Dalgıçlar neden suyun dibine inerken azotu azaltırlar?

[gerrard]

Azot (nitrojen) gazı, soluduğumuz havanın içinde yaklaşık % 78 oranında bulunuyor. Vücudumuza fizyolojik olarak doğrudan bir etkisi yok. Yalnızca havayı seyreltici ve taşıyıcı bir etkisi var. Normal basınç altında solunan azot gazının herhangi bir zararı yok. Ancak, basıncın arttığı durumlarda (suyun altında) solunan azot gazı bazı sorunlara yol açabilir. Basınçta bilindiği gibi suyun altına indikçe artar (her 10 metrede 1 atmosfer).

Dalış sırasında dolaşım ve solunum sistemlerindeki azot miktarı artar. Dolayısıyla dokulara giren azot miktarı da artar. Bunun sonucunda vurgun, azot sarhoşluğu gibi etkisi hemen ortaya çıkan hastalıklar yanında, etkisi uzun yıllar içinde çıkan disbarik osteonekroz (kemik erimesi) hastalıkları da görülebilir. Dalgıçlar ve bilimadamları bu durumu önlemek için çeşitli sistemler geliştirmişler. Karışım gaz dalışları ya da zenginleştirilmiş hava dalışları olarak bilinen bu sistemlerde azot gazının ya miktarını azaltmışlar ya da tamamen ortadan kaldırmışlar. Örneğin nitrox (nitrojen ve oksijenin birleşimi) sistemi. Bu sistemde amaç, nitrojen ve oksijen yüzdelerini değiştirip daha fazla suyun altında kalabilmek. Bu biçimde dalıcı, daha az miktarda azot soluyacağından, azotun yan etkilerine (vurgun derinlik sarhoşluğu) maruz kalınması önlenecek. Nitrox karışımlarında genel olarak iki karışım yüzdesi kullanılır: % 32 oksijen, % 68 nitrojen ve % 36 oksijen, % 64 nitrojen oksijen. Nitrox karışımları yalnızca sportif dalışlarda (en fazla 30 m derinlik) kullanılır. Bunun yanında daha derin yerler için trimix (Helyum+Azot+Oksijen) ya da heliox (Helyum+Oksijen) gibi karışımlara gereksinim vardır. Sanayi, askeri dalılarda ya da bilimsel araştırma (mağara, derin deniz) dalışlarında kullanılır. Karışım gaz dalışları yapabilmek için öncelikle karışım gaz dalışı eğitimi almanız gerekir.

Bülent Gözcelioğlu