OSMANLI DONANMASI

[bluemoon24]

Nitekim Rumeli'ye de bu beyliklerin gemileri ile geçmisti.

Bununla beraber Osmanlilarin ilk zamanlarda küçük de olsa Karamürsel, Edincik ve

Izmit'te tersane kurduklari bilinmektedir. Gelibolu'nun fethinden sonra burada

bir tersane kurularak denizcilik yolunda ilk önemli adim atilmis oluyordu.

Bundan baska Saruhan, Aydin ve Mentese beylikleri gibi denizde kiyisi olan

beylikler, Osmanli Devleti'nin idaresine girince, onlarin tersanelerinden de

istifade edilmisti. Böylece daha ilk dönemlerden itibaren tarih sahnesinde

önemli rol alip hizmet yapacak olan muazzam bir devletin donanmasinin temelleri

atilmis oluyordu. Gibbons'un ifadesine göre, Osmanlilardan önce Ege sahillerine

yerlesmis bulunan Türklerden de Latinler gibi Akdeniz'de korsanlik yâpanlar

vardi. Bunlar, Venedik ve Cenevizlilerin ticareti ile Yunanistan ve adalarda

kalmis olan Latin prenslerinin hakimiyetleri için tehlike teskil etmeye

baslamisti. Bu korsanlar daha sonra Osmanli donanmasinin hizmetine alinmislardi.

Osmanli donanmasi, özellikle Yildirim Bâyezid zamaninda büyük bir gelisme

göstermisti. Bu arada Sakiz ve Egriboz adalari ile Yunanistan'in dogusuna

akinlarda bulunulmustu. Bu yüzden Venedikliler, Ceneviz gemileri ile birleserek

Çanakkale Bogazindan içeri girmislerdi. Fakat Saruca Pasa komutasindaki on sekiz

parçadan meydana gelmis olan Osmanli donanmasina yenilmislerdi. Buna karsilik

Rodos sövalyeleri ve yeni gemilerle takviye edilen Venedikliler, Osmanli

donanmasini maglup ettikleri gibi onu yakmislardi.

Osmanli donanmasinin ikinci ciddi çatismasi Çelebi

Sultan Mehmed zamaninda meydana gelmisti. Çali Bey komutasindaki Osmanli

donanmasi, Ege'de Naksos dükaligina ait adalari vurduktan sonra 1415'te

Venediklilerle savasti. Bu savasta Çali Bey sehid olmus, donanma da yok

olurcasina zayiat verip maglub olmustu. Bu maglubiyetler, Osmanli denizciliginin

gelismesini yavaslatmissa da, devletin büyüyüp gelismesinde, donanmaya olan

ihtiyaci açikça ortaya koymustur. Bu anlayis, iyi bir donanmaya sahib olmak için

gerekli çalismalarin hizlandirilmasina sebep olmustur. Nitekim Sultan II. Murad

döneminde donanma, Karadeniz'de Trabzon Rum Imparatorlugu'nu tehdid edecek bir

güce ulasmisti. Ayni donanma, Fâtih Sultan Mehmed zamaninda ve Istanbul'un fethi

sirasinda Baltaoglu Süleyman Bey komutasinda önemli roller oynamisti. Bununla

beraber henüz Venedik donanmasiyla boy ölçüsecek bir güce ulasamamisti. Bu

sebeple Istanbul'un fethini müteakip, donanmanin daha da gelismesi için

çalismalar yapildigi ve hatta Fâtih'in Trabzon seferi sirasinda Osmanli ordusuna

denizden büyük destek sagladigi görülmektedir.

Osmanli harp gemileri, Gelibolu ile Istanbul

tersanelerinden baska Karadeniz, Marmara ve Akdeniz sahillerindeki birçok iskele

ve mevkide yapilirdi. Donanmaya olan ihtiyaç sebebiyle bu hariç tersanelerde

yapilacak gemilerin sayi ve çesitleri, hükümet tarafindan o mahallin kadilarina

bildirildigi gibi bunlarin insa müddeti de tayin edilirdi. Bunlarin insasi için

icab eden malzeme ile mühendis ve ustalar, ya mahallinden tayin olunur veya

gönderilirdi. Onyedinci asrin ortalarina kadar her sene kirk tane kadirga

yapilmasi kanundu. Daha sonraki tarihlerde bu kanun terk edilerek yavas yavas

kalyon tipi gemilerin insasi ehemmiyet kazanmisti.

Osmanlilarin, kurulustan itibaren XVI. asir sonlarina

kadar kullandiklari gemilerin esasini çekdiri sinifindan gemiler teskil

etmekteydi. Kürekle hareket eden gemiler, genellikle çekdiri sinifindandi.

Bununla beraber yelkenli gemiler de vardi. Buna göre Osmanli donanmasinda biri

kürekli ve yelkenli, digeri de sadece yelkenli olmak üzere iki çesit gemi

bulunuyordu. Çekdirilerin en küçük gemisine Karamürsel, en büyügüne de Bastarde

denirdi. Bastarde, kaptanin bindigi otuz alti oturakli en büyük savas gemisi idi

ki, her oturaginda bes ila yedi kürekçi bulunurdu. Gemi mevcudu kürekçi,

savasçi, topçu vs. ile birlikte sekiz yüz kadardi. Bunlardan baska gerek ince

donanmada, gerekse büyük donanmada kullanilan gemilerden bazilari sunlardir:

Uçurma, Varna bes çifteleri, Aktarma, Çete kayigi, Celiye, Kütük, Kancabas,

Sayka, Sahtur, Çekelve, Kirlangiç, Firkate, Mavna, Kadirga. Yelkenlerle hareket

eden gemilere gelince bunlar da iki ve üç direkli olarak iki kisimdi. Salope,

Brik ve Uskuna iki direkli; Kalyon, Firkateyn ve Korvet üç direkli

idiler.

Kaynak: Osmanli tarihi