

İtalya bir tek denizde ebediyen kapanıp kalamaz, bu deniz Adriyatik olsa bile.

Adriyatik'ten başka Akdeniz vardır.Esasına bakılırsa, Mussolini'nin,

iktidarının ilk günlerinden itibaren gerçekleştirmeye çalıştığı yayılma ve

genişleme politikası, gerçekte 1915 ve 1917 anlaşmaları ile İtalya'nın göz

koyduğu toprakları hedef tutuyordu. 1936 da Habeşistan'ı ele geçirecektir ki, bu

İtalya için yeni birşey değildi. Fakat ne var ki, Mussolini eski mallara Roma

İmparatorluğu damgasını vurarak piyasaya sürdü.Yıllardan beri küçüklük

kompleksi içinde kıvranmış olan İtalyan milleti için Mussolini'nin bu yeni

damgası küçümsenemezdi. Faşist rejimin içerde İtalyan milleti için ne derece

rahatsızlık doğurduğu bilinemez. Lakin faşist dış politikanın bütün Doğu Akdeniz

milletleri için rahatsızlık ve huzursuzluk doğurduğu bir gerçektir. Bu

huzursuzluğu ilk duyan da Adriyatik bölgesi ve bu bölgede Yugoslavya

oldu.Mussolini ilk önce Fiume (Yugoslavlar Rijeka derler) meselesini ele

aldı. Fiume, 1920 Kasımında İtalya ile Yugoslavya arasında yapılan bir antlaşma

ile bir Serbest Şehir olarak bağımsızlık statüsüne kavuşturulmuştu. Fakat

faşistler burada karışıklık çıkarmaktan geri kalmadılar. Bunun için Mussolini de

iktidara geçer geçmez bu meseleyi ele aldı ve Yugoslavya üzerinde baskıda

bulunarak Ocak 1924'te bu devletle yaptığı bir anlaşma ile Fiume'nin İtalyaya

katılmasını sağladı. Yalnız Fiume'nin Baroş Limanı Yugoslavyaya

verildi.İtalya'nın sertlik gösterisi ikinci olarak Yunanistan'a yöneldi.

Yunanistan-Arnavutluk sınırını düzenlemek için kurulmuş bulunan milletlerarası

komisyondaki İtalya temsilcisinin Yanya'da 1923 Ağustosunda öldürülmesi üzerine,

İtalyan donanması Corfu Adası'nı bombardıman edip, arkasından adayı işgal

etti.İtalya, Yunanistan'dan 50 milyon liret tazminat istedi. İtalya'nın

bu kuvvet politikası küçük devletlerde korku uyandırdıysa da, Milletler Cemiyeti

bu korkuyu gideremedi ve Yunanistan, İtalya'nın istediği bu 50 milyon liret

tazminatı vermek zorunda kaldı. Yugoslavya'dan sonra Yunanistan da Adriyatik'te

bu yeni kuvvetin ortaya çıkışını endişe ile izliyordu.Faşist İtalya'nın,

Yugoslavya ile Yunanistan'ı korkutan daha önemli faaliyeti ise, İtalya'nın

Arnavutluk üzerinde günden güne artan nüfuzu oldu. Doğrusu Mussolini, Arnavutluk

konusunda, eski İtalyan hükümetlerinden çok daha başarılı oldu. 1924 yılı

sonunda, eski başbakanlardan Ahmet Zogo'nun Arnavutlukta iktidarı ele geçirmesi

ve 1925 Ocak ayında da cumhuriyet ilan etmesi, İtalya'nın işini çok

kolaylaştırdı. Zogo, kendi diktatörlüğünü korumak için İtalya'ya dayandı.

İtalya, Arnavutlu'ğa geniş ekonomik yardım yaptı. 27 Kasım 1926 da İtalya ile

Arnavutluk arasında bir Dostluk ve Güvenlik Paktı imzalandı.Mussolini,

1927 Şubatı'nda faşist parlamentosuna bu Paktı sunarken, Arnavutluğun

bağımsızlık ve toprak bütünlüğü İtalya'nın Adriyatik'teki durumu için bir

garantidir diyordu. Bu anlaşma, Yugoslavya tarafından tepki ile karşılandı.

Arnavutluk'un Yugoslav sınırları içindeki Arnavutlarla ilgilenmesi, bu

münasebetlerin düğüm noktası idi. Bu sebeple Yugoslavya, İtalya-Arnavutluk

Antlaşması'na, 1927 Kasımı'nda Fransa ile imzaladığı bir Dostluk ve İttifak

Antlaşması ile cevap verdi.Yugoslavya, antlaşmayı İtalya ile bir savaş

hali için imzaladığını açıklamaktan çekinmedi. Bunun üzerine İtalya 22 Kasım

1927 de Arnavutluk ile İkinci Tirana Antlaşması'nı imzaladı. 25 yıl için

imzalanmış olan bu savunma ittifakı antlaşması ile Arnavutluk tamamen İtalya'nın

kontrol ve himayesi altına girmiştir.Cumhurbaşkanı Ahmet Zogo, İtalya'ya

dayanarak 1928'de krallığını ilan etmiştir. Bundan sonra artık Arnavutluk için

İtalya'nın Belçika'sı denilmiştir. İtalya'nın Arnavutluk üzerinde kurmuş olduğu

bu durum İtalyan-Yugoslavya münasebetlerinin düzelmesini

engellemiştir.İtalya'nın Arnavutluk vasıtasiyle Balkanlara kol atması

Yunanistan için de bir endişe kaynağı olmuştur. Öte yandan, Mussolini'nin Doğu

Akdeniz ve Anadoluyu da yayılma alanları arasında saymaktan çekinmemesi,

Türk-İtalyan münasebetlerine daima bir soğukluğun egemen olmasına sebep

olmuştur.1934 Balkan Paktı da, İtalyan tehdininin önemli bir rol oynamış

olduğunu gözden uzak tutmamak gerekir. Faşist İtalya'nın İngiltere ile

münasebetleri, 1935'e kadar iyi bir çerçeve içinde akmıştır. Fransa'nın savaş

sonrası Avrupasında dengeyi kendi tarafına eğiltmesi ve bir üstünlük sağlaması

İngiltereyi, İtalya'da bir denge unsuru aramaya götürmüştür. Buna karşılık

İtalyan-Fransız münasebetleri on yıl kadar hiç iyi

gitmemiştir.İtalya'nın bir deniz kuvveti olarak Akdeniz'de sivrilmesi

Fransa'nın hiç hoşuna gitmemiştir. Özellikle İtalya'nın barış antlaşmalarının

kurduğu düzene karşı cephe alması (revizyonizm) bu hoşnutsuzluğun temel

sebeplerinden biridir. Bunun içindir ki İtalya, Avusturya, Macaristan ve

Bulgaristan gibi revizyonist devletlerle daima yakın münasebetler kurmaya

çalışmıştır. Aynı sebeple, Küçük Antant'a (Yugoslavya, Romanya ve Çekoslovakya)

da cephe almış ve bunu Fransa'nın reaksiyoner bir bloku olarak görmüştür. Fransa

ile İtalya arasındaki sürtüşme ve rekabet ise, İtalya'nın Almanya'da Fransa'ya

karşı bir denge unsuru görmesini sağlamıştır.