fibromiyalji nedir?

FİBROMİYALJİ NEDİR?
İnatçı adale ağrıları, yorgunluk ve vücutta bazı hassas ağrılı noktalarla karakterize bir hastalıktır. Ağrılar günden güne saatten saate değişebilir ve çok farklı şiddetlerde seyredebilir.
FM eklemlerde hareket kısıtlılığına yol açan bir hastalık değildir. Fakat hastanın yaşam kalitesini ciddi derecede bozan kronik bir hastalıktır.
Fibromiyalji günümüzde çok sık rastlanan bir hastalıktır. Dolayısıyla tedaviye yeni seçeneklerin eklenmesi, bu sorunu yaşayan insanların ve onları tedavi etmeye çalışan hekimlerin önemli bir beklentisi durumundadır. Bu konuda dünyada çok sayıda çalışma yapılıyor. Bu yaklaşımların yanı sıra bizim hem benzer hem de farklı uygulamalarımız söz konusu.

HASTALIK BELİRTİLERİ NELERDİR?


Çok sayıda farklı belirtinin FM’ de bulunmasının bir çok hastalıkla karışmasına sebep olduğunu söylemiştik. Bu yüzden bu yakınmaları;
a) Her hastada daima birlikte görülen,
b) FM'de sık rastlanılan bulgular,
c) FM hastalarında zaman zaman bulunan (eşlik eden) sorunlar
olmak üzere üç bölüm hainde gruplandırmamız gerekir.

A) Daima Birlikte Görülen Hastalık Belirtileri
Yaygın vücut ağrısı ve sızılar:
Vücudun hem sağ hem sol yarısında göbekten hem yukarıda hem aşağıda ayrıca omurganın çevresinde kısaca “ tepeden tırnağa” vücudun her yerinde ağrı ve sızı görülmesine “ YAYGIN VÜCUT AĞRISI” denir. Bu ağrı derinde, sanki yanma veya adalelerin burkulması şeklinde hissedilir.

Hassas noktaların mevcudiyeti: Vücudun çeşitli bölgelerinde 18 simetrik hassas nokta bulunur. Bunların yerleri (çift) şöyledir.
1 - Başın artkafa bölgesinde (1-2)
2 - Boyunun ön ve alt bölgesinde (3-4)
3 - Sırtdaki trapez kasın ortasında (5-6)
4 - Kürek kemiği çıkıntısında (7-8)
5 - 2. kaburganın öne uzantısında (9-10)
6 - Dirsek dış yanında (11-12)
7 - Uyluk üstü ve dış yanında (13-14)
8 - Kalçanın üst, dış yanında (15-16)
9 - Dizlerin iç yan kısmında (17-18)
B) Sık Rastlanılan Hastalık Belirtileri


1- Yorgunluk, bitkinlik: En sık rastlanılan ve hemen herkeste farklı derecelerde seyreden, gün ve saat içerisinde bile değişebilen bir yakınmadır. Hastalar bunu sanki enerjim çekiliyor ve bitiyormuş şeklinde tarif ederler. Hatta “ kol ve bacaklarıma beton bloklar bağlanmış gibi hissediyorum“ şeklinde yakınmalara da rastlanır. Çalışmadığı ve yorulmasını gerektirecek bir faaliyet yapılmadığı halde izahı oldukça zor olan yorgunluk bulguları vardır. Yorgunluk sabah en belirgin düzeydedir. Bu hastalar yataktan neredeyse yorgunluktan kalkamayacak gibidir. Gün içinde yorgunluk azalır akşama doğru neredeyse normalleşir. FM’lilerin birçoğunda aksine geceleri zihinsel faaliyetler oldukça hızlanmış ve fiziksel kapasite yükselmiştir. Birçok FM hastası bu yorgunluk nedeniyle kendi mesleki faaliyetlerini bile yapamaz hale gelir. Bu nedenle işinde gerekli verimi gösteremeyen bu hastaların birçoğu ya iş değiştirmekte yada işinden kovulma ile karşı karşıya kalmaktadır. Aslında bu hastalar mükemmeliyetçi ve hassas kişilerdir. Bundan dolayı uzun süre yüksek performansa dayanamamakta ve bir süre sonra tempoları ve dolayısıyla başarıları düşmektedir. Bir süre sonra girdiği hiçbir işte başarı gösteremeyen hatta tembel olarak nitelendirilen bu hastalar kendi hoşlandıkları bir işle uğraşırken tersine inanılmaz bir performans gösterebilmekte ve harikalar yaratabilmektedir. O vakit yorgunluk hissetmeyen hastanın hoşuna giden işleri yapması ona belki de bir meditasyon gibi gelmektedir.



Yorgunluk nedeni olarak modern yaşam koşullarının getirdiği olumsuz faktörleri sayabiliriz. Endüstriyel baca ve egzoz gazlarının soluk aldığımız atmosferi kirletmesi ,yediğimiz ve içtiğimiz bir çok şeyin vücudu yıpratacak ve yaşlandıracak bir nevi zehir vasfında olması ilk anda söylenebilecek olumsuzluklardır. Öte yandan bilinçsiz beslenme sonucu kana hemen karışan kötü karbonhidratların fazlaca tüketilmesi süratle insülin salgılanmasını artırmakta ve birçok kişi bu nedenle hipoglisemik duruma gelmektedir. Hipogliseminin en önemli bulgusu yorgunluktur. Ayrıca vücudumuza istemli veya istemsiz giren modern yaşantının toksinleri ve vücutta oluşan bir nevi paslanma diyebileceğimiz oksidasyon olayına karşı koyma mekanizmalarının bozulması , beslenmemiz sırasında almamız gereken miktarlardan eksik düzeyde vitamin ve mineral alınması da başka bir yorgunluk nedenidir

2. Uyku bozuklukları: FM hastaları uykudan sanki tam uyuyamamış gece ağır bir iş yapmış ve hiç dinlenememiş olarak kalkarlar. Geceleri sık sık uyanırlar.Uykuya çok kolay dalarlar. Fakat uyku laboratuarlarında yapılan araştırmalarda bu hastaların derin uykuya geçemedikleri (uykunun hızlı göz hareketleri evresinde problem söz konusu) EEG ile gösterilmiştir. Uykuda diş gıcırdatılması, istemsiz kol, bacak hareketleri yapılması oldukça sıktır.


3. Sabah tutukluğu: Sabah yataktan kalkarken başlayan ve tüm vücutta uzun süre devam eden bir tutukluk halidir. Havanın nemindeki değişikliklerden genellikle etkilenir. Kaslarda gerginlikle birlikte seyreden bu tutuklukta hasta istediği her hareketi biraz zorlanarak da olsa yapabilir. Bazı hastalar bu sabah tutukluğunu sanki geceden alkol almış da sabah olduğu halde bir türlü kendine gelemiyormuş gibi tanımlarlar. Hatta “3-4 bardak koyu çay içmeden veya gevşetici sıcak bir banyo yapmadan benim afyonum bir türlü patlamaz “ diyen hastalara sıkça rastlanır.

4. Baş ve yüz ağrıları: FM başlamadan önce de mevcut olabilen bu ağrılar FM’ nin başlamasıyla daha da artar. Olguların bir çoğunda bu ağrılar migren veya gerilim tipi baş ağrısı olarak seyreder. Stres ve ağırlaşan günlük yaşam koşulları bazı FM hastalarında yüzün mimik hareketlerini yaptıran adalelerin devamlı kasılı durumda kalmasına yol açar. Biteviye asık suratlı görünümde olan bu hastaların yüz kaslarının devamlı kasılı kalmasından dolayı neredeyse gülmeleri artık imkansız hale gelmiştir. Sanki gülmeyi sağlayan adaleler, çoktan bu işlevlerinden uzaklaşmış ve gülmeyi beceremez hale gelmiştir. Zaten bu gibi kronikleşen FM ‘li hastalarda bırakın gülmeleri, gülümsemeler bile artık kaybolmuştur. Çatık kaş ve asık surat FM’le özdeş simgeler haline bürünmüştür.

5. Hassas barsak sendromu (irritabl kolon) : Bu hastalarda, ishal veya kabızlık nöbetleri olabilir. Sık sık gaz çıkarmak veya geğirmek ve aniden gelen tuvalet ihtiyacı tipiktir. Tüm geğirmelere rağmen bir türlü rahatlayamamakta hatta bir nevi hava yutma olan bu geğirmelerden sonra hastanın sorunu daha da büyümektedir. Karında sebepsiz yere devamlı gerginlik ve ağrılar olur. Bu durum bazen bazı gıdalara karşı tepkisel olarak ortaya çıkabilir.Bu gibi sıkıntıların zaten sorunlar içerisinde çırpınan FM hastalarını içinden çıkılmaz yeni açmazlara sokacağı muhakkaktır. Ani stres durumları, yenilen bir gıda maddesi mevsim ve yer değişiklikleri bu nöbetleri başlatabilir. Alışık olmadığı bir yerde yemekler yediğinde veya kendi yatağında yatmadığı zaman bu gibi şikayetleri ortaya çıkan çok sayıda FM hastası vardır.

Hastalardaki geğirme o kadar rahatsız edicidir ki tüm gün bir yandan geğiren bir yandan da gaz çıkaran bu kişiler bu nedenle başkalarının yanında olmaktan kaçınır hale gelirler. Gaz oluşması çok kez yenilen gıdalarla pek alakalı değildir. Fakat aşırı soğuk, yoğunluğu veya kokusu fazla ve hazmı zor bir besin alındığında geğirme veya gaz nöbetleri başlayabilir. Karında biriken gazla kendini balon gibi hisseden ve spazm hissiyle bu gazı çıkartmak ihtiyacında olan bu hastaların bir kısmının sırtındaki hassas noktalara basıldığında refleks bir cevapla yüksek sesle geğirmeleri oldukça dikkat çekicidir. Hatta gevşemek amacıyla masaj yaptıran bu hastalarda ovalamalar ve adalelerin bazı bölgelerine dokunulduğunda hoş olmayan bir şekilde geğirmeleri söz konusudur. Daha da kötüsü bazı hastalar, cinsel ilişki sırasında bu durum nedeniyle büyük sorunlar yaşayabilirler. Zaten bir yandan ellerinde ayaklarında aşırı soğukluk hisseden, ağrıları, uyuşmaları olan devamlı yorgun ve kendini bitkin hisseden bu hastaların bütün bunların üzerine bir de bu gibi sorunları olması cinsel isteği (libido) iyice azaltır. FM hastalarının büyük bir kısmında, sadece bu nedenlerden değil hem kendisinden çok şeyler beklendiğinden hem de kendi de eşinden birçok beklentileri olduğundan büyük oranda evlilik sorunları vardır. Bu nedenle boşanmalara sıkça rastlanabilmektedir. Bu gibi huzursuzluklar FM’de tedavi olmayı ileri derecede güçleştirmektedir. Zira devamlı hasta ve mutsuz, yüzü asık ve gergin, ne kendi huzurlu, ne de başkalarına huzur vermeyen bu kişiler aslında gerginliklerin altında FM hastalığının yattığını bilseler üzerinden aşılamayacak gibi görünen birçok sorununu kolayca çözebileceklerdir.

6. Uyuşma ve karıncalanmalar: Vücudun belli belirsiz yerlerinde ani gelip gidebilen derinin üzerinde sanki böcek dolaşıyormuş gibi garip hisler ortaya çıkabilir. Bu sırada hasta adalelerinde istemsiz kıpırdanmalar ve vücudunda bu gibi tuhaf duygulardan o kadar rahatsızdır ki bundan kurtulmak için duşlara girip çıkar, merhemler sürer ve hiç durmadan sorunlu bölgelerini mıncıklarlar. Kimisinde ise adale seyirmesi veya göz kapaklarındaki seyirme vardır. Bu durum bazen başkasının bile kolayca fark edebileceği kadar artmış ve bir tik haline dönüşmüştür. FM sorunları arttıkça buna paralel olarak seyirme ve tiklerde artar. Kendini iyi hissettiği dönemlerde ise tamamen kaybolur veya azalabilir.



7. Soğuğa tahammülsüzlük: Özellikle el ve ayaklarda normalden fazla üşüme olur. Soğukla karşılaşınca morarmalar meydana gelir, hatta soğukla birlikte tüm ağrıların arttığından yakınırlar. Soğuk havaların başlamasıyla günlük yaşamı altüst olan çok sayıda FM’li hasta vardır. Ellerini soğuk suyla veya soğuk bir cisimle temas ettiren bu hastalarda dayanılmaz ağrılar ve renk değişikliği ortaya çıkar. Elleri ölü gibi soğuk,buruşuk, beyazlaşmış ve sanki kanı çekilmiş görünümdedir. Solukluk bir süre sonra morarma haline dönüşmekle beraber morarmalar daha ender görülür. Evin içinde bile elleri ayakları ısınmayan bu kişiler yaşamlarını sürdürmek için devamlı eldiven ve kalın çoraplar kullanmak zorunda kalırlar. Stresin yoğunlaştığı ve ağrıların arttığı dönemlerde ellerdeki soğumalarda artar. Hastalar kendini iyi hissettiği zamanlarda, ellerinin daha rahat olduğunu söylerler. Bu duruma " Raynaud fenomeni " adı verilmektedir.

8. Psikolojik sorunlar: Çeşitli derecelerde psikolojik sorunları olan bu hastalar iç ve dış uyarılara karşı son derecede hassas kişilerdir. FM genellikle kendisinden veya çevresinden beklentileri fazla olan kişilerde görülür. Stresle baş edemeyen hastaların hastalığıdır bir ölçüde. FM’ li hastalarda çağımızın yaygın psikolojik sorunlardan biri olan panik ataklar da sık görülmektedir. Tanı ve tedavisi oldukça güçlük çekilen bu psikolojik sorunların çözümüne, mutlaka bir hekimle yapılacak uzun işbirliği sonucu ulaşılabileceği unutulmamalıdır. Devamlı sinirlilik bazen heyecan hali gözlenir. Aslında tüm kronik ağrı çeken hastaların duygularını tanımada ve sözel olarak ifade etmede güçlükler yaşadığı gözlenmiştir. Ayrıca FM’ de diğer iltihaplı romatizmalı hastalardan daha çok moral kaybı ve iş gücü eksikliği müşahade edilmiştir.
Goldenberg isimli bir bilim adamı çalışmasında 82 FM hastasının % 46’da depresyon öyküsü olduğunu bildirmiştir. İlginç olan bir diğer konuda FM’ li hastaların 1.derece yakınlarında da depresyon öyküsüne sık olarak rastlanmaktadır.

9.Unutkanlık ve konsantrasyon eksikliği : Fibromiyaljide unutkanlık oldukça sık rastlanılan bir yakınmadır. Hafıza boşluğu ve herhangi bir olaya konsantre olmakta eksiklik vardır. Hatta bazen konuşurken kelimeleri bulmakta güçlük çekerler. Unutkanlık bazen o kadar barizdir ki alışveriş için evden dışarı çıkıp ne alacağını hatırlamayıp ve bir süre sonra eve öylece dönebilirler. Stresin yoğunlaştığı durumlarda daha belirginleşen bu yakınma nedeniyle işlerinde başarısızlık yaşayan çok sayıda FM’li söz konusudur.
Unutkanlık daha ziyade yakın geçmişe aittir. Uzak hafıza bozulmamıştır. Bu şekliyle yaşlılardakine benzer bir durum söz konusudur. Herhangi bir şeyi unutmamak için not kağıtları yazar fakat daha sonra yazdığı not kağıdını unutabilir. İsimleri hatırlamakta yolları bulmakta hatta evin veya arabanın anahtarını bulmakta epey zorluk çekerler.

HASTALIĞIN NEDENİ?

Hastalığın ortaya çıkış nedeni tam olarak bilinmiyor. Bazı bilim adamları düşme, çarpma, özellikle trafik kazası gibi travmaların merkezi sinir sistemine etki ederek FM’ e yol açtığını ileri sürmektedirler. Her zaman büyük bir travma olması gerekmez. FM’ li hastalarda kaslarda küçük bir travmanın yani basit bir incinmenin bile FM’i tetiklediği görülmüştür. O yüzden uygun olmayan egzersizlerin veya kötü duruş pozisyonlarının bu hastalığı artıracağı unutulmamalıdır.
Beyin ve çevre sinirleri arasındaki iletimde görev alan bazı kimyasal maddelerde eksiklik veya bozukluk olduğu söylenmektedir. Bu madde serotonin ve onun prekürsoru olan triptofandır. Serotonin insanda dinlendirici özelliğe sahip olup uykunun gerçekleşmesi ve ağrılı uyaranın algılanmasında rol oynayan önemli bir iletkendir. FM’ li hastaların diyetlerine triptofan eklendiğinde hastalığın şiddetinde azalmalar kaydedilmiştir .
FM hastalığında ailesel yatkınlık ve kalıtsal özellikler bulunmuştur. Yani FM'li bir annenin çocuklarında benzer sorunlar görülebilir. Hatta beraber yaşamanın getirdiği bir hastalık olarak karı ve kocada aynı hastalık beraberce ortaya çıkabilir.
Aşırı streslerin merkezi sinir sisteminde, kimyasal iletimde bozukluğa yol açtığı söylenmektedir. Ailesel stresler, çocukluk çağında veya daha sonraki yaşamda cinsel örselenme, evliliğin kötü sonlanması, ağır yaşam ve iş koşulları FM’ i tırmandırmaktadır. Bazı virüslerin FM’ e yol açtığı iddia edilmektedir. Örneğin Lyme hastalığı veya çok ağır geçen bir gripal infeksiyon sonrası FM gelişmesinden esinlenerek infeksiyon ile FM ilişkisine dikkat çekilmektedir. FM’ de yerel kan akımı azalmasına bağlı olarak yorgunluk geliştiği ve adale esnekliğinde azalma olduğu gösterilmiştir. Buna göre olayın asıl gerçekleştiği yer adale dokusudur. Orada kasılma söz konusudur. Bu bölgede kan dolaşımı yeterli değildir ve kas dokusu yeterince oksijen alamamaktadır.

HASTALIĞIN GİDİŞİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Hastaların ayrıntılı muayenesi ve ayırıcı tanıları göz önünde tutularak tanı kesinleştirildikten sonra FM’ in nasıl seyredeceği veya hastaların tedaviye vereceği cevapları değerlendirmek amacıyla birtakım izleme kriterleri kullanılır. Beck Depresyon ölçeği bunlara örnektir.
Fibromiyalji ortaya çıktıktan sonra bu hastalığın muhtemel seyri şunlardan biri olabilir.
a) FM tekrarlayan alevlenmeler ve düzelmeler şeklinde devam edebilir. Hasta kah çok iyidir kah çok kötüdür.
b) Tedaviyle, belirtiler kaybolmaz, ancak belirtilerin şiddeti oldukça azalır ve ağrıların yeniden başlama aralıkları uzar.
c) Belirtiler giderek artar ve hastanın tahammül sınırlarını zorlamaya başlar.
d) Belirtiler neredeyse tama yakın kaybolur. Nadiren hasta kendini kötü hisseder ve bu sırada başlayan belirtiler de çok uzun süreli olmaz.
Sonuçta hastalık başladıktan sonra bir şekilde yaşam boyu devam ettiği görülüyor. O halde hedef hastalara FM’ le birlikte yaşamasını öğretmek olmalıdır.







TEDAVİ YÖNTEMLERİ



Fibromiyalji tedavisi oldukça güç bir hastalıktır. Bunun çok sayıda nedeni vadır. Herşeye rağmen bu hastalıkla mücadele edilebileceğini söylemek istiyoruz. Bu amaçla yaptığımız birçok yedavi yöntemleri var.İlerleyen satırlarda bu yöntemlere ait bazı açıklamalar göreceksiniz. Fakat daha önce bizim FM tedavisinde güttüğümüz amacın net olarak ortaya konması gerekir.
FM tedavisinde amaç:
1. Hastalar tüm problemlerine rağmen hayattan elini eteğini çekmemeli ve katılımlı bir yaşam sürmelidir.
2. Hastanın kısıtlanmış olan yaşamsal tüm fonksiyonlarının yeniden artırılması gerekir.
3. Hastalara başta ağrı ve diğer sorunlarla baş edebilme stratejilerinin etaplar halinde öğretilmesi temel amaç olmalıdır. FM tedavisinde hekim hasta işbirliği son derece önemlidir. O halde tedavinin ilk basamağı hastanın ve yakınlarının eğitimidir.

1- Hasta ve çevresinin eğitimi
2- Egzersiz tedavisi
3- İlaç tedavisi
4- Fizik tedavi yöntemleri
5- Lokal enjeksiyonlar
6-Ozon terapi

7- Uygun diyet ve düzenli su içme
8- Kaplıca tedavileri
9- Güneşlenme ve deniz tedavileri
10- Meditasyon
11- Alternatif tedavi seçenekleri (Akupunktur,Hipnoz,Thai-Chi, Reiki, Shiatzu masajı vb)
12- Yeni tedavi yöntemleri (mutlu olma çabaları, kognitif davranış terapisi- refleksoterapi-masaj ve aromaterapi-sıcak taş tedavisi vs.)

[venüs]

emelcim... öncelikle geçmiş olsun..

Bu hastalığın adını ilk kez duydum.. belirtilerin % 90 ı hemen hemen bende mevcut.. bu konuda hangi uzmana başvurmam gerekiyor? (nette araştırdım biraz ama bulamadım) bilgi verebilir misin rica etsem?...

[artemisiax]

merhaba emel,
çok geçmiş olsun.bu konuda bizleri aydınlattığın için teşekkür ederim..şimdiye kadar böyle bir hastalıktan hiç haberim olmamıştı,ilk defa duyuyorum.sen burda yazmasanda eminim daha da haberim olmazdı.belirtilerin büyük çoğunluğu bendede var.içime bi kurt düştü.bunun için acaba hangi doktora gitmeliyim?şimdiden teşekkürler...

Hasta tek bir belirtiye dayanarak konulan bu tanı nedeniyle tedavi görmekte diğer söz edilmeyen belirtileri ise kendisine tanrıdan verilmiş bir ceza olduğunu kabul etmiştir. Ne doktor bunları sormuş ne de hasta bunlardan doktora bahsedememiştir. Belki de uzun uzun şikayetlerini anlatmaya kalktığı için veya tam tarif edemediği için onu dinlememişlerdir. Böylece boşa gitmiş ızdıraplarla dolu uzunca bir zaman kaybolmuş gitmiştir. Sorunlarını anlatamayan ve tedavi edilmeden boşa geçen zaman hastayı öylesine yıpratmaktadır ki artık kendisini sanki yaşayan bir ölü gibi hissetmektedir. Buna karşılık tek bir hastalık belirtisiyle en ayrıntılı tetkiklere tabi tutulduktan sonra ameliyata karar verilen çok sayıda FM hastası olduğu da unutulmamalıdır. Örneğin el uyuşması olan bazı hastalar diğer belirtileri gözardı edilip " Karpal Tünel Sendromu " tanısı konularak ameliyat edilebilmektedir. Boyun veya bel ağrısı çeken bir FM hastasının fıtık ameliyatına alındığı sayısız örnek bulunmaktadır.
FM belirtilerinden herhangi biri başka bir hastalıkta da görülebilir. Hastalıklarda tek bir belirtiyle hemen tanıya varılmayacağı unutulmamalıdır. Buna rağmen, FM’li hasta doktora gittiğinde eğer hekim psikiyatrist ise bu belirtilere “depresyon”, nörolog ise“gerilim baş ağrısı” gözüyle bakmaktadır. Dahiliye uzmanı bu belirtilere “guatr” derken, eğer hekim pratisyen ise " kulunç " tanısı koymaktadır. Ben fiziktedavi bölümüne muayene oldum . Fibromiyaljide, laboratuar, röntgen gibi herhangi bir kesin tanı yöntemi yoktur. Bunlar, ancak ayırıcı tanıda değer taşıyabilir. Bu amaçla tam kan sayımı, idrar tahlili, tiroid hormon testleri veya romatizma testleri istenebilir. Özetle doktor hastalık tanısını hastanın tahliline, filimine bakarak değil tersine hastaya bakarak koymalıdır. hastaya hassas nokta tespiti ve bazı standart soruları içeren " FİBROMİYALJİ RİSK TESTİ" mutlaka yapılmalıdır. E tabi bunu biz kendi kendimize deil doktorumuz yapıyor 44