Gençler İçin Beş Sevgi Dili

[Işıldayan Safir]

KONUŞMAYI ÖĞRENMEK

Konuşmak ergen çocuğunuzla kurduğunuz anlamlı diyalogun önemli bir bölümüdür. Bunun yanında konuşurken takındığınız tavır da son derece önemlidir. Etkili konuşma kendi duygularınızı, düşüncelerinizi ve isteklerinizi çocuğunuzla paylaşmanıza yardımcı olur, çocuğunuzun fikirlerine saldırmanıza zemin hazırlamaz. Ebeveynler konuşmalarına çocuklarının konu hakkındaki fikirlerini kötüleyerek başlarlarsa düşmanca bir ilişki başlatmış olurlar. Çok daha iyisi, kendi bakış açınızı, duygularınızı, düşüncelerinizi ve isteklerinizi paylaşırken olumlu bir tavır almaktır.

[Işıldayan Safir]

"Ben" İfadesiyle Konuşmak

Konuşmalarınızda bu yaklaşımı kullanmayı öğrenebilmenizin en basit yolu cümlenize "Sen" yerine "Ben" ifadesiyle başlamaktır: "Bence... Benim hissettiğim şey... Ben... istiyorum." gibi. Bunlar sizi açıklayan ifadelerdir, içinizde olup biten her şeyi çocuğunuza iletirler.

Bunların tam tersi olan "Sen yanlış davrandın, sen anlamıyorsun, sen durumu yanlış algılıyorsun, sen mantıksız davranıyorsun, sen hayatımı zorlaştırıyorsun." ifadeleri ise karşınızdakini suçlar niteliktedir. Bunlar hemen her zaman ergenin karakterine bağlı olarak iki tepkiden birine yol açar: Son derece yıpratıcı tartışma hali ya da içe kapanma ve depresyon.

"Sen" ifadeleri diyalogun akışını bozarken, "Ben" ifadeleri konuyu daha derinlemesine tartışmanın yolunu açar. Bu yeni konuşma tarzını öğrenmeniz zaman alabilir. Cümlelerinize "sen" diye başladığınızı fark ettiğiniz anda durun. Çocuğunuza konuşmanızda yeni bir tarz arayışı içinde bulunduğunuzu ve başlamış olduğunuz cümleyi tekrar söylemeye çalışacağınızı söyleyin. Bu sefer cümlenize "ben" diyerek başlayın.

Örneğin kendinizi "Sen beni çok sinirlendiriyorsun..." derken bulursanız hemen durup "Bunu bir daha söylemeye çalışayım." "... olduğu zaman sinirleniyorum." deyin. Daha sonra da çocuğunuza dönüp "Konuşmak için neden yeni bir tarz yaratmaya çalıştığımı anlıyor musun? Sana kötü şeyler söylemek istemiyorum, seni anlamak istiyorum. Aynı zamanda senin de benim duygu ve düşüncelerimi anlamanı istiyorum." deyin.

Ergenlerin çoğu ana-babalarının yeni iletişim şekilleri öğrenme çabasından hoşlanacaktır.

[Işıldayan Safir]

Vaaz Vermek Yerine Öğretmek

Ergenlerle konuşma sanatındaki önemli kurallardan biri de vaaz vermek yerine öğretmektir.

Ana-babaların yüksek sesle konuşmaları ve yapmacık hareketlerde bulunmaları çocuklarını başkalarından öğüt istemeye iter. Buna karşılık fikirlerini çocuklarıyla sakin ve mantıklı bir tavır takınarak paylaşmayı öğrenen ebeveynlerin çocukları onlardan sürekli kendilerine yol göstermelerini isteyeceklerdir.

Ben, ana-babalar derin ve güçlü inançları konusunda dogmatik olamazlar demiyorum. Demek istediğim, koyu inançlarının bir ölçüsü olması ve başkalarının, özellikle de kendi ergen çocuklarının fikirlerine açık olmaları gerektiği.

"Sana bu konu hakkında şimdiye kadar neye inandığımı ve neden benim inancımın en doğru olduğunu düşündüğümü anlatmama izin ver, sonra da sen bana konu hakkındaki fikirlerini söyle. Yorumlarını almak istiyorum." Böyle bir yaklaşım ana-babanın güçlü inançlarını ifade etmesine olanak sağlar ve ana-babanınkinden farklı olsa bile ergenin kendi fikirlerini paylaşmasına yardım eder. Ebeveynin yaratması gereken işte böyle bir atmosferdir.

Ergenlerin olayları artık bir mantık zincirinde ve somut olarak algılamaya başladıklarını unutmayın. İçinde yetiştirildikleri inanç sistemini incelemekte, kendi değer sistemlerini kurmaktadırlar. Bu süreç içinde çocuklarını etkilemek isteyen ebeveynler din adamı yerine öğretmen rolünü üstlenmeyi öğrenmelidir. Soru sorma sanatını öğrenin. Soru sormayı öğrenen ana-babalar çocuklarıyla her zaman konuşabilirler. "Nereye gittin?", "Ne kadar kaldın?", "Kiminleydin?" gibi rahatsız edici soruları kastetmiyorum elbette. Söylemek istediğim "Sence gençler geçen hafta üniversite öğrencilerinin Amerikan bayrağını yakması konusunda ne düşünüyor?" gibi ergenin düşüncelerini öğrenmenize yarayan sorular sormanız. Dikkatle dinlediğinizde çocuğunuzun yaşıtları konusundaki gözlemlerini öğrenmekle kalmayıp onun konu hakkındaki fikirlerini de keşfedeceksiniz.

Sorduğunuz güzel sorularla ergenin fikirlerine gösterdiğiniz ilgi, onu sizin düşüncelerinizi sormaya da yöneltebilir. Sorular beraberlerinde sadece cevaplar değil başka sorular da getirir.

[Işıldayan Safir]

Neden Göstermek

Ergenlerle konuşmanın başka bir stili de: "Bunu söyledim çünkü ..." yerine "Sana neden böyle dediğimi açıklayayım." demektir ve bu güzel bir yoldur, çünkü ergenler nedenlerle ilgilenirler. Ergenler muhakeme etme yeteneklerini geliştirmekte ve fikirleri ya da inançlarını mantıksal sebeplere bağlayan bir kişiye cevap vermektedirler. Neden belirtmeksizin otoritesini kullanmaya başlayan bir ebeveyn ergenle arasında oluşturduğu doğru diyalogun akışını bozar. Böyle durumda da ergen kendini reddedilmiş hisseder ve sevgi deposu hemen boşalır.

Ergen çocuğunu etkin bir şekilde dinlemeyi ve onunla konuşmayı öğrenen bir ebeveyn, sevgiyi en iyi şekilde onun duygu düzlemine iletir. Nitelikli sohbet böyle bir sevgiyi en güçlü şekilde ifade eden yollardan birisidir.

[Işıldayan Safir]

NİTELİKLİ FAALİYETLER

Ergenler eylem timsalleridir. Ebeveynin kurduğu en nitelikli diyalogların çoğu aktivitelerle desteklenerek yapılır. Bu etkinliklerin birçoğu da okul, spor, müzik, dans, tiyatro, sosyal ve dinsel faaliyetler gibi hayatın normal akışında iç içe olduğumuz şeylerdir. Bütün bu alanlarda ergenler etkin bir şekilde yer alır. Çocuklarıyla nitelikli zaman geçirmek isteyen ebeveynler bunların onlar için çeşitli fırsatlar yarattığını göreceklerdir.

Ergenlik döneminin ilk yıllarında ergenler zamanlarının büyük bir kısmını bir faaliyetten diğerinekoşturmakla geçirirler. Ana-babalar yukarıda sıralanan ve konuşma ve dinleme ile ilgili önemli noktalara uyacak olurlarsa, çocuklarını bu aktivitelere götürürken yolda geçirdikleri zamanı tartışarak harcamazlar. Çoğu zaman olayların kendisi çocuğunuzla nitelikli zaman geçirebilme olanağı sunar. Çocuğunuz sizin için, akşam orada onun oyununu izlemekten daha önemli hiçbir şey olmadığını anlarsa bu ona çok şey ifade eder.

14 yaşındaki bir genç kız "Babam her zaman konserlerime gelir. Müzisyen değil ama bana hep destek olur. Kendimi bundan dolayı çok şanslı hissediyorum." dedi. Aynı orkestradan başka bir genç kız ise "Babamın beni sevdiğini biliyorum ama işi yüzünden konserlerimi izlemeye hiç gelmiyor. Arkadaşlarıyla golf oynamak için zaman buluyor ama benim için hiç zaman yaratmıyor." dedi. İkinci genç kız kafasında babasının onu sevdiğini biliyor ama boş bir sevgi deposuyla yaşıyor.

Ergenler, faaliyetlerinden birisine katılmak için zamanınızı ayırmanın hayatınızın bir bölümünü onlara vermeniz demek olduğunu biliyorlar ve bu da onlara olan sevginizi derinlemesine ileten bir faktör. Bunun yanında ebeveynler çocuklarının yer aldığı faaliyetlere katılmak için zaman ayırmıyorlarsa bu onlar için "Sen hayatımdaki diğer şeyler kadar önemli değilsin." anlamına gelir.

Ebeveynleri hayatın doğal akışı içersinde çocuklarıyla mümkün olduğu kadar çok zaman geçirirlerse gençler ergenlik çağındaki gelişimlerinde karşılaşacakları zorluklarla daha rahat mücadele edebilirler. Beş bin ebeveyne "Gençlik yıllarınızda ana-babanızın en çok ne yapmasından hoşlanmazdınız?" sorusu sorulduğunda en yaygın karşılığın "Onlar hiçbir zaman benim hayatıma dahil olamadılar." olması ilginçtir. Ergenler ana-babalarının hayatlarına katılmasını isterler. Ebeveynlerin bu birlikteliği onlara sunması, hafızalarında gelecekte hep hatırlayacakları güzel anılar yaratmakla kalmayıp şu an için de aralarında derin sevgi bağları oluşturacaktır.

Derslerine yardım etmek, faaliyetlerine katılmak, alışveriş merkezine gidip alışveriş yapmak ergen çocuğunuzla nitelikli zaman geçirmek için fırsatlar yaratmanızı sağlayacak durumlardır. Ana-babanın bütün bunlara dahil olması onlara şu mesajı verecektir: "İlgi alanların benim için çok önemli."

[Işıldayan Safir]

NİTELİKLİ ZAMAN İÇİN DOĞRU ÇEVRE

Ana babalar ayrıca çocuklarıyla değişik planlar yaparak hafta sonu rutinlerinin dışına çıkıp nitelikli zaman için ortam yaratmayı da öğrenebilirler. Bunun için zaman, para ve çaba gerekiyor elbette ama böyle bir şey yapabilirseniz inanın getirişi son derecede güzel olacaktır. Onunla kırda uzun yürüyüşlere çıkmak, kamp, kayak, rafting yapmak ya da farklı su sporları denemek, farklı bir şehirde spor, müzik veya tiyatro etkinliklerine katılmak ya da tarihi yerleri gezmek ergen çocuğunuzla nitelikli zaman geçirmek üzere uygun bir ortam yaratmanız için kullanacağınız yollardan sadece birkaçı.

[Işıldayan Safir]

Çocuğunuzun Sevdiği Şeyleri Öğrenin

Çocuğunuza başarılı bir ortam sunmanın yolu öncelikle onun ilgi alanlarını öğrenmekten geçer. Çocuğunuzunkiler yerine kendi zevklerinizi göz önüne alarak ayarlayacağınız bir tatil ikiniz için de kötü bir deneyim olabilir. Çocuğunuzun ilgilendiği şeyleri keşfedin ve onu sizinle nitelikli zaman geçirmeye motive edecek ortamlar bulma konusunda yaratıcı davranın.

17 yaşındaki oğlumuz Derek'in 1950'lerde yaşamış olan ve bir uçak kazasında ölen şarkıcı Buddy Holly hakkında her şeyi öğrenmek istediğini hatırlıyorum. Kütüphaneye gidip Buddy Holly hakkında bulabildiğim her şeyi okumuştum. Hatta şarkı sözlerini bile. Sonra Derek'le konuşurken ona Buddy'nin şarkı sözlerinden bahsettim. Şarkılarının sözlerini bile bildiğime çok şaşırmıştı. Birkaç gün sonra Fort Worth, Texas'ta bir evlilik semineri planladım ve Derek'e benimle gelmek isteyip istemediğini sordum. Ona "Seminerden sonra Lubbocak'a gidip Buddy Holly'nin kökenlerinde bir keşfe çıkabiliriz." dedim. Onun "Baba bu inanılmaz bir şey!" derkenki bakışını asla unutamam. (Lubbock-Fort Worth arasındaki mesafenin ne kadar olduğuna dair hiçbir fikrim yoktu.). Nitelikli zamandan söz ediyorduk, işte biz bunu yakalamıştık. Batı Texas'ı boydan boya geçerken Lubbock'da ne bulmayı umduğumuzdan söz ettik. Derek'in geçmişinden ve gelecekte karşısına çıkabilecek fırsatlardan konuştuk. Petrol kuyularını, dikenli telli çitleri, demiryollarını ve yabani otları gördük. Ama asıl yaptığımız konuşmaktı. Düzenli olarak durup arabadan indik ve kendimizi Batı Teksas'ın sessizliğine bıraktık. Lubbock'a vardığımızda Ticaret Odasına gidip Buddy Holly hakkında dört sayfalık bilgi aldık. Holly'nin doğduğu eve gittik (Aslında evi yıkılmıştı biz de bir zamanlar üzerinde evin olduğu arsanın resmini aldık.). Daha sonra Buddy Holly'nin ilk plağının çalındığı radyoya gittik. Orada bizi içeri davet ettiler ve onun ilk plağının çalındığı pikabı gösterdiler. Holly'nin ilk plağını yaptığı eve gittik. Evin önünde Derek'in bir fotoğrafını çektim. Ev sahibi dışarı çıkıp bizi karşıladı. Ne yaptığımızı anlattık, o da "Önemli değil, birçok insan sizin gibi gelip aynı şeyi yapıyor." dedi. Sonra Holly'nin ilk konserini verdiği klübe gittik. Oradan ayrıldıktan sonra Holly'nin okuduğu liseye gittik. Orada da Derek'in krem renkli tuğla duvara yaslanmış bir halde bir fotoğrafını çektim. Buddy Holly'nin düğün ve cenaze töreninin yapıldığı küçük Baptist kilisesine gittik. Rahibin babası Buddy Holly hayattayken bu kilisede rahiplik yapıyormuş. Şimdiki rahip bize onun nikâhı ve cenazesi hakkında bildiği her şeyi anlattı. Sonra şehrin diğer ucuna, Buddy Holly'nin mezarına gittik. Mermer taşı ve bronz gitarı gördük. O an Derek'i bir süre yalnız bıraktım sonra birlikte yavaş yavaş arabaya gidip tekrar yola çıktık. Lubbock dikiz aynamızda kaybolurken Derek'le Buddy Holly hakkında konuştuk: Buddy o kadar genç bir yaşta o uçak kazasında ölmeseydi ne olurdu? Buddy'nin dini inançları nelerdi? Birçok insan gencecik öldüğüne göre hayatta önemli olan şeyler nelerdi? Fort Worth'a dönene kadar konuştuk. Bu ikimizin de asla unutmayacağı bir "nitelikli zaman" deneyimi olmuştu. Yıllar sonra Londra'da başka bir nitelikli zaman deneyimi yaşarken bir "Buddy" müzikalini keşfettiğimizde duyduğumuz şaşkınlığı düşünün. Müzikaldeki bütün aktörler Texas aksanıyla konuşan İngilizlerdi ve gösteri gerçekten de muhteşemdi! Derek'in daha sonraki yıllarda Bruce Springsteen hayranı olduğunu hatırlıyorum. Sizi ayrıntılarla sıkmak istemiyorum, sadece Bruce'un hayatını keşfetmek için Freeport, New Jersey'e gittiğimizi söyleyeceğim.

[Işıldayan Safir]

Nitelikli Zaman İçin Ortam Yaratın

Derek'in ergenlik çağı yıllarında onun ilgi alanlarını keşfetmek için her sene bir gezi ayarladım. Bunu çocuğunuzla aranızda nitelikli zaman için ortam yaratmanız açısından şiddetle tavsiye ediyorum. Şimdi bile Derek bana geçmişte yaptığımız nitelikli zaman gezilerimizi hatırlatır. Biz belleğimizde güzel izler bırakan nitelikli zaman deneyimlerimizle birbirimize sonsuza kadar bağlanmış bulunmaktayız.

Sizi çocuğunuz için bir nitelikli zaman dilimi yaratmanız konusunda düşünmeye davet ediyorum. Bu deneyimin pahalı olması ya da Londra, Lubbock, Freeport gibi çok uzak yerlere gidilerek yaşanması gerekmiyor. Bu bulunduğunuz yere 30 mil uzaklıkta bir kasabaya çocuğunuzun yapmaktan hoşlandığı bir şeyi beraber deneyebileceğiniz ucuz ve kısa bir yolculukla bile mümkün olabilir.

Önceden planlanmış aktiviteler nitelikli zaman sevgi dilini kullanmak için bir fırsat sağlar. Ergen çocuğunuzun temel sevgi dili nitelikli zaman olmasa bile bu tür şeyler onu daha iyi tanımanıza, kalıcı ve anlamlı anılar yaşamanıza ve onu sevdiğinizi anlamasına olanak sağlar.

[Işıldayan Safir]

"ERGEN ÇOCUĞUM KONUŞMAK İSTEMİYOR"

Ebeveynlerin en çok şikâyet ettikleri şey küçük çocuklarının ergenlik çağına girdikleri anda konuşmayı kesmeleridir.

"Ergen çocuğum konuşmadığına göre neden onunla nitelikli bir sohbete girmeye çalışayım?"

Ergenlerin yalnız kalmaya küçük çocuklardan çok daha fazla ihtiyacı olduğu doğrudur. Ebeveyninkinden farklı duygu ve düşünceler geliştirmeleri bağımsız olmaya başlamanın bir parçasıdır. Gençlerin bu konu hakkında konuşmak istemeyecekleri zamanlar vardır; bunu kendilerine saklamak isterler. Böyle durumlarda ana-babaların ergeni konuşmaya zorlamaları pek akıllıca değildir. Bizim yapmamız gereken, eğer konuşmak isterlerse bizim burada olduğumuzu bilmelerini sağlamaktır.

Bazen ergenler ana-babalarıyla konuşmak istemezler, çünkü daha önce denediklerinde konuşma bittiğinde kendilerini reddedilmiş ve üzgün hissetmişlerdir. Ana-babalar olarak neyi nasıl söylediğimize çok dikkat etmeliyiz.

Genç okulda kötü bir gün geçirmiştir ve eve geldiğinde bunu ebeveyni ile paylaşmaya başlar ki ebeveyn, "Bu sefer neyi yanlış yaptın?" diye sorar. Bu noktada aralarındaki konuşma biter ve ergen karşısındakinin onu yanlış anladığını hissederek oradan uzaklaşır. Bazen ana-babalar çocuklarına "Gelecek hafta bu zamanlar bugün ne olduğunu hatırlamayacaksın bile" gibi boş telkinlerde bulunurlar. Başka zamanlarda ise öğüt vermekte çok hızlıyızdır. "Surat asıp ortalarda dolanacağına yürüyüşe çıksana." Bu tür yaklaşımlar onunla iletişiminizin akışını durdurur. Bu ifadeler karşısındakine "Ben bunların hepsini biliyorum." der. Bunlar ergenin o an hissettiği şeyler için empati sunmaz. Bazı ergenler bu tip cevaplar alacaklarını bildiklerinden konuşmazlar.

Ana-babalar olarak ergen çocuğumuzun içinde bulunduğu ruh haline saygı duyarsak o zaman iletişimin kapılarını açmaya yardım edebiliriz. "Kötü bir gün geçirmişe benziyorsun. Konuşmak ister misin?" gibi bir teklif birçok ergene cazip gelebilir. "Bu gece biraz heyecanlı görünüyorsun. Bugün güzel bir şey mi oldu?" diye sormak genç kızınızın sizinle konuşmasını kolaylaştırabilir. İyi bir dinleyici olmak ve tehditkâr olmayan sorular çocuğunuzun size daha kolay açılabilmesi için iyi bir atmosfer oluşturur.

Unutmayın, çocuğunuzun duygularını ve düşüncelerini kendisine saklama hakkı vardır. Bazen bu onun seçimi olur. Yukarıdaki gibi durumlarda onu konuşturmaya kalkışmak bağımsızlığını ve bireyselliğini inkâr etmek anlamına gelir. Kendisi konuşmak istediği zaman sizin yanında olduğunuzu ona bildirin. Bazı zamanlarda gençler ebeveynlerin tercih etmediği sadece kendilerince uygun buldukları zamanlarda konuşmak isterler. Bu zamanlar genelde gecedir ve sohbet etmek istedikleri mekânlar da yatak odaları ya da herkes uyuduktan sonra yalnız olabilecekleri çalışma odalarıdır. Düşünceli ana-babalar bu tip fırsatları değerlendirmesini bilirler. İki saat fazla uyumak ebeveynin hayatında çok az bir değişiklik yaratır ama çocuğuyla geçirdiği iki nitelikli zaman saati ergenin hayatında önemli bir değişikliğe neden olur. Ergen o konuşmadan sonra yatağına yalnızlık ve reddedilme duyguları yerine sevgi dolu bir yürekle dönecektir.

[Işıldayan Safir]

"ERGEN ÇOCUĞUM BENİMLE ZAMAN GEÇİRMEK İSTEMİYOR!"

Onun Arkadaşlarına İhtiyacı Olduğunu Kabul Edin

Nitelikli zaman yaratmaya çalışan ana babaların başka bir şikâyeti de çocuklarının onlarla zaman geçirmek istemeyişidir. Çocuğunuz ergenlik yıllarında aile dışındaki insanlarla derin arkadaşlıklar kuracaktır kuşkusuz. Sosyologlar buna ergenin akran grubu demektedir. Dr. Easttvood Atwater akran grubunu: "Yaşları, okuldaki sınıfları ve statüleri dolayısıyla birbirini eşit gören insanlar" olarak tanımlar.

Dr. Atwater akran gruplarının ergenin hayatında dört temel rol oynadığını belirtir. Bunlar:

1. Grup bir sosyal-duygusal destek grubu oluşturarak ergenin yetişkinliğe geçişine yardım eder.

2. Akran grubu ergene kendi hareketlerini ve tecrübelerini yargılayabileceği standartlar sağlar.

3. Akran grubu ergene insan ilişiklerini ve sosyal becerilerini geliştirmesi için fırsatlar sunar.

4. Akran grubu ergenin özbenlik olgusunu geliştirebileceği bir ortam sunar.

Çocukluktan ergenliğe geçişte ergen doğal olarak okuldan ya da katıldığı diğer etkinliklerden sonra arkadaşlarıyla daha çok takılır, sinemaya ya da alışveriş merkezine gider, gece arkadaşında kalır, telefonda çok daha fazla konuşur ya da elektronik posta aracılığıyla sürekli onlarla mesajlaşır.

Danışman Gary Smalley: "Ergenlerin yeni buldukları akran grupları duygusal destek, anlayış ve yakınlık göstererek onların arkadaşlık ve eğlence ihtiyaçlarını karşılamalarına yardım eder duydukları ihtiyaç sürer, bütün bunları ailelerinden ya da diğer yetişkinlerden görmeye fakat bu gereksinimlerini arkadaşları yardımıyla karşılamalarının gelişmeleri açısından hayati önemi vardır."

Ana-babalar genellikle gencin ailesi yerine arkadaşlarına gösterdiği bu yakınlığı yanlış yorumlarlar ve 15 yaşındaki bir ergenin babasıyla avlanmaya ya da annesiyle alışverişe gitmekten hoşlanmayacağını sanırlar. Fakat araştırma sonuçları çoğu gencin aileleriyle şu an geçirdiklerinden daha az değil daha çok zaman geçirmek istediğini göstermektedir.