lazca

[bluemoon24]

lazların konuştuğu dil. genel ve yanlış bilginin aksine bir şive değil apayrı bir dildir. yani ayrı bir alfebesi, grammer yapısı ve telaffuzu vardır. gürcüce'nin bir lehçesidir. ayrıntılı bilgi için:

www.lazuri.com



fuat saka ve kazım koyuncu'nun albümlerinde güzel örneklerini görebiliceğiniz dil.

rumca ile karıştırılan bir dil olmasına karşın lazca lazların konuştuğu farklı bir dildir.



rize'nin pazar ilçesinde konuşulmaya başlar, doğuya gidildikçe gürcüceye benzer. ilçeden ilçeye kelimeleri bile değişen dil. mesela pazarlılar ardeşen lazcasını anlamaz. şahsen ben anlamıyorum

lazca kökenlerine göre ural altay dil ailesi içinde yer alır.lazcanın ural altay dil ailesi arasında gösterilmesinin en büyük nedenlerinden birisi de bu dilin eklemeli olması gibi cümle ve şekil bilgisi bakımından da ural altay dil yapısına benzemesidir.

dil bilimi açısından lazcanın sınırlarını tespit etmek pek de mümkün değildir.net gibi görülsede içerisine girildiği zaman derinnerde başlayıp nerde bittiği belli olmayan bir dil karşımıza çıkmaktadır.



lazca da diğer dillerde olduğu gibi yöre yöre hatta köy köy değişiklik gösterir.pazar,fındıklı,arhavi,hopa ve daha doğuda kalan kesimlerde fiil çeşidine göre cümle kuruluşları varken ardeşende bu durum gözükmez.

benzer durumda lazca ve türkçenin etkileşim düzeylerine bakılacak olursa türkçeden lazcaya geçen kelime sayısı oldukça fazladır.resmi dilin türkçe olması,lazca dil kurumu gibi bir kurumun olmaması bunun en açık sebebidir.



lazca hızla yok olmakta olan bir dildir.fakat unutulmamalıdır ki bir dili yaşatacak olan dili konuşacak olanlardır.



dil üzerindeki çalışmaları yapanlara bakacak olursak

*19yy ortalarında rosen ilk lazca grameri hazırlamış.

*prof.dr. niko marr 1910 yılında lazca gramer hazırlamış.

*faik efendi

*iskender citaşi 1929 yılında lazca gazete yayımlamıştır.

onların dışındafahri kahraman,r.d. anderson,prof.dr. jozeph kipşidze,yılmaz avcı,ismail avcı bucaklişi,goichi kojima,prof.dr.georges dumezil de çalışmalar yapmışlardır.



ayrıca lazca 1920 li yıllardan bu yanayazılı dil haline getirilmeye çalışılmış.

sscbde lazca adına çok emek harcayan hoplaı iskender citaşinin kitabında bir çok lazca şiir hikaye tiyatro yapıtları vardı.vardı diyorum çünkü bu eserler stalin in etnik gruplar politikası çerçevesinde laz okulları kağatılmış her türlü yazılı belgeler yakılmıştır.

karadenizde yaşayan laz halkının konuştuğu dil olup her karadenizlinin bilmediği kulağa hoş gelen bir dildir. , gürcüce,hemşince ve trabzonda konuşulan pontus rumcasıyla çok karıştırılmaktadır. lazca ve megrelcenin kökeni aynı olmasına rağmen megrelce gürcüceden, lazca ise daha çok türkçeden etkilenerek değişime uğramıştır. trabzonda rumca bilmek kötü gibi algılandığından konuştukları dili bazen lazca olarak nitelendirseler de bunun doğruluk payı yoktur. zaten lazca ve rumca birbirine pek benzemez. pazar lazcası rumcadan kelimeler almışsa da bu çok büyük bir oran değildir. bunda da lazlar ve rumların birbirine yakın yaşamasının yanı sıra eskiden lazların çevirmenlik yapmasından da kaynaklandığı öne sürülebilir. lazcanın ayrı bir dil olmadığı görüşü ise tamamen bilgisizliğe dayanmaktadır çünkü laz dili oldukça geniş bir literatüre ve kökene sahiptir. tiflis üniversitesinde laz dili ve edebiyatı bölümü olması da bunun sadece ufak bir kanıtıdır. www.lazuri.com adlı sitede bu konuda bir sürü makale okunabilir.

rize/pazardan baslayıp artvin/hopa'ya kadar ilerleyen köklü ve tamamen ayrı bir dildir. bilmeyenlerin dil ile lehçeyi karıştırıp 'uyy, aha, da' gibi kelimeleri lazca sanması olağandır. alışılmıştır. megrelceye yakındır ayrı harfleri tamamen ayrı bir alfabesi vardır. konuşulması zor ama anlaşılması kolaydır.

karadeniz bölgesinin doğusunda çok sınırlı bir alanda konuşulur. bu bölgede yaşamayan 3.nesil artık ne lazca konuşmakta ne de anlamaktadır. eğer gerekli önlem alınmazsa yok olacak dildir.

anladığım fakat konuşamadığım dildir.sadece armutun lazcasını söyleyebilmek için 1 sene uğraştığımı da söylemeden geçemeyeceğim... gibi birşeydi...

konuşması çok zevkli bir dildir.öğrenirken hiç haz etmemıstım ama sımdı cok mutluyum



Kaynak: İtüSözlük