Teknoloji endeskopide başarı oranını arttırdı

[bluemoon24]

Endoskopi ile ilgili tıbbi cihazların sürekli gelişme göstermesi, uygulamalardaki başarı oranını da artırdı. Artık hızlı, kolay ve acısız endoskopi uygulamalarının yapıldığını söyleyen Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Genel Cerrahi Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Osman Baran Tortum Medikal Plusın sorularını cevaplandırdı.

Endoskopi nedir? Kısaca bilgi verir misiniz?

Ucu ışıklı, kıvrılabilme yeteneği olan (fleksibl), endoskop adı verilen bir cihazla özellikle sindirim sisteminin içi boş organlarının iç yüzeylerinin gözle incelenmesi işlemidir. Bu şekilde özellikle yemek borusu, mide, 12 parmak barsağı (duodenum) ve kalın barsağın (kolon) tetkikleri yapılır. İncelenen organa göre de endoskopik işleme isim verilir (Gastroskopi, kolonoskopi gibi). Endoskopi sindirim sistemi organları dışında hava yolları (bronkoskopi), idrar yolları (sistoskopi) gibi diğer sistemlerin içi boş organlarına da uygulanabilir.Tıp alanındaki teknolojiler hızla gelişiyor. Son dönemde çıkan sanal endoskopi hakkında neler söyleyeceksiniz?

Sanal kolonoskopi (virtual colonoscopy), bilgisayarlı tomografi ya da magnetik rezonans görüntüleme (MRI) yöntemlerine özel bir bilgisayar programının eklenmesiyle kalın bağırsağın iki ve üç boyutlu görüntülerinin radyolojik olarak elde edilmesi işlemidir. Bu yöntemle kalın barsak polipleri ve kanserleri başta olmak üzere pek çok kalın barsak hastalığı belirlenebilir. Yöntem öncesinde kolonoskopide olduğu gibi barsağın diyet, müshil ve lavmanlarla boşaltılarak hazırlanması gerekir. Yaklaşık 10-15 dk. süren sanal kolonoskopi esnasında hastaya sedasyon yapılması gerekmez. Daha iyi bir görüntü alınması için işlem esnasında makattan bir tüp sokularak hava verilmesi gerekir. Kolonoskopiye göre daha az hassas bir yöntemdir. Örneğin 10 mmden küçük polipleri gösteremeyebilir. Yöntemin bir diğer dezavantajı da işlem esnasında doku örneği yani biopsi alınamaz ve polipler çıkarılamaz. Bu nedenle kolonoskopinin yerini tutmaz. Tarama amaçlı olgularda ilk basamak tanı yöntemi olarak kullanılabilir. İşlem esnasında bir patoloji belirlenirse ve biopsiye gerek duyulursa aynı gün veya daha sonra kolonoskopi yapılmalıdır.

Endoskopi cihazlarının gelişmesinin sizlere ne gibi faydaları oluyor?

Endoskopi önceleri ışıklı, basit, sert bir boruyla kısıtlı bir bölgenin incelenmesine imkân sağlarken 1950li yıllardan itibaren teknolojide özellikle de optik alandaki gelişmeler endoskopi de bir devrim meydana getirmişlerdir. Fiberoptik sistemle ışığın endoskop içerisinde çok daha iyi ve kayıpsız olarak iletilmesi sağlanmış, böylece görüntü çok daha net ve gerçeğe uygun olarak elde edilmiştir. Önceleri görüntü aletin üst ucundan gözle sadece endoskopist tarafından izlenebilirken videoendoskopi sisteminin gelişmesiyle görüntü büyütülerek çok daha net ve detaylı olarak ekrana yansıtılmış ve endoskopist dışında da izlenebilmesi mümkün olmuştur. Videoendoskopi sisteminde, endoskopist çok daha rahat bir pozisyonda eğilmeden işlemi yapabilmektedir. Videoendoskopide ayrıca görüntü büyütülebilir, dondurulabilir, fotoğraf veya film olarak kaydedilebilir. Teknolojideki ilerlemelerle hareket kabiliyeti çok daha yüksek ve daha ince endoskoplar üretilmiş, hastanın işlem esnasında ki konforu arttırılırken endoskopistin işi de daha kolaylaşmıştır. Yine geliştirilen yeni endoskoplarda yüksek oranda büyütme (zoom) yapılabilmekte, dokular ve patolojik oluşumlar çok daha detaylı olarak incelenebilmekte ve tanı doğruluk oranları böylece yükselmektedir.

Endoskopi kimlerde yapılmalı?

Sindirim sistemi endoskopisi, işlemin yaygınlaşması ve kolaylaşması nedeniyle daha sık olarak uygulanır hale gelmiştir. Genel olarak şu yakınma ve bulgularda uygulanması gerekir:

Yutma güçlüğü, ağrılı yutma, göğüs kemiği arkasında yanma ve ağrı, düzelmeyen ve uzun süren reflü yakınmaları, mide ağrısı, dolgunluk hissi, kanama, iştahsızlık, kilo kaybı, kansızlık, kusma, ülserler, kabızlık, ishal, karında şişkinlik, ailede kanser amnezi, iltihabi barsak hastalıkları, poliplerin takibi, kanser ameliyatları sonrası takip amacıyla.

Endoskopiye hazırlık safhasını anlatır mısınız?

Mideye ve kalın barsağa yapılacak endoskopi işlemlerinin hazırlığı birbirinden farklıdır. Üst sindirim sistemine yapılacak olan endoskopiden en az sekiz saat önce hastanın katı ve sıvı gıda almaması yeterlidir. Kalın barsak endoskopisinde ise içi dışkı ile dolu olan barsağın işlem öncesi temizlenerek hazırlanması gerekir. Bu amaçla hasta genellikle 2 gün önceden sulu bir diyete geçer. İşlemden bir gün önce, genellikle ağızdan yalnızca sıvı alınırken, öğleden sonra müshil ve lavmanlarla kalın barsak boşaltılır. Üst sindirim sistemi endoskopisi öncesi hastanın boğazı sprey şeklinde bir anestezik madde ile uyuşturularak öğürme refleksi engellenir. Her iki işlemde de hastanın yaşına, genel durumuna ve kilosuna göre uygun dozda yatıştırıcı ilaç verilerek hastanın bilincini kaybetmeden sakinleşmesi sağlanır. Kolonoskopide ayrıca, yatıştırıcıya ek olarak güçlü bir ağrı kesici verilir. Biopsi alma olasılığı düşünülerek, bir kanama riskine karşı, aspirin ve benzeri kanı sulandırıcı ilaçların işlemden en az 10 gün önce kesilmesi hastaya söylenir.

Mide barsak sistemine yönelik endoskopik incelemeler hakkında bilgi verir misiniz?

Sindirim sisteminin üst bölümünün endoskopisinde, yemek borusu (Özefagus), mide ve ince barsağın ilk kısmı olan oniki parmak barsağı (duodenum) iç yüzeyi görerek incelenir. Ayrıca, ERCP (Endoskopik, retrograd kolanjio pankreatografi) denilen işlemde, yandan görüşlü bir endoskop yardımıyla safra yollarının oniki parmak barsağına açılan bölümüne bir katater sokulup, opak madde verilerek safra yolları görüntülenir. Yine enteroskop adı verilen ve normale göre daha uzun olan endoskoplarla ince barsakların üst bölümünü incelemek mümkün olmaktadır. Kolonoskopi işleminde ise, makattan girilerek, tüm kalın barsak hatta kalın barsakla birleşme yerinden itibaren ince barsağın son 10-15 cmlik bölümü incelenebilmektedir. Bu işlemler esnasında doku örneği alınabilir. Tanı koymanın yanı sıra kanamanın durdurulması, darlıkların genişletilmesi veya açılması, poliplerin ve küçük tümörlerin çıkarılması gibi pek çok tedavi edici işlem, üst ve alt sindirim sistemi endoskopileri esnasında uygulanabilir.

Reflü hastalığının tanısının konması için endoskopi şart mı?

Reflü hastalığı ya da tam tabiri ile gastroözefageal reflü hastalığı, mide asidinin yemek borusu içerisine geri kaçması yani reflüsüdür. Hastaların çoğunda, göğüs kemiğinin hemen arkasında, bazen boyuna veya boğaza kadar ilerleyebilen yanıcı bir ağrıyla kendini belli eder. Bazı hastalar ağızlarına acı bir suyun ya da gıdaların geldiğini ifade ederler. Yanma ve basınç hissi 2 saat kadar sürebilir ve genellikle yemekten sonra artar. Reflü hastalığının tanısı çoğu kez hastanın sorgulanması ile konulur yani her hastada endoskopi yapılması gerekli değildir. Öncelikli olarak hastalara diyet düzenlemesi yapılır ve ilaç tedavisi verilir. Reflü hastalığı iyi kontrol edilemezse, kanama, darlık ve buna bağlı olarak yutma güçlüğü, nefes darlığı, öksürük, sesin kalınlaşması ve kanserleşme gibi komplikasyonlar gelişebilir. Hastalık medikal tedaviye rağmen düzelmiyorsa ve komplikasyonlara ait belirtiler ortaya çıkmışsa mutlaka endoskopi yapılmalı ve gerekirse biopsi alınmalıdır. Ayrıca 5 yıldan daha uzun süredir reflü yakınması olan 50 yaş üzeri hastalarda da mutlaka endoskopi yapılması gerekir.

Bizzat benim şahit olduğum bir olayda, doktor endoskopiden çıkan hastasını koridorda bir sandalyenin üzerine bırakıp gitmişti. Bu normal mı sizce, hastanın kendine gelene kadar bir odada dinlenmesi gerekmiyor mu?

Endoskopi işlemi öncesinde hastaya sakinleştirici verildiği için işlem esnasında ve sonrasında hastanın yakından izlenmesi gerekir. Bu ilaçlar hastada az da olsa solunum durmasına ve alerjik reaksiyonlara yol açabilirler. Bu nedenle endoskopi esnasında hastanın solunum ve nabzı bir alete bağlanarak kontrol edilir. Hastanın işlem sonrası bir süre izlenebilmesi için endoskopi ünitelerinde derlenme odalarının bulunması mutlaka gereklidir. Hastalar en az 15-20 dk. Derlenme odalarında tutularak bilinç düzeylerinin normale dönmesi beklenmelidir. Daha sonra mutlaka refakatçileri eşliğinde evlerine gönderilirler. Genel durumu kötü, yaşlı veya düşkün hastalarda verilen yatıştırıcı etkisini süratle gideren ilaçlar işlem sonrası uygulanarak hastanın normale dönmesi hızlandırılır. Üst sindirim sistemi incelemesi yapılan ve boğazı uyuşturulan hastalara en az 1-2 saat ağızdan bir şey almamaları öğütlenir.

Yine reflüden devam edersek, reflü hastalığı yanlış beslenmeden meydana çıkan bir hastalık mıdır?

Reflü hastalığı mide asidinin yemek borusuna kaçması sonucu oluşur. Normalde yemek borusunun alt ucunda yer alan ve kalınlaşan adalelerin oluşturduğu bir nevi kapak sistemi (Sfinkter), yutmanın olmadığı dönemlerde kapalı kalarak, mide asidinin yemek borusuna geçmesini engeller. Mide fıtığı olan olgularda bu mekanizma bozulabilir; ancak mide fıtığı olmayan olgularda da bilinmeyen nedenlerle, sfinkter normale göre çok daha sık gevşeyerek reflünün gelişmesine yol açabilir. Yani reflü hastalığını asıl nedeni yanlış beslenme değil, asid geri kaçışını engelleyen kapak mekanizmasının bozulmasıdır.

Reflü hastaları neleri yememelidirler?

Gıdalar reflünün nedeni değildir; ancak genellikle yemek sonrası asit salgısı artar ve reflü bulguları daha kötüleşir. Bu arada bazı gıdalar, özellikle asit salgısını arttırdıkları için reflü hastalarınca alınmamaları önerilir. Bu gıdaların başlıcaları: Çikolata, kahve, nane, yağlı ve baharatlı yiyecekler, domates ve alkollü içeceklerdir. Ayrıca asit salgısını arttırdığı ve mide ile yemek borusu arasında ki bu kapak mekanizmasını gevşettiği için sigara kullanımı da kesilmelidir.

Ömür boyu devam eden bir hastalık mı, çaresi yok mu?

Ne yazık ki günümüzde reflü hastalığının tamamen giderilmesi mümkün değildir. Bazı hastalarda reflü aşırı şişmanlık ya da hamilelik gibi bir durumla ortaya çıkmış olabilir. Zayıflama ve hamileliğin bitmesiyle reflü de sonlanabilir. Buna karşılık bir çok hastada reflü ömür boyu devam eder; ancak olguların çoğunda tıbbi tedavi, diyet ve hayat tarzında ki değişikliklerle hastalık etkili bir şekilde tedavi edilebilir. İlerlemiş olgularda cerrahi bir tedavi seçeneğidir. Cerrahi altta yatan problemi çözmemekte ancak midenin yemek borusunun çevresine sarılmasıyla yeni bir kapak mekanizması oluşturularak asidin yemek borusuna kaçması engellenmekte ve yemek borusundaki hasarın ilerlemesi durdurulmaktadır. Bu cerrahi işlem son yıllarda yaygın olarak laparoskopik teknik ile yapılarak hastaların nekahat dönemlerini kısa sürede ve rahat olarak geçirmeleri sağlanmaktadır. Reflü olgularının önemli bir bölümü, medikal tedavi veya cerrahi ile geri kalan hayatlarını yakınmasız geçirebilir.

Haber-Sağlık





Kaynak: SağlıkHaber