Hekimlerin Ve Diğer Sağlık Personelinin Tıbbi Kötü Uygulamalar Konusunda Mesleki Sorumlulukları

[bluemoon24]

Konunun Kapsamı, Geniş Anlamda Kamuya Ve özel Hukuk Kişilerine Ait Ve Her Ne Ad Altında Olursa Olsun Hastalıktan Korunma, Tıbbi Teşhis, Tedavi Ve Müdahale İle Bu Maksatlara Yönelik Yardımcı Faaliyetlerde Bulunan Yerlerde, Fiili Olarak Çalışan Hekim, Diş Hekimi, Biyoloğ, Eczacı, Psikoloğ, Fizyoterapist, Diyetisyen, Sağlık Memuru, Laboratuar Teknisyeni, Röntgen Teknisyeni, Diş Teknisyeni, Hemşire, Ebe, Çocuk Gelişimcisi, Protezci, Optisyen Ve Diğer Sağlık Personelinin Tıbbi Amaçlı Müdahele Ve Uygulamaları İle Bu İşlemlerden Doğabilecek Mesleki Sorumluluklarını İçermekte İse De, Hekimin Mesleki Sorumluluğu Yükümlülüklerini Yerine Getirmesi Bakımından Kendisine Yardımcı Olan Diğer Sağlık Personelinin Hizmetlerini De Kapsadığından, Burada Esas İtibariyle Hekimlerin Mesleki Sorumlulukları üzerinde Durulacaktır. Tıbbi Kötü Uygulama(Malpractice-Malpraktis) Kavramı: Konuyla İlgili Olarak Tıbbi Kötü Uygulama, Tıpta Yanlış Uygulama, Mesleki Acemilik, Malpraktis Gibi Çeşitli Kavramlar Kullanılmaktadır. Malpraktis Kelimesi, Kötü Uygulama Anlamına Gelmektedir. Genel Bir Tanımlama Yapılacak Olursa Tıpta Kötü Uygulama (Malpraktis), Hatalı Davranış Veya Görev İhmali Sonucu Bir Yaralanmaya Ya Da Zarara Yol Açmaktır. Hatalı Tedavi Ya Da Tıbbi İhmal Diye özetlenebilir. Bir Başka Tanımla Tıpta Kötü Uygulama (Malpraktis), Hekimin Hastanın Standart Tedavisini Yaparken Başarısızlığı, Beceri Eksikliği Ya Da İhmali Nedeniyle Zarar Vermesidir. 1992 Yılında Yapılan 44. Dünya Tabipler Birliğinin Genel Kurulunda Kabul Edilen, Tıpta Yanlış Uygulama(Malpraktis) Konulu Marbella Bildirgesi'nin 2.Maddesinin (A) Fıkrasında; Tıbbi Yanlış Uygulama(Malpractice); Doktorun Tedavi Sırasında Standart Uygulamayı Yapmaması, Beceri Eksikliği Veya Hastaya Tedavi Vermemesi İle Oluşan Zarardır Şeklinde Tanımlanmıştır. TTB 47. Büyük Kongresi'nde (10-11 Ekim 1998) Kabul Edilen Hekimlik Meslek Etiği Kuralları M.13'de, Bilgisizlik, Deneyimsizlik Ya Da İlgisizlik Nedeni İle Bir Hastanın Zarar Görmesinin Hekimliğin Kötü Uygulanması Anlamına Geldiği Belirtilerek, Bu Kavram Kullanılmıştır. Başka Bir Tanıma Göre Tıpta Yanlış Uygulama özünde Standart Uygulamadan Sapmadır. Bir Başka Tanımda İse Hatalı Tıbbi Tedavi Kavramı Kullanılmış Ve Bu Kavramın Hekimlerin Muayene Ve Tedaviden Doğan Zararlı Sonuçlardan Sorumlu Olması Anlamına Geldiği Belirtilmiştir. Buna Göre Bir Hatalı Tıbbi Tedavi Şu Unsurlardan Oluşmaktadır: - Meslek Ve Sanatta Acemilik (Normal Altı Sağlık Hizmeti) - Hastaya Kasıtlı Olarak Zarar Vermek - HastaHekim Sözleşmesine Aykırı Hareket Etmek - Yanlış Tehlikeli Muayene Sonucu Hastanın Zarar Görmesi - Tıbbi Aletlerin Tehlikeli Kullanılmasından Dolayı Hastaya Zarar Vermek Yine Bir Başka Tanımda İse Tıbbi Kötü Uygulamanın, Yalnızca Bir Girişimin, Bir Tedavinin Ya Da Uygulamanın Yanlış, Eksik Yapılması Demek Olmadığı, Aynı Zamanda Yapılması Gerektiği Halde Yapılmayan Bir İşlem Anlamına Da Geldiği Belirtilmektedir. Bakanlar Kurulunca 04/06/2002 Tarihinde Kabul Edilerek, 24/07/2002 Tarih Ve 4095 Sayılı Yazı İle TBMM Başkanlığına Sunulan Ancak Yasalaşmayan, Tıbbi Hizmetlerin Uygulamasından Doğan Sorumluluk Kanunu TasarısıNın 3. Maddesinde İse Tıbbi Kötü Uygulama Kavramı Kullanılmış Ve Bu Kavram, Sağlık Personelinin, Kasıt Veya Kusur Veya İhmal İle Standart Uygulamayı Yapmaması, Bilgi Veya Beceri Eksikliği İle Yanlış Veya Eksik Teşhiste Bulunması Veya Yanlış Tedavi Uygulaması Veya Hastaya Tedavi Vermemesi İle Oluşan Ve Zarar Meydana Getiren Fiil Ve Durumu Olarak Yukarıdaki Tüm Tanımları Kapsayacak Şekilde Tanımlanmıştır. Yine Bu Tasarının 3. Maddesinde, Tıbbi Hizmet: Kamu Ve özel Hukuk Kişilerine Ait Hastane, Poliklinik, Dispanser, Sağlık Kabini, Muayenehane, Laboratuar Ve Her Ne Ad Altında Olursa Olsun, Bu Maksada Matuf Diğer Yerlerde Verilen Koruyucu Hekimlik, Tıbbi Teşhis, Tedavi, Müdahale, Tetkik, Tahlil Ve Rehabilite Edici Hizmetleri, Bilgi Ve Beceri Eksikliği: Standart Tıbbi Uygulamalarda Mesleki Bilgi Veya El Becerisi İle Donatılmamışlık Hali, Standart Tıbbi Uygulama: Bilimsel Olarak Kabul Edilmiş Tıbbi Uygulama Kurallarına Uygun Olarak Yapılan İşlemleri, Şeklinde Tanımlanmıştır. Standart Tıbbi Uygulama Yada Standart Bakım Ve Uygulama Kavramı İle İlgili Bir Netlik Söz Konusu Değildir. ülkemizde, Bir Takım Çalışmalar Yapılmakla Birlikte Henüz Tıbbın Her Uzmanlık Dalı İçin Belirlenmiş Standart Tanı-Tedavi Protokolleri Bulunmamaktadır. Hlihazırda Standart Tıbbi Uygulamanın Ne Olduğu, Bilirkişilik Müessesesinden İstifade Edilerek Belirlenmektedir. Standart Tanı Ve Tedavi Protokolleri Belirlendiği Takdirde, Hekimlerin Karar Vermesi Kolaylaşacağı Gibi, Bilirkişilik Müesseselerine De Büyük Kolaylıklar Sağlayacaktır. Yukarıda Ele Alınan Tıbbi Kötü Uygulama(Malpraktis) Tanımlarında Yer Verilen İhmal, Kusur, Kasıt, Dikkatsizlik, Tedbirsizlik, Meslekte Acemilik-Yetersizlik Ve özen Eksikliği Alt Kavramlarını Hekimlik Mesleği Yönünden Kısaca Ele Almak Gerekirse, İhmal: Mevcut Şartlarda Makul Olan Hizmet Ve Bakımı Başaramamak Ve Meslekte Tecrübeli Bir Hekimin Aynı Şartlar Altında Sergileyebileceği Performansı Gösterememektir. Kısaca Kusur Olması Gereken Davranışta Gösterilen İrade Eksikliği Olarak Tanımlanır. Hekimlik Uygulamalarında Kusur Çeşitleri Şunlardır. Dikkatsizlik: Bir Tıbbi Girişim Sırasında Yapılmaması Gerekeni Yapmaktır. örneğin Laparoskopide Basınç Kontrolü Olmaksızın Batına Gaz Verme, Kan Gurubunu Kontrol Etmeden Transfüzyon Yapmak Gibi. Tedbirsizlik: önlenebilir Bir Tehlikeyi önlemede Yetersiz Kalmak, Geç Kalmak, Unutmak Olarak Tanımlanır. örneğin Kanama Beklenen Hastada Kan Sağlamadan Ameliyata Girmek, Kirli Bir Batına Dren Koymayı Unutmak Gibi. Meslekte Acemilik-Yetersizlik: Meslek Ve Sanatın Esaslarını Ve Optimal Klasik Bilgilerini Bilmemek, Temel Beceriden Yoksun Olmak. örneğin, Fıtık Ameliyatında Femoral Damarı Yaralamak, Kolesistektomide Sistik Arter Kaçınca Pringle Manevrası Yapmadan Kanama Kontrolü Sağlamaya Çalışarak Koledok Yaralanmasına Neden Olmak. özen Eksikliği: Dikkatsizlik Ve Tedbirsizlik Dışında Evrensel Tıp Değerlerini Uygulamamak. örneğin, Kanamalı Hipovolemik Şoka Eğilimli Hastayı Bekletmek, Yakın İzlem Gerektiren Hastayı Gerekli Zaman Aralıklarında Görmemek, Eksik Araştırma Sonucu Tanı Hatasına Neden Olmak. Emir Ve Yönetmeliklere Uymamak: Kanun, Tüzük Ve Yönetmelikler İle Yetkili İdari Ve Mülki Amirin Verdiği Emirlere Uymamak. örneğin Acil Hastaya Bakmamak, Bilimsel Tedavi Dışındaki Bir Tedaviyi Uygulamak (Şarlatanlık), İcap Nöbete Çağrıldığında Gelmemek Gibi. Taksir: Kişi Eyleminden Doğacak Sonucu Bilmekte, Bu Sonucu İstememekte, Ancak Gerekli önlemleri Almamakta Veya Yetersiz Kalmaktadır. Kasıt: Kişi Eyleminin Sonuçlarını Bilmekte Buna Rağmen Bilerek Ve Planlayarak Eylemini Uygulamaktadır. örneğin, ötanazi. Tıbbi Kötü Uygulama(Malpraktis) Kavramı İle İzin Verilen Risk Yada Komplikasyon Kavramı Sık Sık Karıştırılmaktadır. Tüm Tıbbi Girişimler Belli Bir Risk Taşımaktadır. İzin Verilen Risk'in Tıbbi Karşılığı Komplikasyon Dur. Tıbbi Girişimler Esnasında Komplikasyon Adı Verilen İstenmeyen Durumlar Oluşabilmektedir. örneğin ; Subclavian Kateter Takılırken Pnömotoraks Olması, Yanık Yara Bakımında Uygun Tedaviye Rağmen Kontraktür Gelişmesi V.B. Bu Olaylar Bazen Sağlık Personelinin Hatası Olarak Yorumlanmaktadır. Günümüz Hukuk Anlayışında, Hekimler Ve Diğer Sağlık Personeli Çalışmalarını İzin Verilen Risk Kavramı Çerçevesinde Yerine Getirirler. Her Tıbbi Müdahalenin Normal Sapmaları Ve Riskleri Vardır. İzin Verilen Risk Olarak İfade Edilen, Tıbbın Kabul Ettiği Normal Risk Ve Sapmalar Çerçevesinde Hareketleri Dolayısıyla Kötü Sonuçlar Meydana Gelse Bile Hekime Sorumluluk Yükletilmemektedir. önemli Olan Hekimin Gerekli özeni Ve Tedbiri Göstermesidir. Eğer Komplikasyon 1) Zamanında Farkedilmezse, 2) Farkedilmesine Rağmen Gerekli önlemler Alınmazsa, 3) Farkedilip önlem Alınmasına Rağmen Yerleşmiş Standart Tıbbi Girişimde Bulunulmazsa, Malpraktis Söz Konusu Olur. Ancak, Komplikasyon-Malpraktis Ayırımını Yapabilmek İçin, Standartların Belirlenerek, Neyin Komplikasyon(İzin Verilen Risk), Neyin Malpraktis Olduğunun Sınırlarının Ortaya Konması Gerekmektedir. Bu Bölümde, 1992 Yılında Yapılan 44. Dünya Tabipler Birliğinin Genel Kurulunda Kabul Edilen, TIPTA YANLIŞ UYGULAMA(MALPRAKTİS) KONULU MARBELLA BİLDİRGESİ'ne Yer Verilmesi Uygun Olacaktır. Bazı ülkelerde Tıbbi Yanlış Uygulamalarla İlgili Davalar Artmaktadır Ve ülke Tabip Birlikleri Bu Sorunu Tartışmaktadır. Bir Grup ülkede İse Bu Konu Henüz Gündemde Değildir, Ancak O ülkelerin Tabip Birlikleri De Dikkatli Olmalıdırlar.Bu Bildirgede DTB; Tabip Birliklerini Tıbbi Yanlışlıklar Ve Yasal Başvurular Konusunda Bilgilendirmek İstemektedir. Her ülkenin Yasaları Ve Hukuk Sistemi, Sosyal Gelenekler Ve Ekonomik Durumu Elbette Aşağıda Belirlenenleri Etkileyebilecektir. Yine De, DTB Bildirisinin Tüm Tabip Birliklerini İlgilendireceğine İnanmaktadır. 1. Tıbbi Yanlış Uygulama Davaları Aşağıdaki Bir Ya Da Birden Çok Gerekçe Nedeniyle Artmıştır: A) Tıbbi Bilginin Artması, Tıbbi Teknolojinin Gelişmesi, Hekimleri Geçmişte Yapamadıkları Bazı İşlemleri Yapmaya İtmektedir, Bu İlerlemeler, Çoğunlukla Ağır Riskleri De İçerir. B) Hekimler üzerinde, Tıbbi Hizmetlerin Artan Maliyeti İle İlgili Baskı Vardır. C) Elde Edilebilir, Varolan Sağlık Hizmetine Ulaşma Hakkı, Garanti Edilemeyen Sağlıklı Olma Ve Kalma Hakkı İle Karıştırılmaktadır. D) Medya; Hekimlerin Yeteneği, Bilgisi, Davranışı Ve Hastaya Yaklaşımını Sorgulayan Olumsuz Tutumu İle Hastaları Hekimlere Karşı Dava Açmaya Teşvik Etmektedir. E) Artan Davalar Karşısında Defansif (=Korumacı-Çekinik Tıp) Uygulamasının Dolaylı Olmayan Sonuçları Dava Konusu Olmaktadır. 2.Tıbbi Yanlış Uygulama İle Tıbbi Bakım Ve Tedavi Sırasında Görülen Ve Hekimin Hatası Olmayan Durumlar Ayrılmalıdır. A) Tıbbi Yanlış Uygulama (Malpractice); Doktorun Tedavi Sırasında Standart Uygulamayı Yapmaması, Beceri Eksikliği Veya Hastaya Tedavi Vermemesi İle Oluşan Zarardır. B) Tıbbi Uygulama Sırasında; öngörülemeyen Bilgi Ya Da Beceri Noksanlığı Sonucu Oluşan İse; İstenmeyen Sonuçtur Ve Bunda Hekimin Sorumluluğu Yoktur. 3.Ulusal Yasalarda Tıbbi Zarar Görmüş Hastaların Zararının Karşılanabilmesi İçin Herhangi Bir Engel Olmamalıdır. A)İstenmeyen Sonuç Hekim Hatasına Bağlı Değilse, Toplum Hastanın Zararının Karşılanıp Karşılanmayacağına Ve Eğer Karşılanacakta Hangi Kaynağın Kullanılacağına Karar Vermelidir. ülkenin Ekonomik Koşulları Bu Durumdaki Hastalar İçin Dayanışma Fonları Olup Olmamasını Belirleyecektir. B)Her ülkenin Yasaları Tıbbi Hataların Zararlarının ödenmesi İçin Yöntemleri Ve Zarar Kanıtlandığında ödenmesi Gereken Miktarları Belirlemelidir. 4.Ulusal Tabip Birlikleri; Hem Hastalar Hem De Hekimler İçin Adil Ve Hakça Bir Ortam Yaratmak İçin Aşağıdaki Faaliyetleri Yapmalıdırlar: A) Yeni Teknolojinin İçerdiği Riskler Konusunda Halkı Aydınlatmak, Bu Tür Tedavi Ve Cerrahilerde Hastanın Bilgilendirilmiş Onamını Almak üzere Hekimlere Eğitim, B) Tıptaki Sorunları Ortaya Çıkarmak Ve Sağlık Hizmetlerinde Kaynak Yetersizliği Konusunda Propaganda Yapmak, Kamuoyu Oluşturmak. C) Okullarda Ve Sosyal Ortamlarda Genel Sağlık Eğitimi Programlarını Yüreklendirmek, D) Tüm Hekimler İçin, Klinik Eğitim Deneyimi De Dahil Tıp Eğitiminin Seviye Ve Niteliğini Yükseltmek, E) Hekimler İçin Tıbbi Hizmetlerin Niteliğini Artıracak Programlar Tasarlamak Ve Katılmak, F) Bilgi Ve Becerisi Yetersiz Olan Hekimler İçin Uygun Politikalar Geliştirmek Ve Yetersizlik Giderilene Dek Bu Kişilerin Tıp Uygulamaları Yapmalarının Engellenmesini Sağlamak. Halkı Ve Hükümetleri; Savunmacı Tıp Uygulamasının Çeşitli Yönleri Konusunda Uyarmak(Doktorların Riskli Girişimlerde Bulunmama, Hastaya El Atmaması) G) Halkı; Tıbbi Uygulamalar Sırasında önceden Tespit Edilemeyen Durumlar Olabileceği Ve Bunların Kötü Uygulama Olmadığı Konusunda Uyarmak. H) Kötü Uygulama Dışında Oluşmuş Tıbbi Hatalar Konusunda Hekimlere Sahip Çıkmak, İ) Tıbbi Kötü Uygulamalar İçin Yasa Ve Yöntem Geliştirmeye Katılmak J) Avukatların Bu Konuda Uygun Olmayan İstekler Ve Davalar İçin Propaganda Yapmalarına Karşı Aktif Tutum Almak. K) Kötü Uygulama Başvurularının Mahkemelere Gidilmeden Çözülmesi İçin Yaratıcı Yöntemler Bulmak. L) Hekimleri Bu Amaçla Sigorta Yaptırmaya Teşvik Etmek, Eğer Hekim Bir Kurumda Çalışıyorsa İşverenin Bunu ödemesini Sağlamak. M) Kötü Uygulama Olmaksızın Bir Zarar Görmüş Hastaların Zararlarının ödenmesi İçin Yapılan İşlemlerde Karar Vermeyi Kolaylaştırıcı Danışmanlık Yapmak. Sonuç Olarak, Tıbbi Kötü Uygulama(Malpraktis), Hekimin Mevcut Şartlarda Makul Olan Hizmet Ve Bakımı Başaramaması, Meslekte Tecrübeli Bir Hekimin Aynı Şartlar Altında Sergileyebileceği Performansı Gösterememesi, Normal Uygulamanın Gereklerinden Sapması Ve Standartlarını Düşürmesi, Bundan Bir Zararın Doğmuş Olmasıdır. Şartlar Çerçevesinde Verilecek Hizmetin Kabul Edilebilirlik ölçülerinden Sapmasını İfade Eder. Daha Genel Bir İfadeyle Malpraktis; Tıp Bilimi Ve İlgili Uğraş Alanlarında Çalışmakta Olan Profesyonellerin Hatalı, Kötü Uygulamalarından Hizmet Alan Kişinin Zarar Görmesi Durumudur. Tıbbi Bilginin Her Geçen Gün Katlanarak Artması, Tıbbi Teknolojinin Gelişmesi, Bu Teknolojiyi Kullanan Hekim Sayısının Artması, Hekimlerin Geçmişte Yapmadıkları Bazı Uygulamaları Yapmaya İtmekte Ve Çoğunlukla Ağır Riskleri İçeren Bu Uygulamalar Sonucunda Da Malpraktis Şikayetleri Ve Davaları Artmaktadır. Malpraktis Kavramı Çok Yönlü Ve Çok Boyutlu Bir Kavramdır. Geniş Anlamda Ele Aldığımızda Tıbbi Uygulama Hatası, İhmal, Dikkatsizlik, Bilgisizlik, Beceri Eksikliği Ve Hasta Bakımında Yetersizlik Neticesi Ortaya Çıkacaktır. Bir Hastaya Tıbbi Hizmet Veren Hekim Diğer Meslektaşları Tarafından Kabul Edilecek Düzeyde Bilgi Ve Yetiye Sahip Olmak Zorundadır. Hekimlerin Farklı Yeti Ve Kabiliyette Olabilecekleri Kabul Edilse De, Her Hekim Yeni Gelişmelerden Kendi Alanında Belli ölçülerde Bilgi Sahibi Olmaya Ve Hizmetini Test Edilmiş, Kanıtlanmış Metod Ve Tedavilerle Sürdürmeye Mecburdur. Tıbbi Hizmet Veren Hekim, İyi Sonuç Garantisi Vermek Zorunda Değildir; Ancak Yinede Kötü Sonuç Hekimin Açıklayabilmesi Gereken Bir Durum Olmalıdır. Hekim Yalnızca, Mesleğinin Gereklerini İhmal Etmiş, Kötüye Kullanmışsa Suçludur. özetle Malpraktis; Mevcut Şartlar Çerçevesinde Verilebilecek Sağlık Hizmetinin Kabul Edilebilirlik ölçülerinden Sapmış Olmasını İfade Eder. Tıbbi Malpraktis İddiaları İrdelenirken, Olgular; Hukuk, Etik Ve Bakım Standardı Bağlamında 3 Temel Bakış Açısından İrdelenmelidir. İddia Edilen Zararın Oluştuğu Ortam Koşulları, Uygulamayı Yapan Kişinin Mesleği, Kişinin Mesleğini Uygulamak İçin Edinmiş Olması Gereken Ortalama Bilgi Ve Beceri Düzeyi, Bu Düzeyden Bir Sapma Olup, Olmadığı; O ülke Yada Yer İçin Kabul Edilen Ortalama Tıbbi Bakım Standardından Bir Sapma Olup, Olmadığı, Zararın İddia Edilen Hatanın Sonucu Olup Olmadığı(İlliyet Bağı) Göz önünde Bulundurulmalıdır.