hayalayaz

Manipulasyon...

Manipulasyon tekniklerinin üzerimize fırlatıldığı
temel araç medyadır. Medya dediğiniz şey bir avuç
insanın toplumun çoğunluğunu etkilemek için kullandığı
araçların bütünüdür üstüne birde size para ödetirler.
Peki, bu manipulasyon dediğin şey nasıl yapılıyor
Serdar hoca derseniz, teknik terimlere kaçmadan basitçe
açıklamaya çalışayım.

Öncelikle sizi etkilemek isteyenler sizin dikkatinizi
çekerler. Bu dikkat çekme bazen bildik yöntemlerle
olur, normalde hiç alışık olmadığı bir olay veya
görüntüyle karşılaşan insanin tüm dikkati onu
kandıracak kaynağa yönelir. Gökdelene çarpan
uçaklar, İstiklal caddesinde yürüyen eli sopalı başı
sarıklı siyah giysili adamlar veya ünlü bir şarkıcının
jet ski ile denizde kaybolması gibi ilginç olaylar
kullanılır. Veyahut o zamana kadar maço bildiğiniz bir
adam kafasında saçma bir perukla karşınıza çıkarsa
ister istemez bakarsınız.

Bunların dışında birde gizli dikkat çekme teknikleri
vardır. İltifat etme bunlardan biridir. Her insan
kendini önemli görmeyi ve poh pohlanmayi sever. Bu
yüzden birisi size iltifat ederse dikkatinizi çekmeyi
de başarır. Örnek "Siz akilli ve iş bilir bir
insansınız, bu sebeple bizim x marka hayat sigortamıza
kaydolun çünkü bütün akıllı insanlar x marka hayat
sigortası olurlar, olmayanlar aptaldır" Herkes akıllı
denilmesinden hoşlanacağı ve kimsede aptal olmayı
sevmeyeceği için otomatikman paranızı kapacak x hayat
sigortası gözünüze bir başka gözükür.

Özel bilgi yöntemi de dikkat çekmek için
kullanılabilir. Askerlikte kullanılan düşmanın zayıf
noktalarını ve zaaflarını önceden tespit edip onun
üzerine gitme tekniğine benzer. Hedef kitle gizlice
izlenir,anket çalışmaları yapılır ve zaafları
belirlenir. X firmasının ürettiği ürün bildiğiniz
sokak terliğidir. Toplum kesimlerinin hangisinin yaz
aylarında terlik giydiği belirlenir, bu kesimin kültür
seviyesi ve kendini özdeşleştirdiği insanlar
araştırılır. Bu kesimin sevdiği kişi veya sanatçılar
bir süre sonra elinde terlik ağzında o kesimin sevdiği
tür şarki ekrana arzı endam ederler ve terlikler sular
seller gibi satar çünkü "Kııızz bizim ablamızda bu
terliği giyiyormuş hadi hemen gidip alalım" olayı
yaratılmıştır. Bu ailenin evinde 10 çift terlik olması
"ablanın" kendilerine al dediği terlikleri almalarına
engel olmaz.

Dikkat çekmeden sonra sıra satılacak malın veya fikrin
güzelce paketlenmesine gelir. Şöyle açalım konuyu.
Size satılmak istenen mal sizin canınızı çektirecek ve
içindekinin ne olduğunu ancak malı aldıktan sonra
anlayacağınız şekilde paketlenir. Ambalaj sizi
avlayacak yemdir. Yemlerin cinsi avlanacak kurbana
göre değiştirilir. Nasıl ki balık avlamak için oltanın
ucuna balığın sevdiği solucan takılırsa veya kapanın
içine minik fareciğin ağzını sulandıracak leziz bir
peynir konursa sizleri de sizin seveceğini
ambalajlarla avlarlar. Yalan bombardımanı yüzünden
zaten artık gerçek ihtiyacınızla size kabul ettirilen
sahte ihtiyaçlar arasındaki farkı anlayamayacak
seviyeye geldiğinizden avlanmanız kolaylaşmıştır. X
firması konserve balık üretiyor. Sizde deniz kıyısında
ve on metre ilerisinde taze balık satan balıkçının
olduğu bir evde yaşıyorsunuz. Size normal şartlarda
konserve balık satmalarına imkan yoktur çünkü
ihtiyacınız yok. Peki diyelim ki sizin o aralar en çok
kafa yorduğunuz şey üniversite sınavını kazanmak. Bir
gün televizyona bakarken bir kaç saniyeliğine
beyninize bir mesaj gönderilir. Sınavı kazanmak
eşittir akilli olmak o da eşittir X marka konserve
balık yemektir diye. Bu mesaj bir kaç hafta üst üste
tekrar etti mi bir de bakarsınız taze balığın yerini
konserve balık alıvermiş. Çünkü taze balığın kazanmak
istediğiniz sınavla ilişkisini beyninizde kuran
olmadı,ilişki konserve balıkla kuruldu. Bu örneğe göre
düşünün bakalım son bir kaç haftada aslında
ihtiyacınız olmayan neleri size aldırdılar
manipulasyon uzmanları.

Ambalaj tekniğinden sonra sıra "Mesajın tekrarlanması"
olayına geldi. Bu teknik şu basit kurala dayanır. Bir
yalan ne kadar çok tekrar edilirse o mesajı doğru
kabul etme olasılığı her tekrardan sonra artacaktır.
Bu bazen sizi uyaracak ufak bir zil sesi ve arkasından
kısa bir slogan olarak da verilebilir. Örnek mi hemen
verelim. "Ding dongg donngg.. X firması en büyük" ilk
duyduğunuzda "hadi canım sende" dersiniz. Ama bu mesaj
her saat başı sürekli dinlediğiniz radyo ve
televizyondan bıkmadan usanmadan 3 ay boyunca
tekrarlanırsa olacağı şudur siz artık "dinnng donngg
dongg" sesini duyar duymaz "x firması en büyük" lafını
kendiniz söyleyecek hale gelirsiniz çünkü fark etmeden
beyniniz yıkanmıştır sevgili dostlar. Daha fazla açıp
güncel örnekler vermek isterdim ama iyi bir avukatım
yok ne yazık ki ..

Başka bir yöntemde "sürüye uydurma" tekniğidir. Bu
tekniğin temeli "Herkesler yapıyor ama" düşüncesine
bağlıdır. İnsanların geneli herkesin yaptığını kabul
ettiği şeylerin doğru ve yapılması gereken şeyler
olduğu düşüncesine eğilimlidir. Bir örnek verelim hali
vakti yerinde,mülayim ve kibar bir adamın sokağa çıkıp
hiç tanımadığı insanlara "fincanı taştan oyarlar,size
böyle ...." gibi bir küfür etmesi imkansızdır değil
mi. Ama aynı insan bir futbol maçında etrafındaki otuz
bin kişiyle elini de ayıp bir şekilde sahaya doğru
sallayarak hiç tanımadığı ve belki normalde yanlarına
koşup imza isteyeceği insanlara bu küfrü var gücüyle
edebilmekte. Sürü psikolojisi temelde budur.
Manipülatörler bunu şöyle kullanır. Y firmasının
ürünlerini satan dükkanda oturan dükkân sahibi kös kös
oturmakta ve bomboş dükkanında elinde sinek raketi
sinek avlamaktadır. Kamera hemen karşıya X firmasının
ürünlerini satan dükkana kayar ve bütün bir mahalle
halkı ellerinde para birbirlerini itip kakarak o
dükkana dolmuştur. Reklam sonunda "Herkes X ürünlerini
kapışıyor siz daha bekliyor musunuz" spotu geçer.
Mesaj "sürü X firmasını seçti sen eğer Y firmasını
seçersen sürüden dışlanırsın ve aptalsın" demektir. Bu
yöntem siyaset alanında da çok işe yarar. Mesela "X
partisi yapılan anketlere göre oyların yüzde 60'ını
alıyor" demekle oyunu başka partiye atacakların
etkilenmesi son derece kolaydır. Bakınız örnek son
yerel seçimler.
Sürüye uydurmanın bir başka şekli daha vardır. Bu da
toplum tarafından otorite kabul edilen kişilerin veya
kurumların kullanılmasıdır. "Gazetede yazıyor kesin
doğrudur", "Doktorlar X firmasının ürününü çocuğunuza
tavsiye ederler", "Ünlü deprem uzmanı X size Y
firmasının evlerinde oturmanızı önerir", "Amerikalı
bilim adamlarının yaptığı araştırmaya göre Bira çok
faydalıdır" (Bir bira firması haber için para
vermiştir, bir kaç ay sonra ayni bilim adamları bu
sefer kahve çok faydalı derler).

Manipulasyonun temeli akıl ve mantığınızı kısa devre
ettirerek sizi duygularınızla yönlendirmektir. Bu
sebeple en kutsal duygu ve inançlarınız bile
kullanılır. Bu inançların ve değerlerin sizin
üzerindeki etkisi sizi maniple etmek için kullanılır.

Örnekler :
"Erkekkk adammm X firmasının ürününü kullanır"
(Erkeklik onuru kullanılır)
"Şişko ve kimsenin beğenmediği çirkin bir bayan olmak
istemiyorsan Y firmasının ürününü ye"
"En büyük senin takım. Senin takımın yıldızı Hans Z
firmasının gazozunu içer,sen de iç"
"Yakışıklı ve kadınların üzerine atladığı bir erkek
olmak istiyorsan A firmasının kokusunu sürün"
"Müslüman adam iftarda yemeğini paylaşır,sen de B
firmasının gazozunu al ve paylaş"
"Mutlu bir aile babası olmak ve ileride çocuğunun
karşısında küçük düşmek istemiyorsan C firmasının
hayat sigortasını yaptır" vs,vs.
Sizi etkilemek için en sık kullanılan duygu korku
duygunuzdur.

Genelde insanların duydukları korkular
üçe ayrılır. Bunlar;

1) Kazandıklarınızı kaybetme duygusu
" Yüzünün güzelliğini kaybetmek istemiyorsan A
firmasının güzellik sütünü kullan"
" Dişlerini kaybetmek istemiyorsan normal diş macunu
yetmez B firmasının diş macununu kullan"
" Kız arkadaşını kaybetmek istemiyorsan C firmasının
saç jölesini saçına boca et"
2) Bilinmeyene duyulan korku
" Yarın çok sevdiğin otomobilinin kazaya uğrayıp
parçalanmayacağını nereden biliyorsun,
X firmasının araba sigortasını kullan"
" Yolda giderken ya önüne aniden bebek arabalı bir
kadın çıkar ve frenlerine bastığın halde araban
durmazsa,Y firmasının lastiklerini kullan"
" Evine hırsız girmeyeceğini nereden biliyorsun, Z
marka ev alarm sistemi kullan ve korun"
3) Gerçeklere duyulan korku
" Yaşlanıyorsun, herkes fark edecek. T firmasının saç
boyası ve bakım setini kullan"
" Boyun ufak, Y şirketinin sütünü iç"
Manipulasyon yöntemlerinde değineceğim son konu ise
karar verme sürecinizin etkilenmesi olacak. İnsanlar
bir şey hakkında karar verirken o konu hakkındaki
bilgilerini kullanırlar. İnsanların kendi istedikleri
şekilde karar vermesi için manipülatörler tek yanlı
taraflı bilgi verme sistemini kullanır. Mesela L
firmasının sattığı telefon hattı size pek çok hizmet
sunar ama bu hizmetlerin hepsi için ayrı para vermeniz
gereklidir. Reklamlarında size ayrıca para vereceğiniz
ya hiç söylenmez ya da ekranın altından karınca
alfabesiyle ışık hızında bir yazı geçer. Hattı almaya
karar verirken siz bunu bilmezsiniz tabii ki. Hattı
alır ve diğer hatlardan hiç bir farkı olmayan yeni
ürününüzle baş başa kalırsınız.
Evet dostlar, yalan üzerine kurulu sistemin
temellerinden biri olan yalan söyleme ve insanları
kullanma bilimi "Manipulasyon" budur. Gözünüzü, kulağınızı ve aklınızı hep
açık tutmanız dileğiyle.

Serdar KURU