De Orbo Novo

[bluemoon24]

Şarabın tarihçesi arkeolojik bulgulara göre tam 8 bin yıl öncesine uzanıyor. Kazılarda ortaya çıkarılan kil çömleklerdeki kalıntılar analiz edildiğinde ortaya tartarik asit çıkıyor. Bu asit doğada sadece üzümde mevcut. Bu tür araştırmaların yapıldığı en eski kazılar Gürcistan ve Kuzey İranda. Eminim ki Neolitik çağı yoğun yaşayan Anadolumuzda da bulunan veya henüz gün ışığına çıkarılmamış nice çömlekler bir gün bu açıdan analiz edilirse şarabın tarihini aydınlatacak ve daha da eskilere taşıyacaktır. Dünyamızın şarap coğrafyası ikiye; Eski ve Yeni Dünya diye ayrılıyor. Türkiyemiz şüphesiz en eski dünya. Şarap doğduğu topraklardan Mezopotamya yoluyla Mısıra, oradan da deniz ticaretiyle Yunan Yarımadasına ve Avrupaya yayılmış.

Eski Dünya şarap ülkeleri Eski Dünya kavramının coğrafi tanımıyla diğerlerinden ayrılıyor. Avrasya ve Afrika, Eski Dünya olarak tanımlanıyor çünkü Rönesans sonrası entelektüel liderliği ele geçiren Avrupa halkları coğrafi keşifler dönemi olan 15. yüzyıla kadar dünyayı kendi bildikleri kıtalarla sınırlı sanmışlar. Güney ve ardından Kuzey Amerikanın keşfiyle Yeni Dünya kavramı ortaya çıkmış. Halbuki bu iki dev kıtayı binlerce yıl işgal etmiş, kaşifler tarafından sömürülen halkların bakış açısına göre Eski Dünya kendileri. Yeni Dünya ise barutla hakimiyeti ele geçiren yabancılar. Belki ironik ama bu görüşün pek bir değeri yok çünkü son noktayı modern tarihin yazarı Avrupa koyuyor; onların dünyası eski, keşfettikleri dünya ise yeni.

Siyasi tarih dürtülerimi bir yana bırakırsak, bu iki dünya arasındaki ayrım bağcılık ve şarapçılık açısından çok daha net. Asmanın meyvesini fermente ederek içmek Eski Dünya kültürlerine ait. Hatta Milattan 16. yüzyıla kadar uzanan döneme bakacak olursak bağcılık ve şarapçılık kıta Avrupası ve Akdeniz havzasıyla sınırlı. Eski Dünya kaşifleri asma çubuklarını yanlarında götürerek Amerika, Avustralya, Yeni Zelanda ve Güney Afrika gibi yeni kolonilere yaymışlar. Günümüzden daha çeyrek asır öncesine kadar bu Yeni Dünya şarap bölgeleri ağırlıklı olarak kendi pazarlarının talebini karşılamak amacıyla didinip durmuşlar. Oysa artık Yeni Dünya şarapları global pazarın yüzde 25ine hakim. Hatta Eski Dünya şarap ülkelerinin pazar hakimiyetine ciddi bir tehdit olma yolunda hızla ilerliyorlar desek yanlış olmaz.

Yeni Dünya birçok diğer alanda olduğu gibi şarapta da Eski Dünyadan öğrendiklerini geleneklerin kalıpçılığından uzak, bakir bir ortamda, teknolojinin tüm imkanlarını kullanarak kısa zamanda uygulama ve mükemmelleştirme şansına sahip oldu. Eski Dünyaya yüzlerce yıl önce belirlediği bağ alanları dar gelmeye başlarken Yeni Dünya Eski Dünya üzümlerini göz alabildiğine uzanan yeni bir coğrafyaya yüzlerce yılık deneyimin bilgi birikimini kullanarak ekme imkanını buldu. Dünya küçüldükçe ve bilgi paylaşımı yayıldıkça Yeni Dünya bağlarının ve şaraplarının kalitesi son derece kısa bir süreçte Eski Dünya ile boy ölçüşebilecek seviyeye ulaştı.

Yine de gözardı edilmemesi gereken önemli bir konu var. Yeni Dünyada en başarılı olanlar gelenekçiliği hiçe saymak yerine terroir, düşük verim, organik ve biodinamik tarım gibi Eski Dünya konseptlerine saygı gösterip onları doğru biçimde uyarlayanlar oldu. Uzman bakış açısından gerçek başarı şarabın kişiliğinden ödün vererek homojen bir ürün haline getirmek değil, geldiği yeri ve yapım kültürünü en iyi biçimde yansıtarak çoğunluğun arasında kaybolmamak.

Bağcılık açısından Yeni Dünyayi eskisinden farklı kılan bazı genellemeler mümkün. Öncelikle dikim sıklığı açısından bakıldığında Eski Dünyada birer metrelik dar aralıklar yaygınken Yeni Dünya bağlarında asmalar birbirlerinden 3-4 metre uzaklıkta dikilmiş olabiliyor. Bunun sebebi hem Yeni Dünyanın tercih ettiği mekanize tarımın gerektirdiği geniş aralıklar, hem de halen el emeğiyle işlenen Eski Dünyadaki bağlardaki yer darlığı. Üzüm cinslerine gelince Yeni Dünya eskisinin başlıca türlerini monosepaj olarak ismen öne sürerek büyük bir pazarlama avantajı yakalıyor. Eski Dünyada Alman şarapları gibi üzüm cinsini öne sürenler halen azınlıkta. Avrupanın derin şarap kültürünü en karmaşık kılan konulardan biri küçücük bölgelerin dışına pek çıkmamış yüzlerce yerel üzümün kullanılması ve şarapların üzüm cinsleri yerine bölge adlarıyla isimlendirilmesi.

Şarapçılığa gelince Eski Dünyayı eşsiz kılan ve kaliteyi garantiliyen katı kanunlar Yeni Dünyada çok daha gevşek bırakılan kavramlara dönüşüyor. Bu sayede Yeni Dünya cesurca yeniyi deneme serbestisini yakalayıp hızla ilerliyebiliyor. Ancak bu avantajı kötüye kullananlar da yok değil. Şarapçılıkta kanuni düzenleme pazarlama gibi göz boyayan bir sanatın gerçeklerin önüne geçmesini önlediğinden son derece faydalı kanımca. Bir diğer önemli fark da doğanın rekoltelere getirdiği değişikliklerin Eski Dünyada şarap kültürünün bir parçası kabul edilmesi. Yeni Dünya ise bilim ve teknolojiden faydalanarak doğa olaylarının yıldan yıla yarattığı farklılıkları mümkün olduğunca hissedilmez hale getirme sevdasında.

Tüm bu farklı felsefelerin en bariz olduğu ortam ise kadeh. Kırmızı üzümlerden sadece Syrah ekimine izin verilen Kuzey Rhône bölgesinden bir şarapla Barossa Vadisinden bir Shiraz yan yana tadıldığında Eski Dünyanin gençken beğenilmek ve hemen tüketilmek gibi bir arzusu olmadığı ortadadır. Yeni Dünya şarapçılığı meyveyi bölgenin üstünde tutar ve çoğu üretici için yıllarca mahzenlerde eskitilebilmek pek bir şey ifade etmez. İki dünyada da karşılıklı beyin göçü arttıkça, uçan şarap yapımcıları tabir edilen global danışmanlar kıtalararası çalıştıkça bu farkların giderek azalacağı kesin. Gönül isterki her iki dünya da birbirlerinin en iyi yönlerini adapte ederken aynı zamanda yanlışlarından da öğrensin. Şaraplar da tıpkı insanlar gibi giderek birbirlerine benzemeye başlayacağına öz kimliklerini hoşgörüyle öne sürmeye devam etsinler.

Sizlere iyi şarap dolu günler diliyorum, çünkü ömür vasat şarap içmek için çok kısa!

Gence Alton ile Her Kadehten kategorisine ait tüm yazılar için tıklayınız


Kaynak: Şarap Günlüğü