[bluemoon24]

* seyh galip in mesnevisi. divan edebiyatının en ünlü mesnevilerindendir. şair bu mesneviyi 26 yaşında bir iddaa üzerine yazmıştır. yapıtın



* bölümünde anlatıldığına göre nabi' nin hayrabad adlı eseri aşırı derecede beğenilmiş bunun üzerine yazmanın olanaksız olduğu söylenince şeyh galib hayrabad' ı eleştirmiş ve alıntı olduğunu öne sürmüş bunun üzerine daha iyisini yazması istenmiş. şeyh galib bu teklifi kabul etmiş ve hüsn ü aşk' ı yazmıştır.hüsn ü aşk alegorik bir yapıttır. mecazi aşk' ulaşmanın güçlükleri birtakım alegorilerle anlatılmıştır. bu eser 2. 101 beyitten oluşmuştur. şair fars edebiyatının etkisiyle divan edebiyatının kalıplaşmış mazmunları dışında, birtakım yeni mecazlar yaratmıştır.



* Hargehleri dûd-ı âh-ı hırmân



Sohbetleri ney gibi hep efgan



Her birisi bir nigâra urgun



Şemşir gibi dehanı pür hun



Ektikleri dâne-i şerâre



Biçtikleri kalb-i pâre pâre



Sattıkları hep metâ´-ı candır



Aldıkları sûziş-î nihandır







Bedr ise muradı ben şeb olsam



Gerdûnı severse kevkeb olsam







Envâr ile lainat doldu



işte o gece sabah oldu







Tek Hüsn için Aşk âh kılsın



Dünya yıkılırsa hâ yıkılsın







Afveyleyelim ki belki bilmez



Bir sürçen atın başı kesilmez







Firkat gibi mevt ömre sürmez



Allah ne verir de kul götürmez







Kımransa hevâya kalbolurdu



Mırlansa sadâya kalbolurdu







Irlardı cünun terânesinden



Leylî Mecnun hikayesinden





*



* in dem ki zi şairi eser nist



sultanı suhan menem diger nist







şairlikten eser bulunmayan bu zamanda, söz sultanı benim başkası değil.



* fuzuli,şihabeddin-i sühreverdi nin münisü'l-uşşak adlı eserinden ilhamla farsça olarak yazmıştır..tıbba dair bilgilerini de ortaya koymaktadır..ruhun beden ülkesine yaptığı yaptığı yolculuğu anlattığı bu eserinde beden ülkesini o dönemki tıp ilmine göre açıklar..risale-i sıhhat u maraz ve ruh-name adlarıyla da anılır..



* besir ayvazoglu nun kugunun son sarkisi isimli müthiş biyografisi de galip ve hüsn ü aşk ı temel alır.



* tarz-ı selefe takaddüm ettim



bir başka lügat tekellüm ettim







zannetme ki şöyle-böyle bir söz



gel sen dahi söyle böyle bir söz







erbab-ı suhan tamam malum



işte kalem işte kişver-i rum







divan edebiyatı'nın son ve muhteşem nefesi.



* Lise 2 edebiyat müfredatında olan mesnevi.



* mumdan gemilerle atesten denizleri asmak gibi durumların söz konusu olduğu, seyh galib in ünlü mesnevisi.



* şeyh galip'in bir mesnevisidir. Divan edebiyatındaki en güzel mesnevilerden biri olarak kabul edilir. konu itibariyle leyla ile mecnun mesnevisine çok benzer. nabi'nin hayrabat'ından daha güzel bir mesnevi yazılacağı iddiasıyla yazılmıştır. burada hüsn gerçek güzeliği yani Allah'ı, aşk ise insanı temsil eder. aşk hüsn'e ulaşmak için zorlu yollardan geçer ve en sonunda hüsn'e ulaşır. 18. yy'da yazılmış bir eserdir. ilahi aşk konusu işlenmiştir. sebk-i hind üslubuyla yazılmıştır. konusu hakkında bilgi için:







http://tr.wikipedia.org/w...BC_A%C5%9Fk



* özeti şöyledir







Araplarda beni mahabbet



* adlı bir kabile vardır. aynı gece içinde bu kabilenin ileri gelenlerinden birinin oğlu, diğerinin de bir kızı doğar. erkeğe "aşk" kıza da "hüsn" adını verip bunları birbirine nişanlarlar. bu iki çocuk okul çağına gelince "edeb" adlı bir okula başlayarak "monla-yı cünun" adlı bir hocadan ders okumaya başlarlar. hüsn ile aşkın aralarındaki aşk bu edeb metebine başlar. hüsn ara sıra aşkın halvetgah



* 'ına gitmekte bazan da ikisi birlikte içinde "feyz" adlı bir havuz bulunan "mana" mesireye uğramaktadırlar. o bahçede "sühan" adında her şeyi bilen, anlayan bir mihmandar vardır. bu güzel günler çabuk geçiyor ve kabile mensuplarından "hayret" adlı biri, ikisinin buluşma ve görüşmelerine engel oluyor. görüşmeleri engellenen aşıklar sühanın aracılığıyla habrleşmeye başlıyorlar. aşkın "gayret"



* adlı bir lalası, hüsnün de "ismet"



* adlı bir dayısı vardır. gayretin de cesaretlendirmesiyle aşk kabilenin ileri gidenlerine gidip hüsn!ü ister kabilede aşk'ın bu isteği alayla karşılanır ve isteğinin olabilmesi için "kalb" ülkesine gidip oradaki "kimya"yı getirmesi gerektiğini söyler. fakat kalb ülkesinin yolunda bin başlı rengarenk bir ejderhanın, bir ateş denizinin, bu denizden geçebilmek için mumdan yapılmış gemilerin, onun ötesinde bin yıllık "gam harabesi"nin "matem sarayı"nın, cinlerin, devlerin, kapkaranlık gecelerin, geçilmez çöllerin olduğunu da sözlerine ekler. aşk gayret'le birlikte yola çıkar. fakat daha ilk adımda son derece derin bir kuyuya düşerler. kuyuda bir cadı vardır. cadı aşk ile gayret'i iyice semirsinler de yiyeyim diye hapseder. fakat bu arada sühan yetişir ve kuyunun dininde üzerinde "ism-i a'zam" yazılı bir ip olduğunu, cinlerin bu ipten habersiz olduklarını, onu bulup kuyudan çıkmalarını söyler. bu yolla kuyudan kurtulan aşk ve gayret'in yolu bu kez de çok çetin bir kışın hüküm sürdüğü gam harabesi'ne uğrar. gam harabesi'ndeki yaşlı bir cadı aşk'a aşık olur. aşk cadının bu yoldaki isteklerini geri çevirince cadı onu çarmıha gerer. sühan burada da imdatlarına yetişerek aşk'a hüsn'den bir atla kılıç, gayret'e de iki kanat getirir. yine yola düşen aşk ile gayret, yolda cinlerle, gulyabanilerle savaşarak "ateş denizi"ne ulaşırlar., bu denizin kıyısında mumdan yapılmış gemiler vardır. cinler aşk ve gayret'e bu gemilere binerek "ateş denizi"ni aşmalarını teklif ederlerse de onlar bu teklifi kabul etmezler. at, bir semender gibi süzülerek ateş denizi'ni aşar. gayret'de hüsn'ün gönderdiği kanatlar sayesinde bu denizi uçarak geçer ve çin ülkesinin kıyılarına ulaşırlar. bu sırada sühan kırmızı gagalı bir dudukuşu şekline gelerek aşk'a çin padişahının "huşrüba" adlı bir kızı olduğunu, eğer bu kıza kapılırsa onu "zatussuver kal'ası"na hapsedeceğini söylerse de aşk, hüsn'e benzediğini sandığı "huşrüba"ya gönlünü kaptırır. huşrüba, sühan'nın dediği gibi hüsn'ü zatussuver kal'a"sına götürerek hapseder. kaleye girer girmez bu kalenin kapısı gözden kaybolur, silinir. gayret'le burada kalakalan aşk'ın imdadına yine sühan yetişir ve aşk2a kaleyi ateşe vermesini söyler. aşk'la gayret sühan'ın söylediğin, yaparak kurtulsalar da aşk artık perişan bir haldedir. sonunda kutlu bir sabah vakti sühan bir hekim kılığında gelerek aşk'ı kalb kalesi2ne götürür. bu arada gayret ortadan kaybolur. kalenin bir tarafı deniz bir tarafı karadır. her iki yanda da beşer kapı, her kapıda bekçiler vardır. farklı farklı elbiseler giymiş müjdeciler gelir. aşk sühan'la birlikte hüsn'ün sarayına gider. bu arada hayret, ismet, monla-yı cünun ve diğerleri gelir. bu arada mana mesiresi de görünür. bu arada sühan cadıyı öldürenin, yolları açanın, papağan şeklinde gelip öğüt verenin, hekim kılığında gelenin hep kendisi olduğunu söyler. sühan, aşk'a "sen yanlış bir yol tutmuşsun aşk hüsn'dür, hüsn'de aşk, birliğe ikilik sığmaz, bütün bu sıkıntılara yanlış yola gittiğin için uğradın" der. artık onlarla birlikte olan herkes geride kalır, hayret, aşk'ı alıp hüsn'e götürür, Gayb'ın yani vuslatın perdeleri açılır. vuslatı tarife ise gerek yoktur.



* eğitim fakülteleri türkçe öğretmenliği programramlarında



* eski türk edebiyatı derslerinde güzel tarafları verilmeden anlatılan not merkezli bünyelerin kaldırmadığı konulardan biridir.



bkz: edebiyat türkçe öğretmenlerinin neyinedir?



* husn güzellik sembolü olarak kadinı, ask ise umutsuzluk ve acı sembolü olarak erkeği temsil eder. seyh galip bu eserinde eski ve büyük şairleri farsça ve arapçanın anlaşılmayan kelimelerini kullandığı için yermektedir. ve fakat kendisi aynı şekilde eleştirdiği şairler gibi arapça ve farsça kelimelerden oluşturmuştur eserini.



* husn u ask temelde alegorik bir eser olarak görülür.



ancak derin yapıda incelendiğinde eserde alegorinin alegorisi vardır.



alegorinin alegorisi de bizi alegorisizliğe götürür.



yani eser bize oyun oynamaktadır.



alegorik gözükerek, aslında hiç bir benzetme kullanmamıştır.







bir okur yorumu:







husn tanrıdır.



insanı yaratmıştır ve gizli hazinesinin bilinmekliğini istemiştir.



ask'ın ise gözü dışarlardadır.



ancak daha sonra klasik mesneviden farklı olarak roller değişir.



ask husne meyleder.



artık yaşamasının amacı ve bütün macerası hüsne ulaşmaktır.



dilrubalar onu bu yolculuktan caydırmak için ellerinden geleni yapacaktır.



bu safhada devreye suhan girer. sühan: kutsal kitaplardır.



tanrı yarattıkları ile kitaplarında konuşur.







askın husne ulaşması için de kimyaya ihtiyacı vardır.



aşk ne zaman dara düşse suhan yardımına koşar.







hayatın boyunca hep hikmetin peşinde olacaksın.



hos rubalar ilk adımda seni düşürmüyorsa o yol, yol değildir.



ilk adımda düşmüyorsan o yolu terkedeceksin.







"fehm itmeğe sen de himmet eyle



o gevheri bul da sirkat eyle"







hadi bakalım, kolay gelsin!



* istanbul devlet opera ve balesi tarafından, beyhan murphy modern dans rejisi ile sahnelenen seyh galipmesnevisi.



izlemeden okumak ve daha iyi kavramak için.