Wilson İlkeleri

[bluemoon24]

1. Dünya Savaşı'nda ise hangi tarafın kazandığı

kesin belli olmamakla beraber, savaş uzadıkça İtilaf Devletleri'nin kazanacağı

görülüyordu. 1917 yılında Almanya ve Avusturya'nın barış girişimleri ile İtilaf

Devletleri'nin barış koşullarını ağırlaştırmak istemeleri yüzünden

başarılamamıştı. İşte bu ortam içerisinde Başkan Wilson, barışın esaslarını

saptayan 14 Nokta sını açıkladı.8 Ocak 1918'de Kongre'ye gönderdiği

mesajda, barışın ve ondan sonra dünya da demokrasinin ve küçük milletlerin

bağımsızlığının esaslarını saptamaya çalışıyordu. Başkan Wilson'un bu

çabalarından haberi olan Fransa Başbakanı ve Dışişleri Bakanı, 27 Aralık 1917'de

Fransa'nın savaş amaçlarını açıklarken, Fransa'nın istila amacı gütmedigini,

köle hayatı yaşayan Doğu Halklarına kendi kaderlerini kararlaştırmak hakkını

verecek uluslar prensip için savaştıklarını belirtiyorlardı.İngiltere

Başbakanı Lloyd George ise 5 ocak 1918'de yaptığı konuşmada, Türklerin

başkentinde kökleri, Türk Halkı'na dayanan bir Osmanlı İmparatorluğu'nun

varlığına karşı olmadıklarını belirtti. Böylece hem Wilson tatmin edildi hem de

İttifak Devletleri savaşmaktan kurtulacaklardı.Daha sonra eklenenlerle

birlikte 27'ye ulaşan bu noktalar, 11 Şubat'da Wilson'un bir konuşmasında,

devletlerin yeni topraklar kazanamayacakları, savaş tazminatı alınamayacağını

açıklanmasıyla özet olarak şu esasları belirliyordu:Barış antlaşmaları

açık olacak. Karasuları dışında, savaş ve barışta denizlerde mutlak

serbesti bulunanak. Uluslararası bütün ekonomik engeller kaldırılacak ve

eşitlik sağlanacak. Ülkelerin silahlanmayı bırakıp, yalnızca iç

güvenlikleri seviyesine indirilmesi için karşılıklı garanti verilecek.

Sömürgeler üzerindeki isteklerin serbestçe ve tam yansızlıkla

incelenerek, bu bölgeler halkının çıkarların gözönünde tutularak sonuca

bağlanması sağlanacak. İşgal edilmiş Rus Toprakları boşaltılacak ve

Rusya'ya kendi gelişmesini sağlaması için her tür imkan verilecek.

Belçika'nın egemenlik haklarına dokunulmaksızın, boşaltılıp yeniden

kurulacak. İşgal edilen Fransız Topraklarının boşaltılıp, Almanya'nın

1871 yılında Alsas-Loren'i almakla yaptığı hatanın düzeltilmesi, yani bu

toprakların tekrar Fransa'ya geri verilmesi ve barışın garanti altına alınması

sağlanacak. İtalyan sınırları ulusal esaslara göre düzeltilecek.

Romanya, Sırbistan, Karadağ Topraklarının boşaltılması- Sırbistan'a

denizden serbest bir kapı verilmesi, Balkan Devletleri'nin ilişkilerinin

ulusallık bakımından, tarihsel esaslara göre dostça düzenlenmesi, Balkan

Devletleri'nin siyasal ve ekonomik bağımsızlıkları ve sınırlarının

dokunulmazlığı için uluslararası garantiler verilmesi sağlanacak.

Osmanlı İmparatorhığu'nda, Türkler'in oturdukları bölgelerin

bağımsızlığının sağlanması; Türk egemenliği altında bulunan diğer uluslara da

özerk bir gelişme için tam ve engelsiz bir fırsatın sağlanması; Boğazlar'ın

uluslararası garanti altında bütün devletlerin ticaret gemilerine açılması

sağlanacak. Denizden bir kapısı bulunan bağımsız bir Polonya kurulacak.

Büyük ve küçük ulusların, siyasal bağımsızlıklarının ve toprak

bütünlüklerinin karşılıklı güvenliğinin garanti altına alınması amacı ile bir

millet teşkilatı kurulacak. Bu bildirinin yayınlanmasında Wilson'un

insanlık ve barış inancının bulunduğunu kabul etmekle beraber, açıklamanın

yeterli olamayacağını belirtmek gerekir. Rusya'nın, Almanya ile ayrı bir barış

yapma hazırlıkları içinde olduğunu gören Wilson, Rusya'nın bu isteğinden

vazgeçeceğini umuyordu. Çünkü Rusya'nın savaştan ayrılması, Almanya'nın Doğu

Cephesi'ni boşaltacak ve buradaki kuvvetlerini aktararak ve İtilaf

Devletleri'nin işini zorlaştıracaktı.Lenin'in ulusların kendi kaderini

tayin etmeleri sloganına karşı Wilson, ulusların demokrasilere özgü olarak

kendi kaderlerini ve bağımsızlıklarını sağlamaları garantisi için Milletler

Cemiyeti kurulmasını getiriyordu.Bunlardan da önemlisi bu bildirinin

arkasında yatan başka bir gerçek daha vardı. ABD, 20. yüzyılda, emperyalist bir

aşamaya erişmiş ve deniz aşırı ticaret yapmak için olanakların kısıtlanmış

olduğunu görmüştü. Çünkü dünyanın 2/3'ü İngiliz, Fransız ve diğer devletlerin

sömürgesi halinde idi. Sömürgelerde ticaret yapma olanakları kısıtlıydı. Eğer

sömürgecilik yıkılırsa, bunun yıkılışını sağlayan ABD, bu sayede dünya

ticaretine kolaylıkla ağırlığını koyabilecekti.Gerçekten de dünyada

sömürgeciliğin yıkılışının teorisini Wilson ilan etmiş, uygulamasını da Türkiye

göstermiştir. Bildirinin etkisi, özellikle İttifak blokunda görüldü. Wilson

Bildirisi esaslarına dayanarak barış yapılacağına göre, yenilenler fazla birşey

kaybetmiyeceklerdi. Bu sebeple yıpranmış olan Avrupa Kamuoyu'nda barış

eğilimleri görülmeye başladı.Bildiri Orta Doğu'da, Türk Kamuoyu'nda

olduğu kadar Ermeni, Rum ve Araplar üzerinde de etki yaptı. İtilaf

Devletleri'nin verdikleri söze ve Wilson Prensipleri'ne göre kendilerine

bağımsız devlet kurma hakkı tanıyacaklarına inanıyorlardı. Gerçekte İngiltere ve

Fransa bu programı benimsememişlerdi. Fakat Başkan Wilson'a karşı sayılacak

açıklamalardan da kaçındılar.Savaşın kendi lehlerine geliştiğini gören

bu iki ülke, yenilgiyle çıktıktan sonra savaşın nimetlerinden de yararlanmayı

düşünüyorlardı. Almanya ve Avusturya Kamuoylarında ise bu 14 nokta, adalete

uygun sürekli bir barışın sembolü olarak karşılandı.