Sehzâde Âbid Efendi'nin II. Abdülhamid hakkında anlattiklari

[bluemoon24]

- Birinci

Dünya Savasi'nda, Çanakkale'nin düsmanlar tarafindan zorlanmasi üzerine

Ittihatçilarin telâslandigi biliniyordu. Bu bakimdan hükümet bâzi tedbirler

almayi tasarliyordu. Meselâ, Pâdisah (Sultan Resad) Dolmabahçe Sarayi'ndan, eski

pâdisahi da (Sultan Hamid) Beylerbeyi Sarayi'ndan kaldirip, bunlarin düsman

eline geçmeyecek sekilde Anadolu sehirlerine götürülmesi Ittihatçilarin

tasarilari arasindaydi. Sultan Resad hükûmetin her dedigine boyun egecek

yumusaklikta bir insandi. Bu bakimdan onun rizasini almak problem olamazdi.

Çetin mesele eski pâdisah Sultan Hamid'in Istanbul'dan Anadolu'ya götürülmesine

riza gösterip göstermeyecegi üzerinde toplaniyordu. Onunla bu temasin gizli

yapilmasi gerekti. Hattâ o kadar gizli yapilmasi lüzumluydu ki, bu konuda araci

kullanilmasi bile mahzurluydu.

Sultan

Abdülhamid'le temaslar, Sadrâzam Talât Pasa ile Baskumandan-vekili Enver Pasa

tarafindan yapilmisti. Oglu Âbid Efendi bu konuyu söyle

özetledi:

- Pasalar

babami, gece kimsenin göremeyecegi saatlerde ziyaret ettiler. Annemle Sultan

Hamid'in diger hanimlari ve hizmetkârlari, böylesine ânî ve gece karanliginda

yapilan ziyaretten fazlasiyla endiselendiler!.. Hattâ babama bir su'i-kast

yapilacagi süphesine düstüler, korku içerisinde titresip durdular. Ben

yanlarindaydim. Sahilden gelen pasalarin babamin odasina girmelerini, bütün

siddetiyle çarpan kalbimle izledim. Talât Pasa ile Enver Pasa babamin bulundugu

odaya girdiler. Her ikisi de, eski bir pâdisah olan babama -sanki günün

hükümdari imis gibi- yerlere kadar temennalarla ilerledi. Tarifi ancak

görülmekle mümkün olabilecek asiri bir saygiyla, hattâ riya dolu bir saygiyla

elini öptüler. Kapi araligindan iyice gözetleyebildim. Babam Abdülhamid onlari

ayakta, fakat hiçbir zaman bulundugu yerden ilerlemeyerek

karsiladi.

O gün

devleti parmaklarinda ve dudaklarinda tutan bu iki ünlü pasanin beklenmedik

ziyaretleri, hele önceden tahmini mümkün olmayan protokol kaidelerinin üstünde

asiri hürmetleri karsisinda, babamin zerre kadar sasirmadigini ve

ziyaretçilerine karsisindaki koltuklara oturmalari için eliyle yaptigi isareti

bugün olmus gibi hatirliyorum.

Ben o anda,

bu ziyaretin sebebini bilmeden, merak içinde olan annemle; babamin diger

haniminin birlikte bulundugu odaya kostum. Onlara endise etmemelerini söyleyerek

gördüklerimi çarçabuk anlattim. Pasalarin jestini ve asiri saygilarini öylesine

heyecanla anlatmis olacagim ki, bundan kendine göre bir mânâ çikartan annem

Naciye Sultan (1887-1923): Allah büyüktür. Insaallah Sultanimi tekrar tahta

davet ediyorlar dedi.

Ancak,

pasalarin babamin yaninda uzunca müddet oturduklarini biliyorum. Bu misafirlere

o gece, Beylerbeyi Sarayi'nda neler ikram edildigini unutmus

olacagim.

Misafirler

gittikten sonra Kadin-Efendiler, Muhafiz Beyler ve yakin hizmetkârlar odalarda

bu ziyaretin neticesini yorumlamaya çalistilar. Bir gün sonra ögrendik ki, Talât

Pasa ile Enver Pasa, Çanakkale'deki savasin muhtemel kötü neticelerinden

bahsetmisler. Sultan Resad'la babamin ve Veliahdin Anadolu'ya götürülmeleri

plânini açiklamislar. Eski hükümdardan, tecrübeleri nedeniyle mütalâsini

sormuslar. Sonradan babamin anlattigina göre, pasalari büyük bir sükûnetle

dinlemis. Onlara sahsî görüsünü ve tavsiyesini asagi yukari su sözlerle

bildirmis:

SULTAN

HAMID DIYOR KI:

- Ben

yerimden bir adim bile kimildamam ve bir yere gitmem. Biraderim Pâdisah (Sultan

Resad) için de tavsiyem, saraydan asla ayrilmamasidir. Allah göstermesin bir

ayrilik hem ordunun, hem milletin mânevîyyatini bozar. Yenilmek mukadderse bu

ayrilik onu çabuklastirir.

Ben pâdisah

iken, Balkan milletleriyle topragimizda gözü olan ve ülkemizi parçalamak isteyen

büyük devletlerle daima baris yolunda yürümeye çalistim. Pâdisahliktan

ayrilirken yeni idareye miras olarak büyük bir vatan topragi birakmisti. Bu

degerli topraklar gün geçtikçe düsmanlarimizin eline geçti. Kala kala elde

bugünkü topragimiz var. Sayet Çanakkale'de tutunamazsaniz, bu durumunuz

Istanbul'un düsman eline geçmesine hizmetten baska bir seye

yaramaz.

Ben, büyük

ceddim Fâtih Sultan Mehmed Hazretleri'nin zaptedip milletimizin gözbebegi haline

gelen ve devletimizin merkezi olan Istanbul'u düsman isgâli altinda görmektense,

topragin altina girmeyi ve onlarin kursunlari ile bu sarayda ölmeyi tercih

ederim. Biraderimin (Sultan Resad'in) Istanbul'u terk etmesi yolundaki

tavsiyenize gelince, bu husus tarihimize büyük bir leke olarak geçer. Bundan

kat'i olarak vazgeçilmesini tavsiye ederim.

Âbid Efendi

babasi Sultan Hamid'in son günlerini ve vefatini söyle anlatti:

SON

GÜNLERI

- Ölümü,

normal bir ölümdü. Zaten yetmis alti yasina gelmis, saltanati günlerinde de çok

tehlikeli olaylar geçirmis, su'i-kastten kurtulmus, hele sürgünde yasadigi

yillarda memleketin ve milletin savaslarla ugradigi toprak ve insan kaybindan

büyük üzüntü duymus, her gün yeni bir felâket isittikçe içi içine sigmaz

olmustu!..

Ittihatçilarin tedbirsizligi yüzünden, koca Rumeli'den Istanbul'a

dogru atilmamizi, Arnavutlugun, Trakya'nin bir bölümünün kaybi, Afrika'daki

Trablusgarb olayi, Mekke ve Medine gibi Müslümanligin ocagi olan mukaddes

yerlerin kaybi, münbit Mezopotamya'nin elden çikisi, Suriye'nin karisikligi

babami son derece üzmekteydi...

Ileri

yasinin normal sayilan hastaliklarina disini sikarak katlanabiliyordu. Ancak,

memleketin o günkü haline, ecdâd kanlariyla yogrulmus imparatorluk topraklarinin

erimesine, savaslarda kaybedilen insanlara öylesine üzülüyordu ki, bu felâket

haberlerinin çöküntüsü içersinde âdeta ölümü bekler olmustu!..

Babam

Abdülhamid'in cenaze merasimi de hiç unutamayacagim hazin hâtiralarim arasinda

mühim bir yer alir. Kat'iyyetle iddia edebilirim ki, Osmanli Devleti'nin son

döneminde ölen hiçbir pâdisaha bu kadar büyük merasim yapilmamistir. Oysa, babam

öldügünde hükümdar degildi. Bir fetvâya dayanilarak Parlâmento karariyla

tahtindan uzaklastirilmis, gözaltinda tutulan eski bir pâdisahti. Hükûmet ve

millet üzerinde hiçbir tesiri yoktu. Hattâ genis bir toplulugun gözünde, pek de

lehinde, olmayan kötülüklerin töhmeti altinda bulunuyordu!.. Öyle olmasina

ragmen cenazesinde bütün Istanbul sanki ayakta onu ugurluyordu. Sultanahmed'ten

Divanyolu'na eller üstünde götürülen tabutunu pencerelerden ve çatilardan

izleyen kadinlarin gözyaslari, gelenin gideni çok çok arattiginin bir

isaretiydi.

Ölmeden

bilinmedi kadri

Babam

Abdülhamid Hân'in

Hiç kimseye

bâkî degildir.

Itibari bu

fani cihanin

Ayse

Osmanoglu

(Sultan

Hamid'in kizi)

Mustafa

MüftüogluMilli Gazete 18.02.2000