armoni

[bluemoon24]

fr. harmonie.

müzik öğrencileri bunun baş belası olduğunu düşünerek yola çıkar. sonra ise oldukça zevkli bulur. matematikten pek bir farkı yoktur. eğlencelidir.











herhangi bir ton içerisindeki farklı seslerin, aynı anda duyulması ile oluşan ahenk...

müziği hayatının bir parçası olarak gören herkesin armoni bilmesinde fayda vardır.ayrıca armoni bilgisi olan insanlar, hiç bilmedikleri çalgıları bile daha kolay kavrarlar.

armoni bildiğini söyleyen insanların geneli akor oluşturmayı bilirler.fakat bunun armoninin kıyısındaki bir çakıl taşı olduğunu bilmezler.yanılmıyorsam tüm zaman harcanırsa eğer 5 - 6 sene gibi bir sürede armoni biliyorum deme lüksüne sahip olabilir normal bir insan.

bir akorun kökünü oluşturan notaya 1 deyip oradan itibaren saymaya başlıyoruz. yani örneğin kök notamız do ise:



c=1

d=2

e=3

f=4

g=5

a=6

b=7

c=8

d=9

e=10

f=11

g=12

a=13

b=14

c=15



batı armonisinin temelini oluşturan tertian veya tertiary denen bir sistemin varlığı nedeniyle akorlar kök notasından başlayıp üçer üçer atlayarak elde edecegin notalarla oluşturuluyor. yani kök ile başlıyorsun, sonra üzerine 3 geliyor, sonra 5 geliyor. kök, 3 ve 5'ten oluşan temel akorlara triad deniyor, yani üç notadan oluşan akor.



bunların da dört çeşidi var: majör, minör, augmented, diminished.



insanlık uzun süre bu triad denen akorlarla idare etmiş. 19. yüzyılın ortalarına kadar yazılmış eserlerde pek bunun dışında bir şey bulamazsın. ancak piyano dersi alan bir ufaklıkla aynı ortamı paylaşan herkesin kısa sürede farkedecegi gibi, bütün gün majör-minörden başka şey duymamak insanın kulağını, beynini, müzik zevkini ve yaşama sevincini dumura uğratan talihsiz bir durumdur. bu nedenle 19. yy sonlarında daha zengin sesler aranmaya başlanmış ve triad'lerin üzerine o ses dizisinden yeni sesler eklenmeye başlanmıştır.



ilk akla gelecek nota 7'dir . gerçekten de üçlü bir akora 7'liyi ekleyerek sese inanılmaz zenginlik kazandırabilirsin.



ama orada durmaya ne gerek var? yine 3'lü silsileyi koruyarak akorun üzerine 9, 11 ve 13'ü de eklemek mümkündür. bunlara tension denır. türkçesini bilen varsa yazsın lütfen, ben de öğrenmiş olayım.



tension'ları yemeğin baharatı gibi düşünebilirsin. uygun miktarda kullanıldığında lezzet verir. caz rock'a göre çok daha fazla baharatlı bir yemektir.



fakat öyle her akora her tension eklenmez. eklenir de genel kabul görmüş bir yolu yordamı vardır işin. majör akorlara 9, minör akorlara 9 ve 11 rahatlıkla ekleyebilirsin. dominant akorlara 9 ve 13 iyi gider. jimi hendrix diyarına girmek istersen bunları da biraz değistirip #9 veya b9 ile b13 gibi karışımlara da girebilirsin. örneğin:



c7#9b13 şu notalardan oluşur:



c-e-g-bb-d#-ab



makamla gam ayni seydir denebilir. daha dogrusu ayni sey olmamakla beraber ayni islevi goruyorlar. turk muziginde bir oktavda cok daha fazla nota yeraldigi icin makamlar bati muziginin gamlarina gore cok daha karmasiktir.



bir parcanin karar notasi denen bir agirlik merkezi vardir, sanki beste surekli o notaya dogru gitmeye calisiyormus gibidir. iste o notayi ve parcada kullanilan ses dizisini yanyana getirdigin zaman parcanin gamini elde etmis olursun, yani kullanilan ses dizisi minorse ve tum notalar sol'e gitmek istiyorsa sarkinin gami sol minor'dur. cogu klasik muzik parcasi bu karar notasini abartili bicimde vurgulayarak sonuclanir, hani en sonda ta-taaaaa diye kafana vurduklari nota ayni zamanda parcanin karar notasidir.



cagdas armonide karar notasi pek o kadar belirgin kullanilmaz, hele caz'da veya cagdas senfonik muzikte soyle bir ima eder gecersin karar notasini, hatta non-functional harmony denen bir alan vardir ki esamesi okunmaz karar notasinin.



...ifadesini şöyle açalım: türk müziğindeki makâmlar batı müziğindeki gamlar gibi sadece nota aralıklarına dayanmaz, aynı zamanda hangi notalarda gezindiğinize de bakar. aynı nota aralıklarını kullandıkları halde farklı diziler üzerinde gezindikleri için ayrı makâmlar olarak tanımlanan birçok makâm vardır.



bu batılı müzik kafasıyla yaklaşıldığında pek anlaması mümkün olmayan bir mantalite. zaten o yüzden batılı müzisyenlerin kafası türk müziğine gelince pek basmaz, ne kadar deneseler çıkardıkları müzik köşeli olur, bize çok doğal gelen bazı detayları bir türlü göremezler, duyamazlar ya da hissedemezler.



türk müziğinin gramerini anlatan çok güzel bir kitap vardı, abim çok seneler evvel almıştı, var bir 15-20 senesi, hâlâ basılır mı bilmiyorum, ismi türk mûsikîsi miydi neydi, sarı kaplı birşey, abimin evde olması lâzım, yarın bakar gelir buraya yazarım, gider bir tane alırsın eğer piyasada satılıyorsa. her türk müzisyenin alıp okuması gereken bir kitap bana göre.



bunlar esasen naturel minor denen gamdan turuyor. once onu bir yazalim. do'dan baslarsak:



do-re-mi bemol-fa-sol-la bemol-si bemol



veya



c-d-eb-f-g-ab-bb



bu da aslinda major gam'dan tureyen bir gamdir mi bemol major gamini do'dan baslayarak calarsan bunu elde edersin. cunku mi bemol major gami sudur:



eb-f-g-ab-bb-c-d



dogru terminolojiyi kullanacak olursak, mi bemol major ile do naturel minor paralel gamlardir.



e tabi sirf major gamdan turedi diye insanlik bu naturel minor denen naneyi bagrina basmamis. gercekten de pek heyecan verici bir ses dizisi oldugu soylenemez. buna biraz atraksiyon vermek icin 6 ve 7. notalari naturel hale getirmisler, yani:



do-re-mi bemol-fa-sol-la-si



veya



c-d-eb-f-g-a-b



bu kulaga daha melodik geldigi icin adi melodik minor olmus.



fakat bu melodik minor eski yuzyillar icin cok onem tasiyan bir sorunu da beraberinde getiriyor: eger iki nota arasindaki aralik eksilmis besli ise, gecmis yuzyillarda bu iki notayi birarada kullanmaktan deli gibi kaciniliyormus. bunun nedeni bu araligin icinde bir cekisme veya gerginlik olmasi. özellikle barok dönemde buna music diabolicum deniyormuş .



tabi bu ses bugun bize cok normal geliyor, cunku blues bu ses araligini bol bol kullanir, biz de blues ve turevlerini bol bol dinledigimiz icin kulagimiz alisiktir. ama ta 1960'lara kadar neden bazi insanlarin blues icin seytanin muzigi dediklerine akademik bir aciklama isterseniz iste burada okudunuz



yukaridaki melodik minor konusuna donersek, gamin 3 ve 6. notalari arasinda baba gibi bir diminished 5 oldugu icin bu gamdan turetilen seslerin birarada kullanilamayacagina -yani armonik olarak ise yaramayacagina- karar verilip gamin altinci sesi bir perde kalinlastirilmis. dolayisiyla do armonik minor:



do-re-mi bemol-fa-sol-la bemol-si



veya



c-d-eb-f-g-ab-b



tabi bunun da sesi kulaga cok arabesk geldigi icin hicbir zaman melodik olarak kullanilmamis . hep armonide kalmis.



ha bir de kimi yerde jazz minor lafini gorursun, o da kalindan inceye giderken melodik minor, geri donerken naturel minor kullanan karma bir gamdir. fakat neden oyle isimlendirildigini bilmiyorum cunku cazci milleti minor akor gordu mu dorian modundan pek sasmaz.



artmış dörtlü tanımı pek kullanılmaz, aynı şeydir ama. diminished 5li veya triton denir genelde o aralığa. çok ters bir aralıktır, rahatsız edici bir tınısı vardır. şeytanın aralığı da denir bu yüzden. hatta abartılıp bir dönem kilise müziğinde kullanılması yasaklanmıştır bu aralığın falan filan.



minör bir şarkıda, ton dışına çıkmayacağını düşünürsek genelde naturel minör çalınır. ancak, armonik minör dizisinden çıkan bir akor kullanılırsa armonik minöre geçilir. aynı şey melodik minör için de geçerli. bunların klavye üzerindeki pozisyonları tabi ki var. http://.about.com a bir bak.



major gamda sesler 1 2 3 4 5 6 7 ise

naturel minör gam:

1 2 b3 4 5 b6 b7



armonik minör gam:

1 2 b3 4 5 b6 7



melodik minör gam:

1 2 b3 4 5 6 7

şeklindedir.



minör akorlar hüzünlü, major akorlar coşkulu bir hissiyat verir. akorun 3lüsü belirler bunu. la major ve la minör akorlarını bas gitarınla farkı anlarsın.



kolay gelsin.

7'li akor adını aldığı notanın gamının 1, 3, 5 ve 7. notalarının bir araya gelmesi ile oluşur.



iki tip 7'li vardır: dominant 7'li ve majör 7'li .



eğer kök sesten 10 yarım ses ileri gidersen dominant 7'liyi bulursun.



eğer kök sesten 11 yarım ses ileri gidersen majör 7'liyi bulursun.



dolayısı ile do majörden örnek verirsek :



c akoru = c, e, g



c7 = c, e, g, bb



cmaj7 = c, e, g, b



do minörden örnek verirsek:



cm akoru = c, eb, g



cm7 = c, eb, g, bb



cm maj7 = c, eb, g, b



6'lı da aynı şekilde akora ismini veren notadan 9 yarım ses ileri gidersen bulacağın notadır. mesela do'nun 6'lısı la'dır.



dolayısı ile:



c6 = c, e, g, a



cm6 = c, eb, g, a



sus kelimesi ingilizce suspended kelimesinin kısaltılmışıdır, muallakta anlamına gelir.



mesela eğer sus4 akoru basarsan akorun içinde kök sesin üçlüsünün yerine dörtlüsünü basarsın.



örnek verilirse:



csus4 = c, f, g



akora suspended ya da muallakta denmesinin sebebi de şudur: bir akorun majör mü yoksa minör mü olduğunu kök sesin üçlüsünün pozisyonu belirler. eğer çalınan nota kök sesin naturel üçlüsü ise akor majör tınlar, bemol üçlüsü ise minör tınlar. oysa suspended akorda üçlünün yerine basılan nota diyez üçlüdür, dolayısı ile akorun majör mü yoksa minör mü olduğuna karar verecek nota yoktur. dolayısı ile o akor da muallakta olarak tanımlanır.



9'lu akor da benzer şekilde oluşur, ancak bir farkla: katlayanı 7'linin üzerine çıkan akorlar dört değil de beş sesten oluşurlar ve içlerine dominant 7'liyi de alırlar. dolayısı ile:



c9 = c, e, g, bb, d



cm9 = c, eb, g, bb, d



eğer 9'lu akorun 7'lisi majör ise o zaman akor maj9 ismini alır.



eğer akorda 9'lu var ama 3'lü yoksa o zaman akor sus2 olarak adlandırılır, zira yine akorun majör mü minör mü olduğunu belirleyen 3'lü ortadan kalkar, yerine sadece 9'lu nota çalındığı için akor muallakta 2'li olur.



bunların dışında burada sormadığın ama karşına çıkacak iki akor tipi daha vardır: dim ve aug



diminished akor bir minör akorun beşlisinin bemole çekilmiş halidir.



augmented akor bir majör akorun beşlisinin diyeze çekilmiş halidir.



şöyle ki:



majör bir akorda 1'li ile 3'lü arasında 2 tam ses , 3'lü ile 5'li arasında ise 1,5 ses aralık vardır.



augmented akorda hem 1'li ile 3'lü arasında hem de 3'lü ile 5'li arasında 2 ses aralık vardır.



örnek:



c akoru = c, e, g



caug = c, e, g#



minör bir akorda 1'li ile 3'lü arasında 1,5 tam ses , 3'lü ile 5'li arasında ise 2 tam ses aralık vardır.



diminished akorda hem 1'li ile 3'lü arasında hem de 3'lü ile 5'li arasında 1,5 ses aralık vardır.



örnek:



cm akoru = c, eb, g



cdim = c, eb, gb



dizi : seslerin yüksekliklerine göre sıralanmasıdır.

pentatonik dizi: dizinin içindeki 5 ara sesin oluşturduğu dizidir.do majör dizisinde pentatonik dizi :c#-d#--f#--g#--a#

diyatonik dizi : 7 ana sesin oluşturduğu dizidir.c mojör dizinde diyatonik dizi .................c--d--e--f--g--a--b--c

kromatik dizi:diyatonik ve pentatonik dizileri birleştirdiğimizde elde edilen dizidir.bu dizi oktavın ses genliğini 12'ye böler.

cmajör için kromatik dizi :c--c#--d--d#--e--f--f#--g--g#--a--a#--b--c

burada dikkat edilecek olan kromatik dizideki tam ve yarım seslerdir.en basit anlatımıyla mi ve si seslerinin önünde diyez işareti yoktur.çünkü bu seslerin kendileri yarım sestir.

iki dizi çeşidi vardır.majör ve minör

her ses üzerinden dizi kurulabilir ancak dizinin kalıbına sadık kalınması gerekir.

majör dizi kalıbı : 2 tam, bir yarım, üç tam ,bir yarımdır.

do majör gamı : c-d-e-f-g-a-b-cdo re arası t,re mi arası t,mi fa arası y,fa sol arası t,sol la arası t,la si arası t si do arası t yani 2 t/1y/3t/1y oldu

minör dizi kalıbı:

elolik minör : 1 tam,1 yarım,2 tam,1 yarım,2 tam.

elolik do minör gamı : c-d-eb-f-g-a#-bb-c /elolik la minör:a-b-c-d-e-f-g-a

bir dizinin 1.ya da 8.sesten önce gelen ve dizinin 7.sesi olan seseyedendenir.yeden ses yürüyücü bir özellikte olup durağa-eksene yani dizinin tonikğine ulaşma isteği uyandırır.majör dizilerde 7.basamakla 8.basamak arası yani yeden ile durağın arası yarım sestir.bu da yedme etkisini arttırmaktadır.ancak eloik minörde bu aralık tam ses olduğu için yedme etkisi azalmaktadır.minör dizlerde de majör dizilerde olduğu gibi güçlü bir yeden etkisi verme ihtiyacı 14.yüzyılın sonunda başlamıştır.ve böylece elolik minörün 7.basamağı yarım ses tizleştirilerek bir yeden etkisi yakalnmış ve bu da yeni bir minör dizisi oluşturmuştur.bu da armonik minördür.

armonik la minör : a-b-c-d-e-f-g#-a

ancak bu da sorunu tam olarak çözmemiştir.her ne kadar eloik minörün 7.sesi yarım ses tizleştirilmiş ve güçli bir yeden etkisi elde edilmişse de 6. -7. derece arasındaki 1,5 ton büyüklüğündeki aralık yeni bir sorun oluşturmuştur.doğu müzik türlerinde kullanılan 1,5 tonluk aralıkbatı müziğinde pek kullanılamaz.

işte bu 1.5 tonluk aralığı ortadan kaldırmak için 6.basamak da yarım ton tizleştirilerek aralık 1 tona indirilmiş ve böylece adı melodik minör olan yeni bir dizi elde edilmiştir.

kalıbı : 1 tam,1 yarım,4 tam,1 yarımdır.

melodik la minör : a-b-c-d-e-f#-g#-a

elimden geldiğince açık anlatmaya çalıştım.umarım bilmeyen arkadaşlar için bir faydası olur.



arkadaşlar benim derdim aslında bu.hangi makamda hangi akorların kullanılabileceğini öğrenebilirsiniz ama bu ne kadar doğru olur ?burada önemli olan kalıp bir bilgi değil,armonidir.ben la nihavent bir şarkıyı am,g,f,c akorlarıyla çalarım ama bunu başka bir müzisyen daha değişik akorlarla zenginleştirebilir.demek istediğim şudur nihavent makamında bir şarkıda mesala si sesi üstünde iken g veya em akorunu veya ikisini kullanabiliriz.peki bu neye göre belirlenir.işte öğrenilmesi gereken budur .herkese tavsiyem buldukları bir kaynaktan ilk önce aralık bilgisi çalışmalarıdır.eğer zamanım olursa ben de yazarım.

hoşçakalın



selam :akor nedir? hangi akor nerede kullanıllır ?açılımları nasıldır?bunları öğrenebilmek için dizi ve aralik bilgisi gereklidir.dizi anlatıdı.burada aralık kavramından söz edeceğim.aralık : iki sesin birbirine uzaklığıdır.

1.melodik aralik : birbiri ardınca tınlayan sesler arasındaki aralıktır.

2.armonik aralik : aynı anda tınlayan sesler arasındaki aralıktır.

araliklarin adlandirilmasi :ilk ses ile ikinci ses arasındaki basamak sayısı ile adlandırma.ör. mi-sol bu üçlü aralıktır.ama burada sayım yalnızca diyatonik dizi üzerinden yani diyez ve bemoller dikkate alınmadan yapılır.ancak bu bazı noktalarda yetersiz kaldığından aralık bildiren sayısal terimlerin başına büyük,küçük,artik,eksik ve tam gibi adlar eklenir.açık konuşayım defalarca çalışmama rağmen hala bu aralıkları karıştırırım.çok tekrar gerekiyor.buraya dikkat : bunlari ezberleyin.

1.birli aralik : adları ve yükseklikleri aynı olan iki sesin birbiri ardınca ya da aynı anda duyulmasıyla oluşan aralıktır.ör : fa - fa gibi..önemli :bu aralık işitsel açıdan fark sayılmaz ,aynı sesin yinelenmesidir ancak: adaş iki sesten biri yarım ses ince ya da kalın olursa işitsel açıdan birli aralığı oluşturur.bu gibi birlilere artik birlidenir.

2.ikili aralik :birbiri ardınca gelen adları farklı iki sesin oluşturduğu aralıktır.dörde ayrılır.

a.küçük ikili : birbirinden yarım ton uzakta bulunan aralıktırdiyatonik aralık da denir.

b. büyük ikili : artık birli ile,küçük ikilinin toplamıdır.tam tondur.b2 ile gösterilir.ör: c--c#+c#--d yani c--d arası.

c.artik ikili :bir büyük ikili ile bir artık birlinin toplamıdır.birbuçuk tondur.ör: c-d+d# yni c--d# arası

d. eksik ikili :adları farklı ama yükseklikleri aynı olan aralıktır.c-db gibi.ancak bunu artık birli ile karıştırmayın.her ikiside aynı yükseklikteki seslerden oluşmasına rağmen,eksik ikili aralığını oluşturan seslerin adları farklı yükseklikleri aynıdır..ama artık birlide ses de yükseklik de aynıdır

bundan sonra üçlü ve dörtlü aralığı fırsat buldukça yazarım.ancak gerek yok diyen varsa da söylesin.

not :önceki mesajımda nihavent makamının yeden sesini g diye yazdım.g# olacaktı.



sanırım yukardaki mesajı yazdığımda biraz dalmışım :

artık birli : adları aynı yükseklikleri farklı g - g#

eksik ikili : adları farklı yükseklikleri aynı : g# - ab

üçlü aralik :aralarında üç basamak uzaklık bulunan iki ses arasındaki aralıktır.

a.küçük üçlü : bir büyük ikili ile bir küçük ikilinin toplamıdır.1,5 tondur.k3 ile gösterilir. ör. c - d+d - eb

b.büyük üçlü : iki büyük ikilinin toplamıdır.2 tondur.b3 ile gösterilir.ör : g - a+a - b

c.artik üçlü : bir büyük üçlü bir artık birlinin toplamıdır.2,5 tondur.+3 ile gösterilir.ör : g -b+b#

d.eksik üçlü : iki küçük ikilinin toplamıdır.1 tondur.ör: g - ab+ab - a

dörtlü aralik : aralarında dört ses bulunan iki sesin arasındaki aralıktır.

a:tam dörtlü : iki büyük ikili ile bir küçük ikilinin toplamıdır. 2.5 tondur. 4 ile gösterilir.ör:c - d+d - e+e - f

b. artik dörtlü :tam dörtlü ile artık birlinin toplamıdır.ör:bir tam dörtlü ile bir artık birlinin toplamıdır.3 tondur.+4 ile gösterilir.ör : d-g+g#

c. eksik dörtlü : tam dörtlüden kromatik yarım ton daha daha dardır.2 tondur.-4 ile gösterilir.ör: c-fbundan kromatik yarım ton çıkarırsak c-fb

beşli aralik: aralarında 5 asamak uzaklık bulunan iki sesin aralığıdır.

a.tam beşli : üç büyük ikili ile bir küçük ikilinin toplamıdır.üç büyük ikili ile bir küçük ikilinin toplamıdır.3.5 tondur.5 ile gösterilir.ör: c-d+d-e+e-f+f-g

b.artik beşli:tam beşli ile artık birlininin toplamıdır.4 tondur.+5 ile gösterilir.c-g+g#

c.eksik beşli : tam beşliden kromatik yarım ton daha dar olan aralıktır.3,5 tondur.-5 ile gösterilir. c-gbundan kromatik yarım ton alırsak c-gb

önemli : bütün bu araliklari enstrumaninizla çalişin ve bunlari ezberleyin

bu aralar okulda yoğun olduğum için devamını yazamadım.ilk fırsatta altılı,yedili,sekizli ve sekizliden büyük aralıkları yazacağım.bu topiği takip eden arkadaşlar buraya kadar yazılan aralıkları ezberlerlerse iyi olur.

ilgilenen arkadaşlar için yazacağım konuların başlıklarını belirtmek istiyorum.bunlar aynı zamanda iyi bir müzisyenin bilmesi gereken önemli konulardır.

1.aralıklarda çıkıcılık ve inicilik

2.aralıkların çevrimi

3.aralıkları uyumsal özellikleri

4.akor bilgisi



altili aralik : aralarında altı basamak bulunan iki ses arasındaki mesafedir.

1.küçük altili : üç büyük ikili ile iki küçük ikilinin toplamıdır.4 tondur.k6 ile gösterilir.ör : d-e+e-f+f-g+g-a+a-bb

2.büyük altili:dört büyük ikli ile bir küçük ikilinin toplamıdır.4,5 tondur.b6 ile gösterilir.ör:e-f+f-g+g-a+a-b+b-c#

3.artik altili: bir büyük altılı ile bir artık birlinin toplamıdır.+6 ile gösterilir.5 tondur.örneğin: c-a+a#

4.eksik altili: küçük altılıdan kromatik yarım ton daha dar olan altılıdır.-6 ile gösterilir.ör: d-bbbundan kromatik yarım ton alırsak: d-bbbolur.duyum olarak bbb la sesine denk olduğu için d-a olarak duyulur.

yedili aralik: aralarında yedi basamak uzaklık olan iki sesin aralığıdır.

1.küçük yedili : dört büyük ikili ile iki küçük ikilinin toplamıdır.+7 ile gösterilir.5 tondur.ör:c-d+d-e+e-f+f-g+g-a+a-bb

2.büyük yedili:beş büyük ikili ile bir küçük ikilinin toplamıdır.5,5 tondur.b7 ile gösterilir.ör:a-b+b-c+c-d+d-e+e-f#+f#-g#

3.eksik yedili:küçük yediliden kromatik yarım ton daha dar olan aralıktır.-7 ile gösterilir.4,5 tondur.ör:b-abunu kromatik yarım ton daraltırsak b-ab olur.

sekizli aralik:aralarında 8 basamak fark bulunan 2 ses arasındaki mesafedir. genelde oktav olarak bilinir.8 ile gösterilir.bu aralık nicelik bakımından tam aralıktır.6 tondur.ör: f-f

1.artik sekizli:8'li aralıga kromatik yarım ton eklenmesi le oluşturulur.+8 ile gösterilir .6,5 tondur.ör: g-g+g-g#

2.eksik sekizli:tam sekizlinin kromatik yarım ton daraltılmışıdır.-8 ile gösterilir.5.5 tondur.ör: c-c bunu kromatik yarım ton daraltırsak c-cbolur.

bu araliklari değişik sesler üzerinden de kurun.çok çalişin.armoni çok gizemlidir.çalişmayana sirrini vermez..

devami gelecek....

sekizliden büyük araliklar: birliden sekizliye kadar olan aralıklar basit sekizliden bütük olan aralıklar katlı aralıklardır.her ne kadar 9'lu,10'lu,11'li,12'li,13'lü olarak adlandırılsa da aynı oktaviçinde düşünülerek adlandırılması daha rahat bir kullanım sağlamaktadır.genelde tercih edilen bu yöntemidir.

çok eksik ve çok artik araliklar:aralıkların küçük,büyük ve tam olarak üçe ayrıldığını yazmıştım.

aksik aralıkların kromatik yarım ton daha daraltılması ile çok eksik aralık

artık aralıkların kromatik yarım ton daha genişetilmesiile çok artık aralık elde edilir.

çok eksik ve çok artık aralıklar pek kullanılmaz.bilgi için yazdım.

araliklarda inicilik ve çikicilik:melodik aralıkların, bir sesin diğer sese göre inceliği veya kalınlığıdır.eğer ikinci ses birinci sesten ince ise aralık çıkıcıdır,ikinci ses birinci sesten kalın ise aralık inicidir.ör: f-g,c#-cyönü belirtilmeyen aralıklar çıkıcı olarak kabul edilir.ör:f-c aralığı.bunu inici ya da çıkıcı olarak düşünmek mümkündür.elbette her iki durumda aralık farklı olacaktır



araliklarin uyumsal özellikleri : akadaşlar konular ilerledikçe biraz ağırlaşıyor.gerekli tekrarları mutlaka yapınız.aralıkların uyumsal özelliklerinden sonra akorlara geçeceğiz.aralıklar,o aralığı oluşturan seslerden dolayı uyumlu ya da uyumsuz olabilir.

burayi çok dikkatli okuyun!!!!

1.uyumlu araliklar: tınlayışları birbirleriyle kaynaşan bir özellik gösteren,başka bir aralığa gitmeeğilimi göstermeyen ve bundan dolayı durucu-durağan özellik taşıyanaralıklardır.ikiye ayrılır.

aeğilimi gösterenve bundan dolayı yürüyücü-devam etkisi veren aralıklardır.ikiye ayrılır.

a v ya yarım ses daraltılmasıile edilen artık ve eksik arlıklar uyumsal özelliğini yitirir.artık ve eksik aralıkların en çok kullanılanı artık dörtlü ve eksik beşli aralıklardır.

artık dörtlü şöyle çözülür:ör: f-b artık dörtlü aralığında üst-ince ses 7. ses kabul edilir ve küçük ikili çıkılır.diğer ses ters yöne yarim ses ineryani f-b artık dörtlüsü e-c küçük altılısıya ya da ince ses için aynı işlemi yaptıktan sonra diğer ses ters yöne tam ses aşağı ineryani f-b artık dörtlüsü büyük altılıya çözülmüş olur.

eksik beşli şöyle çözülür.ör : b-f eksik beşlisinin kalın sesi tonalitenin 7. sesi kabul edilir ve küçük ikili çıkılırdiğer ses ters yönde yarim ses iner yani b-f eksik beşlisi c-e büyük üçlüsüne ya da kalın seseaynı işlemi yaptıktan sonra diğer ses ters yönde tam ses aşağı iner yani b-f eksik beşlisi c-eb küçük üçlüsüne çözülmüş olur.

akor bilgisi :en az üç sesten oluşan ses kümelerine akor denir.daha önce de belirttiğim gibi bu tanımdan,akorun dizi ve arlıkla iç içe olduğu anlaşılmaktadır.akorları ezberlemenin yanı sıra ve bundan önce oluşum mantığını kavramak çok önemlidir.söz konusu tanıma uygun akor oluşturabilmek için dizi seslerini birer ses atlayarak kullanmak gerekir.ör : re dizisi üstünde bir akor oluşturalım : re-fa-la bölylece bir akor elde etmiş oluruz.bunu dizinin bütün sesleri üzerindeuygulamak mümkündür.akor sesleri aynı anda tınlayacağı gibi birbiri ardınca da tınlayabilir.buna arpej denir.akor sesleri genelde üst üste yazılır.herhangi bir ses üzerinden üçlüler çıkılarak elde edilen üç sesli sesli akorlara üçül akorlar denir.bir ses üzerine çıkılarak ifadesinden anlaşıldığı gibi akor bir ses üzerinde oluşturulur.mi minör örneğinde akor mi sesi üstüne kurulmuştur.bu akorda mi sesi kök ses ya da köktür.sol sesi akorun üçlüsü, si sesi akorun beşlisidir.

yukarıda kırmızıyla yazarak dikkati çektiğim gibi akor en az üç sesten oluşur.üçlü bir akorun beşlisi yani son sesi üzerine yeni üçlüler çıkılarak dört,beş,altı ya da yedi sesli akorlar elde edilebilir.ör:mi - sol - si üçlü akorunun üstüne bir üçlü daha çıkılarak mi - sol - si -re dörtlü akoruen son ses olan re sesi üstüne bir üçlü daha çıkılarak mi - sol -si -re -fa beşli akoru alde edilebilir.

burada önemli olan nokta şudur: mi - sol - si üçlü akorunda si sesi üstüne bir üçlü daha çıkılarak elde edilen akora yedili akor denir.aynı şekilde en son ses olan si sesi üzerine bir üçlü daha çıkıldığındagelinen fa sesi dizinin dokuzuncu sesi olduğu için bu akora dokuzlu akor denir.bir üçlü daha çıkıldığında gelinen la sesi dizinin onbirinci sesi olduğu için bu akora[mi - sol - si - re - fa - la]onbirli akor,bir üçlü daha çıklıdığında gelinen do sesi dizini onüçüncü sesi olduğu için bu akora [mi -sol - si - re - fa- la - do] onüçlü akor denir.

akorlarin adlandirilmasi :akorlar farklı özelliklerine göre adlandırılabilir.en basit yöntem kök sese göre adlandırılmasıdır.ör: sib - re - fa akorunun kök sesi sib olduğu için akora sibemol akoru denir.ancak bu yetersiz bir adlandırmadır.

akorlar üçlü çıkılarak elde edildikleri için farklı özellikler gösterirler.buna göre majör,minör,eksik ve artık olmak üzere 4 ana gruba ayrılırlar.

buna göre :

majör akor: b3+k3

minör akor:k3+b3

eksik akor: k3+k3

artık akor: b3+b3

önemli :bir büyük ve bir küçük üçlüden oluşan akorlarınaynı zamanda tam beşli aralık iki küçük üçlüden oluşan akorun eksik beşli aralık iki büyük üçlüden oluşan artık akorun artik beşli aralık olduğunu görmekteyiz.artık ve eksik akorların bu şekilde adlandırılmasına neden olan bu durumdan dolayıartık akora artik beşli eksik akora eksik beşli ifadesi kullanılır.

akor çalişmalarinda kilavuzunuz olacak çizelge :aşağıdaki çizelgede majör ve minör dizilerde hangi basamak üzerinde hangi tür akor kurulduğu gösterilmiştir.

üçlü akor majör dizi minör dizi

majör akor_____i,iv,v_________ v,vi

minör akor___ ii,iii,vi__________i,iv

eksik akor_____vi, i__________ ii,vii

artık akor _____---- ___________iii

uyumlu ve uyumsuz akorlar :

aralık konusu içinde,aralıkları uyumsal özellikleri bakımından üçe ayırmıştık.bunlar : tam uyumlu aralıklar,yari uyumlu aralıklar ve uyumsuz aralıklar

aralıkların uyumsal özellikleri,iki ya da daha çok aralığın birbirine eklenmesiyle oluşan akorlara aynı şekilde yansır.kendisini oluşturan aralıkların tümü uyumlu aralık olan akorlara uyumlu akorlaren az bir tanesi uyumsuz olan akorlara uyumsuz akorlar denir.içerdiği aralıkların tümü uyumlu olan akorlar yalnızca majör ve minör akorlardır.geriye kalan yedili,dokuzlu,onbirli,önüçlü,eksik ve artık akorlar en az bir tane uyumsuz aralık içerdiği için uyumsuzdur.

ancak burada dikkat edilmesi gereken şöyle bir nokta vardır.majör bir akor olan ör: mi majör akoru bir b3'lü ile bir k3'lüden,minör bir akor olan ör:la minör akoru bir k3'lü ve bir b3'lüden oluşur.burada k3'lü ve b3'lüler kök sese göre yer değiştirmekte olsa da burada tam beşli aralığı vardır.dolayısıyla yalnızca uyumlu aralıklar içerdiğinden her iki akor uyumlu tınılar.ancak uyumlu tınılayan majör ya da minör bir akora yeni bir üçlü daha eklediğimizde bu akor yedili bir akor olur.yedili akorlar içerdiği bütün aralıkların uyumlu olmasına rağmen kök sesle yedinci ses arasında oluşan uyumsuz aralıktan dolayı uyumsuz tınılar.

durucu ve yürüyücü akorlar:

uyumsuz akorlar aynen uyumsuz aralıklarda olduğu gibi bir başka yere gitme yani çözülme gereksinimi uyandırır.bu nedenle yürüyücü özellik gösterirler.

uyumlu akorlar herhangi bir tonalite dışında kullanıldığında durucu özellik göstermelerine karşın tonalite içinde kullanıldıklarında yürüyücü özellik gösterebilmektedir ve bir tonalite içinde durucu olan bir akor başka bir tonalite içinde yürüyücü olabilmektedir.bundan dolayı uyumlu akorlar için : tonaliteden bağımsız tınıladıklarında durucuherhangi bir tonalite içinde tınıladıklarında ise durucu veya yürüyücü olarak adlandırılırlar.

majör ve minör dizilerin i,iii,v ve viii basamakları durucu geriye kalan ii,iv,vi ve vii basamakları ise yürüyücüdür.tonalite dışında durucu bir özellik gösteren uyumlu bir akorun tonalite içinde de durucu özellik gösterebilmesi için o tonalite içindeki durucu sesleri içeren bir akor olması gereklidir.böyle bir akor tonalitenin yalnızca birinci sesi üzerine kurulan akordur.majör ya da minör tonalitelerde birinci basamak üzerine kurulan üçül akorlar dışındaki tüm akorlar uyumlu yani majör ya da minör akor olsalar bile yürüyücü özellik taşır.

önemli :majör ya da minör tonalitelerin birinci basamağı üzerine kurulan akorlar dışındaki tüm akorların yürüyücülük derecesiuyumsal özellikerine,içerdikleri yürüyücü ses sayisina ve o seslerin yürüyücülük derecesine göre değişir.

örnek : re majör tonalitesinin vii basamağı üzerine kurulan do# - mi - sol akoru eksik beşli akoru olması dolayısıyla uyumsuz tınısı,do#,mi ve sol gibi yürüyücü seslerden oluşması ve tonalitenin en yürüyücü sesi olan yedeni yani do#'i içermesi nedeniyle aynı dizinin vi basamağı üzerine kurulmuş olan si - re - fa# akoruna göre daha güçlü bir yürüyücü etki taşır.

vi basamak üzerine kurulan si - re - fa# akorunun yürüyücülük derecesi, gerek uyumlu bir akor olması,gerekse re dizisinin durağı olan re ve fa# gibi iki önemli durucu sesi içermesi bakımından do# - mi - sol akoruna göre daha azdır.

başka bir örnek :do majör dizisinin vii basamağı üzerine kurulan si - re - fa akoru ile vi derece üzerine kurulmuş olan la - do - mi akorunu aynı şekilde karşılaştırarak yapabiliriz.siz de bunu değişik tonlarda deneyiniz.



müziğin olmazsa olmaz kısmı. bütün harfleri bilip alkem şeklinde birşey yazmak nasıl kalemi ifade etmezse armonide de öğrenilenlerin doğru bir şekilde biraraya getirilmesi gereklidir. bu da gerekli etüd, analiz ve azimle meydana gelen tecrübe ile oluşacaktır.



Kaynak: İtüSözlük