İBN-İ HALDUN sizce ne demek, İBN-İ HALDUN size neyi çağrıştırıyor?

[bluemoon24]

*



Tarihin bilinen ilk sosyoloğu...







son seneye kadar ısrarla kaldıgım dersin öznesi... tarih felsefesi dersi hocamızın ya akrabası ya köylüsü...



yazın arkadaşlar ibn-i haldun un devlet nazariyesi... af buyur? sonra adam susar biz bakınıyoruz haliyle acaba hoca neden susuyor diye [img]/images/smilies/smile.gif[/img]))))



mukaddime isimli eseri var sosyolog bu adam biraz tarih biraz felsefe biraz edebiyat katmış işine ve içine... 3 ciltlikti o zamanlar yeşil meb yayınları ucuz ordan alıyoduk [img]/images/smilies/smile.gif[/img]







'mukaddime' adlı eseri baş yapıtı sayılır..







cemil meriç'in ifadesiyle o 'yaşadığımız gök kubbenin ayrı bir yıldızıdır'..







bilinen dünya üzerindeki ilk sosyologtur..müslüman kimliğinin ötesinde aynı zamanda türk düşünür olması da önem arz etmektedir..







toplumları incelemiş ve genel olarak nasıl olmaları gerektiğinden önce o an var olan toplumların ne halde olduklarını irdelemiştir...







sosyolojinin dışında iktisat alanındaki araştırmaları da hala büyük değer taşımaktadır..







Tarih felsefesini onun kadar yetkin kuran kaç kişi var.







14. yüzyılın büyük Arap tarihçisi İbn Haldun Doğu'da ve Batı'da ilk tarih filozofu, hatta bazen sosyolojinin habercisi olarak tanınmıştır. Arapça'dan Latince'ye eserlerin çevrilmesi hareketi zayıfladığı için ibn Haldun'un düşünceleri Avrupa'ya oldukça geç, 19. yüzyıl ortasında girdi. Fırtınalı hayatını Umumi tarihine ek olarak yazdığı kısımdan öğreniyoruz. Tunus'ta 1332'de (H. 732) doğan İbn Haldun Hadramut'tan İspanya'ya göçmüş çok eski bir aileden geliyordu. 12. yüzyılda İspanya'nın Üçüncü Ferdinand tarafından zaptından sonra İbn Haldun'un ailesi Tunus'a sığındı ve filozof Kuzey Afrika'nın bu en önemli şehrinde doğdu.

İbn Haldun Ebu' Abdullah M. al-Ansari'den ders aldı. Erkenden bilginlerin meclisine girdi. Bir seyahatte Fas Emiri Ebu İnan'ın veziri oldu. Kendisini kıskanan memurların iftiraları yüzünden hapsedildi. Bu emirin ölümünden sonra yerine geçen, onu serbest bıraktı ve ona umumi katipliğini verdi. Fakat bu da uzun sürmedi ve kabilelerin isyanı üzerine emir, iktidarı kaybetti. Memleketin siyasal hayatından rahatsız olan İbn Haldun Endülüs'e gitmek için izin aldı. O zaman onu Gırnata emiri Abdullah b. Ahmer'in sarayında görüyoruz (1364) . Gırnata, İspanya'da İslam devletinin son sığınağıydı. Tarihçi İbn al-Hatib orada vezirdi. İbn Haldun, orada tarihi çalışmaları için en elverişli ortamı buldu. Abdulah onu Kastil kralına elçi olarak gönderdi. İbn Haldun ile İbn Hatib arasında içten rekabet birinciyi Gırnata'dan ayrılmaya ve Becaye emiri Abu Abdullah'ın devletini kabule mecbur etti. Bu memlekette vezir oldu. Becaye ile Constantin arasındaki gerginliklerin halli ile uğraştı ve siyasi hayatın devamlı huzursuzluğu onu yeniden memleketi bırakmaya ve Telemsan'da bilimsel çalışmaları için yerleşmeye zorladı. Fakat siyasal hırsı ve yönetme yeteneğinden faydalanmak için çağıranların çokluğu onu tekrar faal hayata soktu. Telemsan sultanı Ebu Hamu onu sınırlarını koruyan kabilelerin başkanı tayin etti. O sırda İbn Haldun'un askerlik görevinde görüyoruz: Bu ona sahra halkını tanıma ve göçebeler hakkında derin tetkikler yapma imkanını verdi. Tarih felsefesinin önemli bir kısmını bu tecrübelerden çıkaracaktır.

Tunus'ta Beni Hafs, Cezayir'de Beni Abd-el-Vaad, Fas'ta Beni Merini hanedanları vardı. Fakat gerçekte her şehirde ayrı bir hükümet olup sahra da hiçbir güce bağlı değildi. Hanedanlar arasında savaş, şehirlerin güvensizliği, kervanlar ve köylerin kabileler tarafından yağma edilmesi onları istikrarlı bir hayatta bırakmıyordu. İbn Haldun Kuzey Afrika'dan yeise düştü ve Endülüs'e dönmek istedi. Fakat Gırnata emirinin iyi karşılamasına rağmen onun hakkında Ebu Hamu'nun casusudur şeklinde yapılan dedikodular onu yeniden Ebu Hamu'yu aramaya mecbur etti. 47 yaşındaydı. Devamlı okumaları ve siyasi tecrübeleri ile büyük bir bilgi biriktirmişti. Bundan sonra siyasi hayatı bırakmaya ve kendi deyimiyle 'yeni bir bilim'i yazmaya karar verdi. Bu suretle Umumi Tarihi'nin başı olan Mukaddime'yi (Prolegomenes) yazdı ve onu kütüphanesinde tamamlamak için Tunus'a yerleşti. Tunus sultanı bu önemli eseri yazılmasıyla çok ilgilendi. Eserini sultana ithaf etti ve yazma nüshayı kütüphaneye verdi. Ve İbn Haldun hacca gitti. Dönüşünde hayranlıkla karşılandığı Mısır'a yerleşti. El-Ezher'de ders verdi ve Kadi-ül-Kudat (kadıların kadısı) tayin edildi. Bazı hoşnutsuzluklara rağmen hukuki reformlar yaptı ve küçük bir aralıktan sonra yeniden aynı işe tayin edilerek ölümüne kadar kaldı. Timurlenk Bayezit'i yendikten sonra Mısır'ı zapta kalkmıştı. Melik Nasır tehlikeyi atlatmak için İbn Haldun'u Şam'a elçi olarak gönderdi. Gerçekten bu görev Mısır'ı istiladan kurtardı.

İbn Haldun büyük Arap tarihçilerinden. En önemli eseri de Mukaddime'dir. Orada onu modern tarih filozoflarına ve sosyologlara yaklaştıran bir tarih kuramı yaptı. Mukaddime önce Paris'te Quatremere tarafından, Kahire'de (Bulak) Mustafa Fethi tarafından bastırıldı. İlk çeviriler, Türkiye'de Pirizade, Cevdet Paşa tarafından yapıldı. 18. yüzyıla kadar Batı, bu filozofu tanımıyordu. 19. yüzyıl başında Sylvestre de Sacy onun önemini gördü. Garcin de Tassy İbn Haldun'un eserinden birkaç bölümü çevirdi. Quatremere eseri Prolegomenes adıyla yayınlamıştı. Özet halinde Fransızca'ya çevirdi. Fakat bitiremedi. İlk defa tam çevirisini Baron de Slane yaptı (1862-1886) . O zamandan beri batı memleketlerinde İbn Haldun'dan çok bahsedilmektedir.







Laffer Eğrisi diye bilinen ve vergi oranları ile vergi gelirleri arasındaki ilşkiyi inceleyen muazzam grafiği Laffer' den önce bulmuş olan gerçek mucidi...







Dogumu ve Yetismesi:







Ismi: Abdurrahman b. Muhammed b. Ebu Bekr Muhammed b. Hasandir.







Ibn Haldun, h. 732 yilinda nesli sahabilerden Vâil b. Hacere uzanan Arap bir ailede Tunusda dogdu. Asli Yemen kabilelerinden Hadramuta kadar uzanir. Dedelerinden ilk olarak Halid b. Osman Endülüsteki Karmunaya hicret etti. Endülüs halkinin âdeti olarak Halid olan ismine u ve n harfleri eklenerek ismi Halduna dönüstü.







Babasi fakih idi ve kendini fikih ile edebiyata adamisti.







Ibn Haldun, Tunusta Kuran-i Kerim ezberleyerek ve tecvit ögrenerek yetisti. Ayni zamanda babasindan Arapça ilimleri, Islam hukuku ve Arapça dersleri aldi. Babasi, Ibn Haldunun dönemindeki en iyi âlimlerden ders almasina özen gösterdi.







Ibn Haldun hayatinin ilk dönemlerinde uzun bir süre hükümette memur olarak çalisti.







Seyahatleri:







Ibn Haldun Tunusu birakip Cezayirdeki Biskraya giderek yerlesti. Biskradan da yine Cezayirdeki Konstantine geçti. Daha sonra ailesini Konstantinde birakarak Fasa geçti.







Ibn Haldun, o dönemde bati Islam dünyasinin baskenti olan Fasa yerlesip orada kaldi.







Ibn Haldun, Fasta kaldigi müddetçe kendini tefkir ve kiraate vererek Magrib ve Endülüs halkindan ilim adamlari ile karsilasti. Okuma alanini ve ilmi isteklerini gerçeklestirmek için Fastaki kütüphanelere gidiyordu. Bu dönemde el-Ibar isimli kitabinin giris bölümünü yazdi.







Ibn Haldun, Endülüse gitti ve daha sonra Cezayire döndü. Kasabe camiinde hatip oldugu bir dönemde saray nazirligi görevine getirildi. Siyasi görevinin yani sira camii de ders vermeye devam etti.







Yedi yil sonra ailesi ile birlikte Tilmisana sonra da Fasa gitti. Fasta ilim ögrenmeye ve ögretmeye devam etti. Sonra ailesini Fasta birakip tekrar Endülüse döndü. Granadada bir müddet kaldiktan sonra Magribe geldi.







Ibn Haldun, Tilimsanda bir kez daha ailesi ile bir araya geldi. Bir müddet kitap telifi ve okumak için burada kaldiktan sonra Cezayirdeki Seleme Ogullari kalesine gitti ve burada dört yil kaldi. Bu dönemde el-Ibar isimli kitabini düzenledi ve daha sonra kontrolden geçirip milletler tarihini ilave etti. Sonra tekrar Tunusa döndü.







Kahireye Yerlesmesi:







Ibn Haldun, h.784 yilinda hac ibadetini yerine getirmek istedi ve kirk gün deniz yolculugu yaptiktan sonra Iskenderiyeye ulasti. Bu dönemde Sultan Berkuk yönetimi üstleneli henüz on gün olmustu. Bu sene hacca gitme imkani olmadi ve Kahireye geldi.







Kahirede, ilim talebeleri kendisinden ders almak istediler ve Ezher Camiinde ders vermeye baslayan Ibn Haldunun mertebesi yükseldi ve Sultan Berkuk tarafindan ödüllendirildi. Kahirede kalmaya karar verdikten sonra ailesini de getirmek istedi. Fakat geri dönmesini saglamak için Tunus Sultani bunu kabul etmedi. Sultan Berkuk devreye girerek Tunus Sultanina mektup yazdi.







Ibn Haldun, Amr b. As Camii yakinindaki Kamhiye medresesinde ögretmenlik sonra da Misir Kraliyet kadiligi görevine getirildi. Bu dönemde ailesi Tunustan gemi ile Kahireye gelirken gemi kasirgaya tutulup batti ve ailesinin hepsi bogularak öldü. Büyük bir üzüntüye ugrayan Ibn Haldunun gittikçe üzüntüsü artti ve görevden ayrilmaya karar verdi. Ilim, ders verme, okuma ve kitap telif etmeden baska kendini teselli edecek bir sey bulamadi.







Ibn Haldun, Misirda 24 sene kaldi. Bu dönemde hac, Beyt-i Makdisi ziyaret ve Timurlenk ile görüsmek için Sama gitmesinden baska Misirdan hiç ayrilmadi.







Basarilari:







Ibn Haldun, az sayida eser birakmistir. el-Ibar, Divan-i Mübteda, el-Haber fi Eyyamul-Arab, el-Acem ve el-Berber eserlerinin en meshurlaridir.







Sosyoloji, mimari ve tarih ilimlerinin gerçek kurucusu olmasi en büyük basarilarindandir.







Vefati:







Hicri 808 yilinin ramazan ayinda Misirda vefat etti ve burada defnedildi.







İbn-i Haldun, sosyolojinin kurucusu sayılır. Zamanına gelinceye kadar hikâye gözüyle bakılan tarihi bir ilim haline getirmiştir.







bkz. müslüman alimler







Kaynak:Antropoloji