TÜRKÜLER sizce ne demek, TÜRKÜLER size neyi çağrıştırıyor?

[bluemoon24]

*



Köroğlu





Bugün ben bir söz işittim



Üstümüze paşa gelir



Bütün düşmanlarım bile



Asker almış koşa gelir







Hepimiz de Arap atlı



Konuşalım tatlı tatlı



İster olsun yüz bin atlı



Yalnız Ayvaz başa gelir







Köroğlu'm söyledi bunu



Cihanı kaplamış ünü



Bu günlerdir kavga günü



Köpük atlar coşa gelir







Türkülerde buluşalım...







Yüzünde göz izi var sana kim baktı yarim...







"TÜRKÜLERİMİ İSTİYORUM"







Türkiyenin neresine giderseniz gidiniz, hangi belgeye ulaşırsanız ulaşınız, hangi kitabı okursanız okuyunuz efelerle ilgili olarak bulacağınız, ulaşacağınız sonuç değişmez, aynıdır: "Efelerin hepsi Aydınlıdır…" Bir Aydınlı olarak bu sonuç, bu söylem beni her zaman duygulandırmış, gururlandırmıştır. Ne zaman bu konu açılsa alnım yukarıda ve başım hep dimdik durmuştur… ve doğrudur. Efelerin hepsi de Aydınlıdır. Efe, Türkiye genelinde bir tanımı yapıldığında, Türkiyenin neresine giderseniz gidiniz hep: "Batı Anadolu Yiğidi…" olarak ifade edilmiştir, elan edilmektedir de. Güzel yurdumuzun batı bölgesinin merkezine baktığımızda da o merkezin hak ortasında Güzel Aydınımızı görmekteyiz. Osmanlı İmparatorluğu idare sisteminde Aydının eyalet merkezi İzmir, Manisa, Denizli ve Muğla sancaklarının (ilçe) Aydına bağlı olduğu düşünüldüğünde bu sözün ne denli doğru olduğu görülecektir sanırım. Evet "Efelerin Hepsi Aydınlıdır…"



Peki, nedendir Aydından pek az türkü anons edilir, pek az türkü söylenir. TRTnin repertuarlarına baktığımızda Zeybek formunda söylenen türkülerin içinde Aydından çok az türkü vardır. Haydi, şöyle bir düşünün… Aydından bir çırpıda kaç türküyü ardı ardına sular seller gibi sayabilirsiniz? Üç, beş, on… Yoksa Aydın bu konuda cezalandırılmakta mıdır? Efeler Diyarının türküleri iki elin parmakları kadar az mıdır? "Pınarbaşına doğan ayın, günün ve al kanlara boyanan Trablus kuşağının…" ezgisi ne zamandan beri "Çökertme" formunda söylenir olmuştur.







Aydın İline bağlı bir de Atça Beldesi vardır. İnsanlar yaşar Atçada kararlı, suskun, ezilmiş, hırpalanmış, az konuşan, öz konuşan insanların yaşadığı bir beldedir Atça. Renkli geçmişi ve geleceğe karşı duruşuyla bir abidedir. Atçanın yıllar öncesinden bugüne yaşadığı süreç, Aydınoğlu Beyliğinden Osmanlı İmparatorluğuna, Osmanlı İmparatorluğundan Türkiye Cumhuriyetine uzanan sürecin ta kendisidir. Ovada pamuk neyse dağdaki zeytin odur Atçalı için. Atçalı, ne kadar düzde çiftçi ve okuryazarsa, dağda da o kadar Atçalı Kel Mehmet Efedir. Arşivler karıştırıldığında Atçalı Kel Mehmet Efe ili ilgili türkülere rastlanır. Ancak nedendir bilinmez bu türküler repertuarlarda görünmez, müzik programlarında yer almaz bir türlü.



İşte benim repertuarlarda yer almasını istediğim türkülerim. Ve bu güzelim türküleri dinlemek için daha ne kadar bekleyeceğim. İşte Atçalı Kel Mehmet Efe üzerine yakılan, güftesi olup da bestesini bir türlü duyamadığım türkülerin birincisi:







ATÇALI KEL MEHMET EFE







Aydın dağlarında gezerim gayri



Yazıldı fermanım okundu gayri



Aldım martinimi çıktım dağlara



Dünya bir olsa tutulmam gayri







Atçalı Mehmetim bilsinler beni



Yoksulun yanında görsünler beni



Koyarım bu yola tatlı canımı



Dünya bir olsa tutulmam gayri







On iki yaşımda binerdim taya



Minnet etmezdim paşaya beye



Bizi yaman bildirmişler devlete



Dünya bir olsa tutulmam gayri







Atçalı Kel Mehmet Efe üzerine yakılan, yine güftesi olup da bestesini bir türlü duyamadığım türkülerin ikincisi:







Atçalının aman aman zeybekleri efem de oynasın



Atçalıyı vuran aman gençliğine efem de doymasın



Kör olası aman aman müfrezeci efem de onmasın







Hey gidi zeybek aman aman nasıl da gıydın efem de canına



Gahpe de Osman aman aman yakışır mı efem de şanına







Duman durdu aman aman şu dağların efem de başına



Gahpe de Osman aman aman bakmıyor mu efem de yaşına



Şu gençlikte aman aman neler geldi efem de başına







Hey gidi zeybek aman aman ateş verdin efem de dumana



Ah güven olmaz aman aman gahpe de olmuş efem de Osmana







Bu türküler gökten inmedi, vardı bu türküler çalınıyor, söyleniyordu yörede. Peki, şimdi neden repertuarlarda yok, TRTnin hazırladığı programlarda, neden dinleyemiyoruz türkülerimizi? Yoksa bu türküler, bir zamanlar Dolmabahçe Sarayının izbe mahzenlerinde kaderlerine terkedilmiş tarihi eserler gibi TRT raflarının bir köşesinde sıkışıp kaldı da çıkamıyor mu dışarı? Efe ve zeybeklere ait oyun, türkü ve bunlara özgü yiğitlik hikâyeleri, yöremiz folklorunun temelini oluşturmaktadır.



Ben Atçalıyım



"TÜRKÜLERİMİ İSTİYORUM…"







İsmet Nadir ATASOY







Musa Eroğlu





'Halk müziğiyle diğer türler arasındaki farklılıklardan bahsedecektiniz? Her tür farklılık ele alınabilir tabii...







- Halk müziği ve onun dışındaki müzikleri ben iki açıdan değerlendiriyorum. Bir melodik yapı. Bir sözel yapı. Halk müziğinde sözlü bir savunma, sözlü bir uyarı var. İhtiyaçlarını aktaracaktır müzikte. Artık onun türleri, tipleri çok geniş. Mesela pop müziği dinleyen ve üretenlerin sosyo-ekonomik yapılarına bir bakalım bir de halk müziğini dinleyen ve üretenlerin yapısına bakalım. Düşünce olarak, eylem olarak, bilgi olarak, ekonomik olarak, siyasal olarak aralarında ne kadar derin uçurumlar olduğunu görürüz. Halk müziğinin kendisi, onu dinleyen halkın sosyolojik, ekonomik yapısal yönünü yansıtır. Onu yeniledikçe kendini yeniler zaten. Mesela türkülerden bir iki örnek verelim. Otuz yıl geriye gittiğimiz zaman, trenler temel ulaşım aracıdır. Trenlerin üzerine yakılmış bir yığın türkü var. Trenler gelinceye kadar, sevgilinin selamını, mesajını en emin şekilde karşıya ulaştıran, turnalar üzerine birçok türkülerimiz var. Binlerce türkümüz. Sonra postacı çıkıyor karşımıza. Yani halk ihtiyaca göre yaratıyor.. Bunu yansıtıyor türkülerinde. Halk müziğinin kendi içinde bir evrimi var. Ama yavaş bir evrim bu evrim. Ağır ağır, yaşayarak hissedildiği için, geri kalmış gibi görünüyor. Aslında çok da sağlıklı bir gelişme bu. Mesela, doktorlara, hekimlere yazılmış yüzlerce türkü var. Eğer bir telefonla doktorlar hasta ayağına gelecek olsa, bu kadar türkü olmazdı, hekimlikle ilgili. Bu bir evrim. Halk müziğini dinleyen halkın yaşamı, diğerlerinden farklıdır.







Sizin, yurtdışı konserlerinizde farklı uluslardan çeşitli insanların yoğun ilgisiyle karşılaştığınızı biliyoruz. Kilise konserleriniz ise, özellikle üzerinde durulması gereken ilginç olaylar...







- Avrupalı dediğimiz milletler, devletler ekonomik olarak, kültürel olarak, oldukça mesafe kaydetmişler. Batı'da müzik formu artık sıkışmıştır. Ritim sınırlılığı var, Batı'daki müzikte. Fakat mesala Türkiye'de küçük formlar değişik ritimlerde bölünerek genişletilmiştir, çoğaltılmıştır. Ama Batı'da minör majör 99 akort vardır, bir gitarda. 99 akortun dışında başkası yok. Bir sıkışmışlık vardır yani. Benim oradaki izleyicilerim, Batı'daki tıkanmışlıklar içinde, bizim müziğe ilgi gösteriyorlar. Bir İngiliz müzisyen var, Peter Gabriel. Benim konserlerimi izleyip sohbet etmişti benimle. Asya'da bemol dediğimiz formu kullanıyor şimdi müziklerinde. Sadece bizim Batı'ya açılmamız değil, onların da Doğu'ya açılmaları söz konusudur. Peter Gabriel'in kasetleri milyonlarca satıyor. Burada, yani Doğu'da ritm zenginliği var. Bir madeni düşünelim. Burada, işte sadece şu kadar maden olduğu tespit edilmiş. Batılı Tükiye'deki madenleri keşfedip, işleyip, tekrar bize satıyor. Oradaki izleyicilerim, müzikte farklılıklar arayan insanlar. Otantik sözcüğü orada da aynen kullanıldığı için, ilgi daha da artıyor.'







Erkan Oğur





'Siz halk müziğinin otantikliğinden yanasınız. Hiç'te de kemençe, bağlama, tambur gibi geleneksel sazlar kullanılmış. Perdesiz gitarın bu sazlarla bir araya gelmesi otantikliğe aykırı bir durum değil mi?



Evet, belli manada aykırı. Ben otantizmden şunu anlıyorum: En orijinal hal, ilk doğduğu hal. Sesin ilk ham hali, en güzel halidir. Duygunun en katkısız, en saf halidir. O hali tercih ederim ama bu devirde, bu gidişatta öyle bir şey yapabilmemiz mümkün değil. Bu da yozlaşma neticesinde yaşadığımız bir süreç. Ben otantizmi, ya da orijinali nasıldırı tahayyül ederek müzikler tasarlamaya çalışıyorum. Hiç'in eleştirilecek yanlarından biri de otantizme yakın olup olmadığıdır. Çünkü bir gelenek var, -gerçi o gelenek nasıl oluşmuş, ne zaman oluşmuş o da tartışılır ama-, bizim yaptığımız o geleneğin dışında bir şey, bir orkestrasyon çalışması falan sazla filan sazın yan yana getirilmesi. Oysa otantizm yeni doğan bebek gibidir.







Otantik çalışmalar yapmak artık imkânsız denilebilir mi?



Bence bir müzik parçasının saflığı onu üreten kişinin saflığıyla doğru orantılıdır. Ve bugün o saflıkta bir üretim olduğunu sanmıyorum. Çünkü türkü üretimi diye bir şey yok. Türküler yapılmış, olmuş bitmiş şeylerdir. Bundan sonra yalnızca tekrarı ya da esinlenmeyle benzerleri olabilir. Bu nedenle müzikte otantizmin olması ya da saf, arı bir şeyin ortaya çıkması nadir olabilir. Ben rastlamadım. Aslında bu sorun beste tartışmasını da beraberinde getiriyor. Ben bestenin olmadığına inanıyorum. Bu dediğim saflıkta, arılıkta, varolan eserlerden etkilenmemiş bir parça üretimi söz konusu değil. Biz beste yaptık sanıyoruz, oysa onlar yıllardır bazı armonilerin kafamıza sinip, bir şekilde ortaya çıkmasıyla oluşan melodiler...'







Çok sesli müziği melodik müziğe göre üstün gören bir anlayış var. Siz bu konuda ne düşünüyorsunuz?



Bende öyle bir görüş yok. Bunun olmaması da lazım. Çok seslilik büyük bir başarı değildir. Müzik, türlerinden biridir. Yani illa bir eseri çok sesli yapmanın bir gereği yok. Mesela 500 senelik bir eser var elimizde. Tek sesli gelmiştir. Bunu da çok sesli yapmak çok tehlikeli ve yanlış bir hareket olur müzikolojik yönden. Özellikle etnomüzikolojik yönden. Çok seslilik müziği güzelleştiren, müzikte, güzellik yaratan diğer güzelliklerden birisidir ve Batı Halklarının çok seslilik tercih etme sebeplerinden en büyüğü halk müziklerinin çok basit ve diyatonik seslerden oluşmasıdır. Armoniye her an müsait yapısı vardır. Çocuk şarkısi gibidirler. İçindeki çok sesliliği atın, öyle bir melodi kalır ki kırk sene müziksiz kalsanız onu söylemezsiniz. Yanına sokulan seslerle güzelleşmiştir o müzik. Ama bizim tek sesli müzikte gösterdiğimiz, çağın şartlarını dile getiren güçlü, melodik cümleleri onlarda aramayın. Çok sesliliği onlar fiziksel yönden de alarak bu sese bu yakışır diye bir armoni elde etmişler müzikleri buna müsaittir. Bizde bu niye olmadı? Bir defa tek sesli de olsa müziğimizin çok sesliliği kabul etmeyecek yüksek seviyede bir güzelliği vardı. Çok sesli yapılırsa bu güzelliğin kaybolma tehlikesi vardı. Bilmediklerinden değil. Anadolu'da çok sesli müzik yapan adamlarımız var bizim. Türkmen abdallar çok sesli armonik çalışırlar: Neşet Ertaş, Muharrem Ertaş…







Nedir çok seslilik? Bir sürü şekli var. Her zaman birini üçten aşağıdan yukarıdan söylenmesi vs. değldir çok seslilik. Serbest hareket vardır. Uysun uymasın ses konulablir. Abdallar bozlak Ay Dost okuyacağı zaman açış yapar. Bu açıştaki akordayken armoni bilmeyen bu adam 1,5 ton incelerden uzun havaya başlar. Bu nedir? Çok sesliliktir. Bir yerde gelir alma karar verir. Nefes alır. Sonra bir başka akor verir. Bunu görmek, anlamaya çalışmak gerekir. Bir Türkmen köylüsünün bozlak okurken gösterdiği stili kağıda dökün, çok sesli eser görürsünüz. Çok sesli müzik yapayım derken batının kendine yakışan zevkini almaya gerek yok. Bizim kendimizin var. Onu geliştirmek lazım yaratmak lazım. Araştırmacıların - ben dahil - bu konuda tembelliği affedilmez. Neşet Ertaş'ın soyundan abdal Türkmenleri dinliyor musunuz? Muharrem Ertaş, Çekiç Ali, Hacı Taşan, bir de yeni bir çocuk çıktı Ekrem Çelebi diye. Güçlü çalıyor o da. Bunların uzun havalarına dikkat edin. Adım incelerde geçişiyle bir sert hareket yaparken akor, armoni teşkil eder. Uzun havada bir seste durmuyor. Hareket halinde olduğu için buradaki akor buna çokseslilik teşkil eder. Bunu duyma inceliğinde olduğunuz zaman Türk Halk Müziğinin hiçbir zaman tek seste olduğunu söyleyemezsiniz. Tek sesli olsa ne yazar.







Adamlar batıdan bıkmışlar Mozart'tan Beethoven'dan kardeşim inan bana. Tek sesli güzel bir melodi çizdiğiniz zaman bayılıyor adam. Benim Avusturyalı bir talebem vardı. Yunanistan'dan buzuki bulmuş benden de saz dersi aldı. Ben sazla Mozart'tan birşeyler çalardım. 'Aman Mösyö Özkan, Allah aşkına yapma' derdi bana. Bizim burada büyütüyorlar Mozart'ın eserlerini.







Tek sesliliğin çok değişik güzellikleri var. İlla çok sesli yapmaya çalışmak boşuna gayret. Olacağı zaman kendiliğinden gelir. Merak etmeyin siz.







Bu varolan toprağın altında parlayan altın madeni gibi, Abdal Türkmenlerde çıkıyor örneğin. Fethiye yöresinin Alevi semalarında, akordayken semahın ağırlama kısmı söyleniyor. Söz bölümündeki melodiyi saz takip etmiyor ki. Türk müziğine yaklaşan bir armoni bu. Benim müziğim armonik diyor adam işte. Türk derlemecilerinin ve kompazitörlerinin bunları yazması lazım. Bunlara benzer genişletilmiş eserler, uzun süre etüd edildikten sonra yapılabilir. 'Çanakkale İçinde Aynalı Çarşı' yı tutup da batı müziği gibi çok sesli yapmanın bir anlamı yok.



Bizim Muammer Sun'un yaptığı gibi. Çok seslilik büyük bir başarı değil ama müzisyen olarak bilmek lazım gelir. En azından batının sistematize ettiği bir armoniyi bir Türk kompozitörü bilirse iyi olur kendi müziğindeki armonik yapıyı görmesi açısından.







Bu Türk anatomisini daha önce çalınmış eserleri inceleyip, yeni besteleri, çok sesli yapılacaksa yapmalı eskilere dokunulmamalı, diyorsunuz. Neşet Ertaş da çalarken babasından öyle görmemiş olabilir. O anki duygularıyla onu o şekilde yorumluyor. Yeni bir yorumcu çıkıp da 'Çanakkale İçinde Aynalı Çarşı' yı o anki duygularına göre ve edindiği armonik bilgiye göre yorumlayamaz mı?







Tamam yorumlar, kabul. Ama şu şartla mevcut olan armonik örnekler var ya, bozlaklarda filan, bu tarzı ağır çekime alınarak incelenmelidir. Bunların önceden bilinmesi gerekir, onda yerden göğe kadar haklısınız tabii. Böyle bir yorum getirebilmek için mevcut tarihi yorumları çok iyi analiz etmek gerektiğini söylüyorum. Buna tenezzül eden yok. Halbuki daha kolay batı müziği armonisini öğretmektense kendi müziğimizdeki akorları öğrenmek.







Size gösterdim ama güzel saz yok burada. Mesela bizim yörenin `Avşar Beyleri', `Avşar beylerinde bir yedili armoni var'. Oraya basmazsanız eğer köylü sizi dinlemez, `Sen öğretememişsin daha derler. Yedili armoni çocuklar, batılının büyük bir icatmış gibi bulduğu şeyi yüzyıllar önce bizim köyde Avşarlar basıyor.'







(ODTÜ THBT-THM Alt Birimi 301 ve 401 + Bağlama Grupları, Halkbilimi Dergisi, Sayı 11, Güz 1999)







İnsanların Türküleri Kendilerinden Güzel

İnsanların türküleri kendilerinden güzel,



kendilerinden umutlu,



kendilerinden kederli,



daha uzun ömürlü kendilerinden.



Sevdim insanlardan çok türkülerini.



İnsansız yaşayabildim



türküsüz hiçbir zaman.



Kadınlarımı aldattım, türkülerini asla



Hiçbir zaman aldatmadı beni türküler de.



Türküleri anladım hangi dilde söylenirse söylensin.



Bu dünyada yiyip içtiklerimin,



gezip tozduklarımın,



görüp işittiklerimin,



dokunduklarımın, anladıklarımın



hiçbiri, hiçbiri



bahtiyar etmedi beni türküler kadar

Nazım Hikmet Ran







www.turkuler.com



türküler hakkında herşey...







Kaynak:Antropoloji