Kemoterapi Hastaları, Hastane Dışında Yalnız Değiller

[bluemoon24]

(Habersaglik-Istanbul) ASM, hastanede damardan kemoterapi alan kanser hastalarının evde takibi amacıyla başlattığı "Kemoterapi Hastalarının Hastane Dışında Takibi" programı ile dünyadaki ilklerden biri. Tamamen ücretsiz gerçekleştirilen bu program sayesinde hastalar, evlerine döndükten sonra bile kemoterapinin olası yan etkileri ya da hastalığın oluşturabileceği diğer sağlık problemleri açısından yakın takibe alınıyor.

Anormal hücrelerin kontrolsüz çoğalması ve yayılması olarak tanımlanan kanser, günümüzün en önemli sağlık sorunlarından biri. ‘70li yıllarda sebebi bilinen ölüm nedenleri arasında ülkemizde dördüncü sırada yer alan kanserin, son yıllarda kardiyovasküler sistem hastalıklarından sonra ikinci sıraya yükseldiği belirtiliyor. Genel olarak tüm kanser türlerinde bütün dünyada giderek artan bir grafik çizilmesine karşın, kanserin tanısında ve tedavisinde meydana gelen gelişmeler, kanser hastalarının sağ kalımında ve yaşam kalitelerinin iyileştirilmesinde yüz güldürücü sonuçlar elde edilmesini sağlıyor.



Kanser tanı ve tedavisinde önemli uzmanlık merkezlerinden biri haline gelmeyi hedefleyen A SM ise, özellikle kemoterapi hastalarının tedavisinde başlattığı yeni uygulama ile dünyada ilklerden birini gerçekleştiriyor. Hastanede kemoterapi uygulanan kanser hastalarının evde takibi amacıyla başlatılan "Kemoterapi Hastalarının Hastane Dışında Takibi" programında, hastalar evlerine gittikten sonra onkoloji hemşireleri tarafından belirli aralıklarla telefonla aranarak kemoterapinin olası yan etkileri ya da hastalığın oluşturabileceği diğer sağlık problemleri açısından takip ediliyorlar.

Bu uygulamanın dünyadaki hiçbir kanser merkezinde bir örneğinin olmadığını ve ilk kez ASM tarafından uygulanmaya başlandığını söyleyen ASM Onkoloji Bölümü Başkanı Prof. Dr. Haluk Onat, uygulamanın kanser hastalarının tedaviye uyumunu artırdığını ve tedavi başarısını olumlu etkilediğini ifade ediyor.

Kemoterapinin kelime anlamıyla "ilaç tedavisi" olduğunu ifade eden Prof. Dr. Onat, bütün ilaç tedavilerinin birer kemoterapi olduğunun altını çizerek, "Ancak yanlış bir algılama ile kemoterapi, toplumda yalnızca kanserin ilaçla tedavisi olarak algılanıyor. Oysa, kalp, romatizma, migren gibi hastalıkların ilaç kullanılarak yapılan tedavisi de aslında kemoterapidir" diyor.

Kanser hastalığında kemoterapinin ağız yoluyla verilen ilaçlar ya da damardan verilen ilaçlarla yapılabildiğini söyleyen Prof. Dr. Onat, tedaviyi şöyle anlatıyor: "Kanser tedavisinde kullanılan kemoterapi ilaçları, sitotoksik (hücre öldürücü) ajanlar ya da sitostatik (kanserin gelişmesini durduran) ajanlardır. Son yıllarda geliştirilen bu ikinci gurup ilaçlara ‘hedefe yönelik ilaçlar da deniyor. Bunlar kanser hücrelerini öldüren değil, kanser hücrelerinin çoğalmasını engelleyen, kanserin gelişmesini durduran ilaçlardır. Kanser biyolojisinde bir hedef bulunur ve ilaç gidip o hedefi vurur. Hedefe yönelik ilaçlar, sitotoksik ajanlarla karşılaştırıldığında sağlıklı hücreler üzerinde daha az yan etkilere neden olmaktadır."

Prof. Dr. Onat, keşfedilen yeni ilaçlarla ve yeni tedavi yöntemleriyle kemoterapi ajanlarının neden olduğu yan etkilerin giderek azaldığını belirterek, kemoterapinin yan etkileri konusunda şu bilgileri veriyor: "Kemoterapi tedavisinin genel yan etkilerinin yanı sıra kullanılan ilaca özgü yan etkileri de olabilir. Tedavide önemli başarılar elde edilmesine karşın, bir türlü aşılamayan başlıca yan etki saç dökülmesidir. Kemoterapide kullandığımız sitotoksik ilaçlar, büyüyen, gelişen ve çoğalan hücreleri daha çok etkiler. Çünkü kanser hücresi böyle bir hücredir. Ancak, vücudumuzda bu nitelikleri taşıyan başka hücreler de bulunuyor. Saç, kemik iliği, bağırsak mukozası da hızla yenilenen hücrelerdir. Bu nedenle kemoterapi tedavisi sırasında hastanın saçı dökülebilir; hasta derin kansızlık yaşayabilir ya da kanamayı önleyen trombosit sayısı düştüğü için hastada kanamalar meydana gelebilir; bulantı, kusma ve bazen de ishal oluşabilir. Ancak bütün bunlar tedaviye bağlı etkilerdir. Tedavi sona erdikten sonra yan etkiler geriler ve en önemlisi hasta saçlarına yeniden kavuşur."



Evde takip programı kapsamında, hastanede kemoterapi uygulanan hastaların, kemoterapinin yan etkileri ya da kanser hastalığının neden olabileceği sorunlar konusunda bilgilendirildiğini ve bu etkilerin evde de takip edildiğini söyleyen Prof. Dr. Onat, "Tedavinin olası yan etkilerini bilen hastalar, evlerine gittikten sonra belirli aralıklarla deneyimli onkoloji hemşireleri tarafından aranıyorlar. Hastalara detaylı olarak hazırlanmış soru formlarındaki soruları yönelten hemşireler, belirledikleri sorunların çözümünü telefonda getiriyor ya da hastayı hastaneye çağırarak, sorunun büyümeden çözülmesini sağlıyorlar. Belirli aralıklarla aranan hastalar, hastaneden eve gittikten sonra da kontrol altında olduklarını biliyorlar ve evlerinde de kendilerini yalnız hissetmiyorlar" diyor.

Kanserde destek tedavisinin genel kanser tedavisinin ayrılmaz bir parçası olduğunu söyleyen ASM Medikal Onkoloji ve İç Hastalıkları uzmanı Prof. Dr. Necdet Üskent, "Kanserde iki türlü tedavi var. Biri tümörü yok etmeye ya da ilerlemesini durdurmaya yönelik tedavi; ikincisi ise kanserin neden olduğu yorgunluk, halsizlik, kansızlık, enfeksiyon veya tedavilerin neden olduğu yan etkilerle mücadele etmek. Soruna multidisipliner bir yaklaşım gerekiyor. Destek tedavisinde psikoloğun, enfeksiyon hastalıkları uzmanının, ağrı uzmanının devreye girmesi gerekiyor. Onkologların bu süreçte her soruna tek başına yetişmesi mümkün değil. Hemşire desteği kesinlikle şart. Bu nedenle ASM Onkoloji Bölümü bünyesinde başlattığımız kemoterapi hastalarının evde takibi programı, kanserin destek tedavisinin son derece önemli bir bölümünü oluşturuyor" diye konuşuyor.

Kemoterapinin yan etkilerinin yanında, hastalığın kendisinden kaynaklanan bazı şikayetlerin de olabileceğini söyleyen Prof. Dr. Üskent, "Kemoterapi alan hastalar eve gittiklerinde bulantı, halsizlik, kemoterapiye bağlı olarak ishal, karın ağrısı hissedebilirler. Bunun yanında hastanın hastalığa bağlı ağrısı, nefes darlığı gibi şikayetleri de olabilir. Bu sistemde hemşirelerimiz hastaları evlerinden rutin olarak arıyorlar. Sadece, ‘bir şeyiniz var mı, iyi misiniz gibi sorular sormuyorlar. Ellerinde yer alan soru cetvelinde belirlenmiş olan, ‘bulantınız oldu mu, ‘kaç kere oldu, ‘kusma oldu mu, hıçkırık oldu mu, ‘ağrı var mı gibi hedefe yönelik soruları yöneltiyorlar. Böylece hastanın eğitim düzeyi ne olursa olsun, tedavinin yan etkilerini öğrenmeye ve bu yan etkilere anında müdahale etmeye çalışıyorlar. Zaten hastalarla sürekli olarak yüz yüze oldukları için onların yaşayabilecekleri problemleri de biliyorlar. Hastayı çok iyi tanıdıkları için, kısa sürede probleme yönelik çözümler geliştirebiliyorlar. Her aşamada hastanın hekimini bilgilendirerek, tedavinin hekim tarafından daha kolay izlenmesini ve hastanın sorununu hekimine daha kolay ulaştırmasını sağlıyorlar" diyor.

Kemoterapinin kronik bir hastalığın tedavisi olduğunu ve bu tedavinin 6 aydan başlayıp yıllarca sürebileceğini ifade eden Prof. Dr. Üskent, onkolojinin sadece tedaviyi verip eve göndermek olmadığının altını çizerek, "Bazen tedavinin yan etkileri o kadar ağır yaşanıyor ki, hasta için yan etkiler tümörden daha önemli hale geliyor. Bunun sonucunda hasta depresyona giriyor, tedaviyi gereksiz şekilde kesiyor. Oysa destek tedavisi ile hastayı bilgilendirmek ve her ihtiyacı olduğunda hastanın yanında olduğunuzu hissettirmek, sorunlarına anında çözüm bulmak onun hastalıkla baş etmesini kolaylaştırıyor. Bu nedenle ASMde uygulanan bu programın örnek alınarak, diğer merkezlerde de uygulanması gerektiğini düşünüyorum" diye konuşuyor.





"Kemoterapi Hastalarının Hastane Dışında Takibi" programının uygulayıcıları onkoloji hemşireleri. Tedavi sırasında hasta ile sıklıkla yüz yüze gelen hemşireler, hastaları evlerinde de yalnız bırakmıyorlar. Programın hastanede verilen hasta eğitimi ile başladığını söyleyen ASM Kemoterapi Sorumlu Hemşiresi Aytül Yüntem, öncelikle bu programdan yararlanmak isteyenlerin onayını aldıklarını ifade ederek, programın uygulanması konusunda şu bilgileri veriyor: "Hastalarımız belirli dönemlerde hastaneye gelerek tedavilerini alıyorlar. Bu süreç tedavi planına göre bir, iki ya da üç haftada bir olabiliyor. Bilgilendirdiğimiz ve onayını aldığımız hastalarımız evlerine döndükten sonra, biz hastalarımızı tedavi planlarına göre belli dönemlerde telefonla arıyoruz. Bunun yanında hastalarımız herhangi bir şikayetleri olduğunda da bizi arayabiliyorlar. Onları aradığımızda, hemşirelik talimatları doğrultusunda oluşturduğumuz formlarımızdaki soruları yöneltiyoruz. Hastaların ağrısını, bulantısını, kusmasını, beslenmesini, genel durumunu kısaca her şeyini değerlendiriyoruz. Amacımız, hastanın tedaviye bağlı yan etkileri en düşük düzeyde yaşamasını sağlamak, oluşabilecek problemleri en kısa sürede tespit edip çözmek. Evden telefonla, hemşire veya hastanın doktoru aracılığıyla çözümlenemeyen sorunlarda ise hastayı hemen hastanenin acil servisine çağırıyoruz. Hastanın genel durumu toparlandıktan sonra tekrar evine gönderiyoruz. Örneğin hasta bulantı ve kusma yaşayıp halsiz bir şekilde hastaneye gelmesini değil, sorunlar daha başlar başlamaz müdahale ederek, onu daha kötü durumlarla karşılaşmaktan korumuş oluyoruz. Bu hastalarımızın yaşam kalitesi adına çok önemli bir uygulama"

ASMde 5 Mayıs 2006dan bu yana uygulanan programın hasta ve hasta yakınlarını son derece memnun ettiğini ve tedavinin başarısını artırdığını söyleyen Aytül Yüntem, "Eğer hastalar ve hasta yakınları tedavilerinin seyri konusunda bilgi sahibi olurlarsa, karşılaştıkları her sorunda yanlarında bizi bulurlarsa kendilerine güvenleri artıyor. Bu tür örnekleri sık sık yaşıyoruz. Örneğin ilk küründe içine kapanık ve kendi halinde olan bir hasta, telefon takiplerimiz ve hasta eğitimi ile, özellikle kemoterapi ünitesindeki ortamı da görerek, ikinci ya da üçüncü küründe daha pozitif oluyor. Daha sonraki tedavilerinde tedaviye yanıtı daha ılımlı oluyor. Ayrıca kemoterapiye ve hastalığa bağlı semptomlar azalıyor" diye konuşuyor.



Kaynak: SağlıkHaber