Sorularla Bireysel Emeklilik

[bluemoon24]

Sorularla Bireysel Emeklilik AK Emeklilik Desteği İle1) Bireysel emeklilik sistemi nedir? Neyi amaçlıyor?



Bireysel emeklilik sistemi devletin sosyal güvenlik sistemini tamamlar nitelikte, bireylerin gönüllü katılımı esasına dayanır. Sistemin ana amacı bireylerin aktif olarak gelir elde etmekte oldukları dönem sürecinde, gelecekteki emeklilik dönemleri için düzenli olarak tasarrufta bulunarak, birikim oluşturmalarını ve emeklilik geliri elde etmelerini sağlamaktır.





2) Sistemin işleyişi nasıl olacak?



- Bireysel emeklilik sistemine ilgi duyan katılımcı bireysel emeklilik aracıları kanalıyla emeklilik branşında lisans almış emeklilik şirketlerinden birine başvurur.



- Emeklilik şirketi sisteme girmek isteyen katılımcının emekliliğe yönelik beklentilerine, ortalama gelir düzeyine, risk profiline, önceliklerine ve ihtiyaçlarına göre uygun teklifi hazırlar.



- Katılımcının teklifi kabul etmesi halinde, emeklilik sözleşmesinin teklif formu usulüne uygun olarak doldurup imzalar. Formu doldurup imzalayan katılımcı tarafından veya katılımcının adına ve hesabına katkı payının veya giriş aidatının bir kısmının ya da tamamının ödenmesi üzerine şirket başvuruyu en geç 10 işgünü içinde reddetmezse sözleşme kurulmuş sayılır.



- Emeklilik sözleşmesi kurulduktan sonra katkı payının şirket hesaplarına geçmesini takip eden en geç 15 günü içerisinde şirket tarafından hazırlanan emeklilik sözleşmesi katılımcıya verilir.



- Emeklilik sözleşmesi, katkı payının şirket hesabına geçtiği tarih itibariyle yürürlüğe girer.



- Şirket, katkı paylarını şirkete geçişini takip eden en geç ikinci iş gününde yatırıma yönlendirir.



- Katılımcı adına bireysel emeklilik hesabı açılır ve katılımcının bireysel emeklilik sisteminde bulunduğu sürece ödediği katkı payları ile getirileri bu hesapta takip edilir.



- Katkı payları, seçilen emeklilik planında belirlenmiş emeklilik yatırım fonlarında, portföy yöneticisi tarafından değerlendirilir.



- Emeklilik yatırım fonlarındaki varlıklar SPK tarafından uygun görülen saklayıcı tarafından saklanılır.



- Kullanıcı sisteme giriş tarihinden itibaren en az 10 yıl sistemde bulunmak kaydıyla 56 yaşını tamamladıktan sonra emekliliğe hak kazanır.



- Emekliliğe hak kazanan katılımcı;



- Birikimlerinin bir kısmının veya tamamının defaten ödenmesini talep edebilir.



- Bir emeklilik veya hayat sigortası şirketi ile yapacağı yıllık gelir sigortası sözleşmesi ile kendisine maaş bağlanmasını talep edebilir.





3) Hayat sigortası şirketleri yeni dönemde emeklilik şirketine dönüşebilecek mi?



Hayat branşında faaliyet gösteren ve yeni poliçe düzenleme yetkisi olan sigorta şirketleri, gerekli şartları yerine getirdiği takdirde emeklilik branşında faaliyet gösterebilir. Emeklilik şirketine dönüşebilmek için gerekli düzenlemelerin yapılarak emeklilik branşı ruhsatı alınması zorunludur.





4) Her hayat şirketi bireysel emeklilik poliçesi pazarlayabilecek mi?



Bu ürünleri sadece emeklilik ruhsatı almış ve şirketin adı emeklilik şirketi olan şirketler satabilecekler.





5) Bireysel emeklilik ürünlerinin mevcut hayat sigortası ürünlerinden farkı ne olacak?



Mevcut hayat sigortası şirketlerinin ürün portföyleri iki tip üründen oluşmaktadır. Bunlar biri sigortalının hayatını kaybetmesi veya hayattayken olumsuz bir olaya maruz kalması durumunda koruma sağlayan ürünlerden oluşan Koruma Ürünleri'dir. Koruma içerikli ürünlerde ya çok az miktarlarda tasarruf boyutu bulunur ya da hiç bulunmaz.



Diğeri ise Orta Vadeli Tasarruf Ürünleri olarak adlandırılan ve en az 10 yıl süre ile bireylerin orta vadeli birikim ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik tasarruf içerikli ürünlerdir. Bu ürünler genellikle düşük seviyeli koruma içerir.



Bireysel emeklilik sistemiyle birlikte hayat sigortacılığının üçüncü kategori ürünü olan emeklilik planları da ülkemizde sadece emeklilik şirketleri tarafından sunulacak. Bireysel Emeklilik Ürünleri olarak adlandırılan bu yeni kategori ise; emeklilik öncesi yapılan tasarruflarla oluşturulan bireysel emeklilik hesabı ve emeklilik döneminde satın alınacak yıllık gelir sigortası ürünlerini içerir.





6) Mevcut birikimli hayat sigortasına sahip kişiler, poliçelerini bireysel emeklilik sistemine aktarabilecekler mi?



Emeklilik şirketine dönüşen şirketlerde veya emeklilik şirketine asgari yüzde 10 ortaklık payına sahip olmuş hayat branşından faaliyet gösteren ve yeni poliçe düzenleme yetkisine sahip şirketlerde birikimli hayat sigortası bulunan sigortalılar, kanunda öngörülen şartları taşımaları halinde,Müsteşarlıkça belirlenecek esas ve usullere göre birikimlerini tüm hak ve yükümlülükleri ile birlikte aktarabilecekler.





7) Katılımcı istediği zaman emeklilik planını değiştirebilir mi?



Belirli bir süreye bağlı olarak katılımcı emeklilik planını değiştirebilir. Katılımcının emeklilik planının değiştirebilmesi için son plan değişikliğinden itibaren en az 1 yıl geçmiş olması gerekir.





8) Sistem sadece bireysel katılımı mı mümkün kılıyor?



Sistem grup katılımına da imkan veriyor. Grup emeklilik sözleşmesi en az 10 kişinin katılımı ile veya 10 kişiden az olsa bile bir işyerinde çalışanların tamamını kapsayacak şekilde düzenlenebilir. Sözleşmenin yapılmasından sonra grubun 10 kişinin altına düşmesi sözleşmenin geçerliğini etkilemez. Grup emeklilik sözleşmesine dahil olan her bir katılımcıya ait hesaplar, bireysel emeklilik hesaplarında ayrı ayrı takip edilir.





9) Grup ile bireysel katılım arasında nasıl bir fark var? Grup olarak sisteme katılmak avantaj sağlıyor mu?



Grup emeklilik sözleşmesine dahil olan her bir katılımcı ayrı ayrı emeklilik hesaplarında takip edilecek. Dolayısıyla, kişi çalıştığı işyerinden ayrılsa bile emeklilik hesabına bireysel olarak devam edebilecek. Kişiyi etkileyecek tek fark, eğer varsa ayrıldığı işyerindeki işveren katkı payından mahrum kalacak.



Diğer taraftan grup sigortaları işlem yükü açısından daha az maliyetle yürütülebileceğinden emeklilik şirketleri tarafından düzenlenecek grup emeklilik planlarında bireysel planlara göre daha düşük masraf kesintisi söz konusu olacak.





10) Bireysel emeklilik sistemine giriş için ne kadar ödeme yapmak gerekiyor?



Katılımcı emeklilik sözleşmesinde belirtilen esaslar kapsamında, şirket nezdinde açılacak bireysel emeklilik hesabına katkı payı ödeyecek. Emeklilik şirketi, katılımcının dahil olduğu emeklilik planının yönetim ve fon işletim giderlerini kapsayacak asgari katkı payı tutarını belirler. Söz konusu giderler için yapılacak kesintiler emeklilik sözleşmesinde açıkça belirtilir.



Şirket emeklilik sözleşmesinde açıkça belirtilmiş olmak şartıyla, katılımcının sisteme ilk kez katılması sırasında ve yeni bir bireysel emeklilik hesabı açtırması halinde giriş aidatı talep edebilir. Söz konusu giriş aidatları bireysel emeklilik hesabına ödenen katkılardan ayrı olarak azami bir yıl içinde taksitler halinde de ödenebilir.





11) Katılımda asgari bir ödeme tutarı olacak mı? Katılımcılar istedikleri tutarda ödeme yapabilecekler mi?



Emeklilik şirketi katılımcının dahil olduğu emeklilik planı için yönetim ve fon işletim giderlerini kapsayacak bir asgari katkı payı belirlenir. Katılımcı asgari payın altına düşmemek şartıyla satın aldığı planda öngörülen şekilde primlerini öder.





12) Katılım payı istendiğinde artılabilecek mi?



Bu konu tamamen emeklilik şirketi tarafından geliştirilecek planın özelliklerine göre belirlenecek. Katılımcı bu planlar arasından seçim yapacak.





13) Çalıştığı şirket aracılığıyla bireysel emeklilik poliçesi edinen katılımcı işten ayrıldığında ne olacak?



İşverenin çalışanları için grup emeklilik planı satın aldığı emeklilik şirketinde mevcut bireysel emeklilik planlarından birine aktarım yapılabilir veya plana giriş tarihinden itibaren öngörülen bir yıllık süre geçmiş olması halinde başka bir emeklilik şirketinin bireysel emeklilik planına aktarım yapılabilir. Emeklilik sözleşmesi ve planlarında bu hususlara yer verilecektir.



Ayrıca katılımcının yeni bir şirkette çalışmaya başlaması halinde, söz konusu şirketin grup emeklilik planı varsa ve buna giriş yapmasına uygun şartları taşıyorsa yeni bir grup emeklilik planına katılabilir.





14) Bireysel emeklilik sisteminde gerek katılım payları, gerekse getiriler için vergilendirme nasıl olacak?



Bireysel emeklilik sisteminin sağladığı vergi avantajları aşağıda özetlenmektedir.



a) Katılımcı tarafından ödenen katkı payları katılımcının gelir vergisi matrahından, işverenler tarafından ücretliler adına ödenen katkı payları doğrudan gider yazılmak suretiyle kurumlar vergisi matrahından indirilebilmektedir.



b) İndirim konusu ödemeler ve varsa işveren katkısı, aylık olarak ücretin yüzde 10'u ve yıllık olarak da yıllık asgari ücret tutarı ile sınırlıdır.



Katılımcılara, bireysel emeklilik sistemi çerçevesinde yapılan ödemelerin hangi oranda vergilendirileceği aşağıda özetlenmektedir.



a) On yıl süreyle katkı payı ödemeden ayrılanlara yapılan ödemelerin tamamı yüzde 15 oranında Gelir vergisi stopajı (Fon Payı dahil yüzde 16,5) yoluyla vergilendirilecektir.



b) On yıl süreyle katkı payı ödemiş olmakla birlikte, emekliliğe hak kazanmadan ayrılanlara yapılan ödemelerin tamamı yüzde 10 oranında Gelir Vergisi Stopajı (Fon Payı dahil yüzde 11) yoluyla vergilendirilecektir.



c) Emekliliğe hak kazananlar ile sistemden vefat, maluliyet veya tasfiye gibi zorunlu nedenlerle ayrılanlara yapılan ödemelerin yüzde 25'i istisna edilecek, kalan tutar yüzde 5 oranında Gelir Vergisi Stopajı (Fon Payı dahil yüzde 5,5) yoluyla vergilendirilecektir.



d) Maaş olarak yapılan ödemeler gelir vergisinden istisna edilmiştir.





15) Emeklilik şirketleri yıllık getiri konusunda garanti verebilecek mi?



Sistem getiri garantisi öngörmüyor. Katılımcılar emeklilik şirketi tarafından sunulan değişik risk düzeyi ve değişik getiri düzeyine çeşitli emeklilik fonları arasından kendi risk profillerine göre en uygun düşecek fonlara kendi kararları doğrultusunda yatırım yapacaklar. Ayrıca süre içerisinde bir fondan diğerine geçebilecekleri gibi, ödedikleri katkı payını birden çok fon arasında da paylaştırabilecekler. Sistem bu yapısı ile sisteme katılacak kişilere kendi bireysel emeklilik hesaplarının birikim sürecine katılma imkanı veriyor ve yatırımlarının sorumluluğunu paylaşmalarını sağlıyor.





16) Katılımcı prim ödemeye ara verebilir mi ve bu arada söz konusu poliçenin getirdiği güvencelere ara verilen dönemde de sahip olabilir mi?



Emekliliğe hak kazanmadan önce bireysel emeklilik sistemine katkıda bulunmaya ara verilebilir.



Poliçe ara verilen dönemde de yürürlükte kalmaya devam eder ve birikim tutarı, yönetim ve işletim gider kesintilerini karşılayamayacak duruma gelmesi nedeniyle pasif bir hesaba dönmediği sürece poliçenin getirdiği güvenceler o dönem için de geçerli olur.





17) Emekliliğe hak kazanmadan sistemden ayrılmak mümkün mü?



Emeklilik sözleşmesi süresi içinde katılımcı herhangi bir anda veya sürekli işgörmezlik durumunun ortaya çıkması halinde bireysel emeklilik sisteminden birikimlerini alarak çıkabilir. Katılımcının ayrılma talebinde bulunması halinde bireysel emeklilik hesabındaki birikimler emeklilik sözleşmesi hükümlerine göre ödenir.



Katılımcının vefat etmesi halinde ise varsa lehdarı veya kanuni mirasçıları katılımcının bireysel emeklilik hesabındaki birikiminin ödenmesini talep edebilir.





18) Katılımcı emeklilik şirketini değiştirebilir mi?



Katılımcı emeklilik sözleşmesinin yürürlük tarihinden itibaren en az bir yıl geçtikten sonra bireysel emeklilik hesabındaki birikimlerinin başka bir emeklilik şirketine aktarılmasını talep edebilir. Yeni emeklilik sözleşmesi katılımcının bireysel emeklilik hesabındaki birikimlerinin aktarıldığı tarihte yürürlüğe girer. Yeni emeklilik sözleşmesi için katılımcıdan giriş aidatı alınmaz ve katılımcının sisteme ilk giriş tarihinden kaynaklanan hakları aktarım yapılan şirkette aynen korunur.





19) Kaç tip emeklilik yatırım fonu olacak?



Emeklilik şirketlerinin, katılımcıların değişik risk profillerinden kaynaklanan değişik beklentilerini karşılayacak şekilde farklı risk ve getiri seviyeleri içeren en az 3 emeklilik yatırım fonu kurmaları zorunlu tutuluyor.





20) Fon portföyünde hangi yatırım araçları bulunabilir?



Fon portföyü aşağıda yer alan para ve sermaye piyasası araçları ile işlemlerinden oluşur;



a) Nakit, vadeli ve vadesiz mevduat,



b) Borçlanma araçları (ters repo dahil) ile hisse senetleri,



c) Kıymetli madenlere ve gayrımenkule dayalı varlıklar,



d) Repo işlemleri,



e) Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri,



f) Borsa para piyasası işlemleri,



g) Yatırım fonu katılma belgeleri,



h) Sermaye Piyasası Kurulu tarafından uygun görülen ve kamuya ilan edilen diğer para ve sermaye piyasası araçları.





21) Katkı payları birden fazla fon arasında paylaştırılabilir mi?



Kişi, ödediği katkı payını emeklilik planlarında belirtilen fonlar arasında paylaştırabilir. Kişinin mevcut emeklilik sözleşmesi kapsamında ödediği katkı paylarının dağılım oranları veya tutarlarını, planda belirlenen sınırlamalar içinde kalacak şekilde yeniden belirlemesi, emeklilik planının değiştirilmesi olarak kabul edilmez.





22) Fonlar hangi sıklıkta değiştirilebilir?



Ödenen katkı paylarının dağılım oranları veya tutarlarına ilişkin değişiklikler, yılda en fazla dört kez yapılabilir.





23) Emeklilik şirketlerini kim, nasıl denetleyecek?



Emeklilik şirketleri;



a) Hazine Müsteşarlığı'nın bağlı olduğu Devlet Bakanlığı,



b) Hazine Müsteşarlığı,



c) Aktüeryal denetim,



d) Bağımsız dış denetim,



e) Şirket iç denetimcisinin prensipleri esaslarına uygun olarak denetim ve gözetim altında tutulacaklar.



Tüm bu sistemlerin dışında, bireysel emeklilik sisteminin güvenli ve etkin biçimde işletilmesini sağlamak, katılımcıların hak ve menfaatlerini korumak amacıyla emeklilik şirketlerinin faaliyetleri Hazine Müsteşarlığı'nın günlük gözetim ve denetimine tabi olacak.



Hazine Müsteşarlığı emeklilik şirketlerinin faaliyetlerinin günlük olarak gözetim, denetim, işlem konsolidasyonu, katılımcılara ait bilgilerin saklanması, kamuyu ve katılımcıları bilgilendirme ile istatistik üretimi ve fonksiyonlarının yürütülmesini sağlamak amacıyla gözetim merkezini görevlendirecek. Emeklilik gözetim merkezi, gözetim ve denetim faaliyetlerinde katılımcıların fonlarla ilgili işlemlerine ilişkin bilgileri Sermaye Piyasası Kurulu'ndan ve Kurul'un uygun göreceği saklayıcı kuruluştan temin edebilecek.



[