İÇ KANAMADA NE YAPILABİLİR ?
1. Hasta başı hafif aşağıda ayakları yükseğe kaldırılmış olarak yatırılır.
2. Boğazını sıkan şeyler, kravat, yaka düğmesi gevşetilir.
29
3. Hastanın rahatlatılmasına çalışılır.
4. Şok önlenmeye çalışılır.
5. İlk yardımın ABC'si yönünden gerekli İzleme ve müdahaleler yapılır.
6. Hastada başka yaralanmalar ve darbeler olup olmadığı değerlendirilir.
7. Eğer hastanın bilinci kapalı, solunum ve kalp atımları normalse hasta koma
yatışına getirilir.
8. Üzerine battaniye örtülerek üşümesi engellenir.
9. Kusmuğunda kan, ya da başka bir görünüm varsa sağlık kuruluşuna bilgi veri
lir. Mümkünse kusmuk örneği de birlikte götürülmelidir.
10. Hasta en yakın sağlık kuruluşuna iletilir.
SAÇLI DERİ KANAMALARI
Saçlı deriye gelen darbeler sıklıkla kesik ve ezilmeler sonucu önemli miktarda kanama
nedeni olur. Çünkü kıl dipleri kılcal damar ağı bakımından oldukça zengindir.
1. Saçlı deri kanamaları doğrudan basınç uygulanılarak kolayca kontrol edilebil
mektedir.
2. Eğer yaranın içerisinde kırık ya da yabancı cisim varsa yaranın üzerine doğru
dan basınç uygulanmamalıdır. Simit sargı konularak sağlık kuruluşuna iletilir.
3. ilk yardımın ABC'si yönünden hasta sürekli yakın izlemede tutulmak zorunda
dır.
Saçlı deri kanamalarında sargı (Andrew'den).
YARALAR
Açık yarada kanama varsa kanama kontrol edilmelidir. Eğer yara kirlenmişse bol
su ve sabunla yıkanır. Yara bölgesinin içerisine tentürdiyot vb. maddeler dökülmemelidir.
Yaranın içerisinde kırık kemik parçaları varsa bu kemik parçaları atılmaz. Eğer
yarada cam parçaları, batıcı maddeler varsa bunların üzerine baskı uygulanmaz. Simit
sargı konularak sağlık kuruluşuna iletilir.
Yaralanmalarda en tehlikeli etken tetanoz mikrobudur. Tetanos mikrobu yara böl30
gesinden vücuda girerek hastalık oluşturur. Tetanos etkeni sadece paslı cisimlerde
bulunmaz. Bu etkenin paketinden yeni çıkmış bir jilette de bulunması mümkündür.
Tetanosa karşı en etkili korunma tetanoz aşısı yapılmasıdır. Tetanos aşısı halk
arasında tetanos serumu ile karıştırılmaktadır. Tetanos aşısı koldan yapılmakta, herhangi
bir ağrı ve yan etki yapmamaktadır. Koruyuculuğu çok yüksektir. Yaralanma
tehlikesi olan herkesin tetanos aşısı olması gerekir.
YANGINDAN VE YANMAKTAN KURTARMA
Yanan kişinin ayakta durursa çıkan gazların solunum yollarına gitmesi, saçlarının
tutuşması kolaylaşır. Tutuşan bir kişinin hemen yere yatırılması ve kendi çevresinde
yuvarlanmasının sağlanması gerekir. Bu yangının sönmesini sağlayacaktır. Alevler bu
yolla çoğu kez söner. Alevsiz yanma ise kişinin hemen bir battaniye yada halıya sarılmasıyla
söndürülebilir.
Alevler söner sönmez bütün yanan elbiselerin hızla çıkartılması gerekir. Çıkartırken
mutlaka kesilerek çıkartılmalı, sıyrılarak çıkartılması engellenmelidir. Sıyırmaya
kalkışılacak olursa alttaki yanık dokununun daha büyük oranda zedelenmesine ve
zarar görmesine yol açılabilir.
Kızgın madde sıçraması
Yağ, katran, zift, gibi maddeler vücuda sıçradığında kızgınsalar derideki yakıcı
etkilerini soğuma dönemine kadar sürdürürler. Bu nedenle bunların sıçradığı kol ya da
bacağın hemen soğuk su içerisine sokularak uzun süre bekletilmesi gereklidir.
Vücuda asit, baz vb. yakıcı maddeler Yanıkta ağrının azaltılması için soğuk
döküldüğünde hemen bol su İle su yeterlidir. Diş macunu, salça ve
yıkamak gereklidir. diğer şeyler sürmek tehlikelidir.
Soğuk uygulanması
Yanan bölgenin beş dakika içerisinde soğuk suyla yada soğuk uygulanmasıyla
yanma derecesinin ve aşırı ağrının engellenmesi mümkündür.
31
YANIK VE HAŞLANMALAR
Yanıkta deri ve deri altı dokusunun sıcak ve sıcak su etkisiyle yada yakıcı bir etkenle
harabiyeti söz konusudur. Sıcak, yakıcı kimyasal maddeler, elektrik akımı yada
radyasyon bu etkiyi yapmaktadır.
Isıya bağlı yanıklarda:
1. Kişi yangından uzaklaştırılır.
2. Yanık üzerindeki bütün yanık elbise bölümleri çıkartılır.
3. Uygun havayolu sağlanır.
Yüz ve boyun yanıkları, solunum sıkıntısı, öksürük, siyah ya da kanlı balgam çıkarma
tehlike belirtileridir.
Yanıkta ağrının giderilmesinde sadece soğuk su musluğunun altına tutulması yeterlidir.
Özellikle sağlık kuruluşunun yakın olduğu durumlarda kabarcıklar patlatılmaz.
Kabarcıkların içerisindeki su mikropsuzdur ve patlatılmadıkça yaranın mikrop kapması
söz konusu olmayacaktır.
Üçüncü derece yanıkta yanık bölgesi üzerine steri! örtü örtülebilir.
Yanıklarda varsa hastanın yüzüğü, bileziği, kolyesi çıkartılır.
Hastanın kusma olasılığı yüksek olduğundan ağızdan bir şey verilmemelidir.
Ancak uzak mesafeye iletilecekse ılık içecekler verilebilir. Bu hastanın sakinleşmesi
koşuluyla mümkün olabilir.
Sönmemiş Kireçle Yanık
Sönmemiş kireç suyla karışınca yakıcı etki yapar. Bu yüzden tozları mümkünse
hemen fırça ile alınmalıdır. Sonra bol su ile aralıksız durulanmalıdır.
Göze Yakıcı Madde (Asit vb) Sıçraması
Göze herhangi bir yakıcı madde sıçraması halinde var olan bütün imkanla olabildiğince
büyük miktarda su ile durulanarak uzaklaştırılması gerekir.
Gözün suyla durulanması ve yıkanması en az yirmi dakika sürmelidir.
SARGI VE ATELLER
Sargılar kanama ve benzeri durumlarda kanama yerine basınç uygulamak, yarayı
dış etkilerden korumak için kullanılan bez araçlardır. Bez dışında bir madde kullanılırsa
sargı sözcüğünün önüne yapıldığı madde yada özelliği konularak isimlendirilir
(elastik sargı, alçı sargı gibi).
Eczanelerde rulo ve paket halinde satılan değişik enlerdeki mikropsuz (steril)
32
gazlı bezler bu amaçla kullanılır.
Sargı için kullanılacak bezin pamuklu, emici özellikte, seyrek dokunmuş, yumuşak
ve tiftik bırakmayacak cinsten olması gerekir.
Mikroptan arındırılmış olması esastır. Bandaj ise sargının yerinde tutulmasını
sağlamak üzere kullanılan malzemedir. Ülkemizde her ikisi için de sargı terimi kullanılmaktadır.
10x10 gazlı bezler, 22x90 santimetrelik katlanmış bezler bu amaçla kullanılabilir.
En önemli sargılardan birisi üçgen sargıdır. Üçgen sargı kare biçiminde, 70x70
veya 90x90 cm büyüklükte bir bezin köşeden köşeye kesilmesiyle yapılır.
Üçgen sargıların hem turnike olarak kullanılması, hem başa, kola, kalçaya vb.
sargı yapılması mümkündür. Bunlardan aynı zamanda simit sargı da hazırlanabilir.
Simit sargılar yaranın içerisinde batıcı özellikte bir madde olduğundan kuşkulanıldığı
zaman yada özellikle yara çevresine baskı uygulamak ama yara üzerine baskıyı engellemek
istediğimizde kullanılan sargılardır.
Sargıların çok sıkı, çok gevşek sarılmaması gerekir. Ne zaman sargı yapılırsa
yapılsın el ve ayak parmakları açıkta bırakılmalıdır. Eğer el ya da ayak parmaklarında
uyuşma, karıncalanma, morarma gibi durumlar olursa sargının kan dolaşımını engelleyecek
kadar sıkı sarıldığı anlaşılmalıdır. Atel ya da alçılar için de bu uygulama geçerlidir.