Günlük Mesaj

Bluesky24 · 04-05-2010, 01:37 PM

Radyoterapi nedir? yani ışın tedavisi

RADYOTERAPİ NEDİR?

Işın tedavisi ya da şua tedavisi olarak da isimlendirilen radyoterapi yaklaşık 100 yıldır kanserlerin tedavisinde kullanılan yöntemlerden biridir. Etkisi kanser hücrelerinin iyonlaştırıcı radyasyonla yok edilmesi temeline dayanır.

Radyasyon ya doğrudan DNA zincirlerini kırarak hücreyi hasara uğratır ya da içinden geçtiği ortamdaki suyu iyonlaştırarak bir tür hücre zehiri etkisi gösteren hidroksil molekülleri ve peroksidler oluşturarak dolaylı hasar oluşturur. Radyasyonla oluşan hücre hasarının % 20-30u doğrudan, % 70-80i dolaylı yolla olmaktadır.

Uygulama amacına göre radyoterapi 2 ana gruba ayrılmaktadır.

1 -Küratif radyoterapi: Kanser hücrelerinin tümüyle ortadan kaldırılmasına yöneliktir. Radyasyona duyarlı kanserler ve erken evre kanserlerin büyük bir bölümünde bu amaca ulaşılabilir.

2 -Palyatif radyoterapi: İleri evre, yayılmış ya da yerleştiği yere bağlı olarak kanserlerin oluşturduğu ağrı, kanama, bası nedeniyle ortaya çıkan tıkanıklıklar, yutma güçlüğü, nefes darlığı gibi belirtilerin hafifletilmesi veya ortadan kaldırılması için yapılan radyoterapilerdir.

özellikle küratif radyoterapilerde amaç, normal dokuları olabildiğince koruyup kanser hücrelerine onları yok edecek dozu göndermektir. Başarılı bir radyoterapi için: Hedef bölge ve tedavi alanlarının doğru ve hassas biçimde belirlenmesi,

Dikkatli fizik planlama,

Işının her hastaya ve alana göre şekillendirilmesi,

Işının gönderildiği alanın ve verilen dozun doğru olduğunun gösterilmesi zorunludur.

Uygulama yöntemine göre radyoterapi teknikleri ve cihazları 2 gruba ayrılabilir:

A - Eksternal radyoterapi (Teleterapi):

Radyoaktif kaynak ya da ışını hastaya gönderen ana bölüm ile hasta arasında 80-100 cm gibi uzaklığın bulunduğu radyoterapi tekniğidir. İnsan vücudunun herhangi bir bölgesinde yerleşmiş bir tümör göz önüne getirildiğinde tümöre ulaşmak için ışınlar cilt, cilt altı ve yolu üzerindeki normal dokulardan geçmek zorundadırlar. Derinde yerleşmiş ve geniş alan ışınlamasının gerektiği (örneğin ana tümör ve/veya ilgili lenf bezi yayılım alanları gibi) hemen tüm kanser türlerinde kullanılabilirler. Bu tekniği uygulayan makineler de eksternal tedavi (teleterapi) makineleri olarak adlandırılırlar.

Günümüzde derin yerleşimli tümörlerin tedavisinde yaygın olarak kullanılmakta olan eksternal tedavi makineleri Kobalt-60 (Co-60) cihazları,

Lineer hızlandırıcılardır.

Kobalt-60 cihazları:

Radyasyon kaynağı olarak Co-60 kullanan makinelerdir. Kobalt-60, ortalama 1.25 MeV (megaelektronvolt) gamma ışıması yapan ve yarılanma ömrü (aktivitesinin yarı değere düşmesi için gereken süre) 5.26 yıl olan bir radyoaktif maddedir. Sürekli ışıma yaptığı için kaynağın özel yöntemlerle zırhlanması gerekir. Kobalt-60 makineleri 10 cm'ye kadar derinlikte yerleşmiş (= 20 cm hasta kalınlığı) tümörlerin tedavisinde kullanılabilirler. Cilt dozları yüksektir, saha kenarındaki doz dağılımları çok iyi değildir. Tedavi planlamaları mutlaka bu özellikleri gözönüne alınarak yapılmalı ve kalınlığı 20 cmden fazla olan hastaların özellikle karın, kalça bölgelerinde yerleşmiş tümörlerinde diğer bir eksternal radyoterapi cihazı olan lineer hızlandırıcılar kullanılmalıdır.

Lineer hızlandırıcılar:

Işını elektrik enerjisini kullanarak kendisi üreten, düzenleyen ve hastaya gönderen makinelerdir. Kontrol devreleri ile ışının enerjisi değiştirilebilmekte, üretilen elektronlar hızlandırıldıktan sonra ya doğrudan hastaya yönlendirilip elektron ışınlamalarında ya da bir hedefe çarptırılıp foton enerjisine dönüştürülerek derin yerleşimli tümörlerin ışınlanmasında kullanılmaktadır.

Lineer hızlandırıcılar enerji düzeyine göre 2 gruba ayrılırlar:

1 -Düşük enerjili lineer hızlandırıcılar: Derin doz özellikleri Kobalt-60 cihazlarına benzeyen cihazlardır ancak ışının denetimi, saha kenarlarındaki doz keskinliği yönünden Kobalt-60 cihazlarına belirgin üstünlük sağlarlar.

2 -Yüksek enerjili lineer hızlandırıcılar: Kalın hastaların derin yerleşimli tümörlerinin kolaylıkla ışınlanmasına imkan veren yüksek enerjili foton üreten ve saha kenarlarındaki doz dağılım üstünlüğünü sürdüren lineer hızlandırıcılardır.

Günümüzün modern teknoloji ürünü yeni lineer hızlandırıcılar düşük ve yüksek olarak 2 foton, 4-6 kademeli elektron enerjileri üretebilmekte, otomatik olarak ışının dozu, kalitesi kontrol edilebilmekte, ek donanımları aracılığıyla ışını kendisi şekillendirebilmekte (multi leaf collimator- MLC, radyoterapi alanlarının doğrulamasını (portal görüntüleme) yapabilmektedirler.

B - İnternal radyoterapi (brakiterapi)

Radyoaktif kaynakların veya kaynak taşıyıcı aygıtların vücuda ya da tümöre değecek, doğal vücut boşluklarına yerleştirilecek veya tümörün içinde olacak şekilde kullanıldığı radyoterapi yöntemidir. Günümüzde çapı 1 mm'nin altına indirilmiş minik kaynaklar kullanan uzaktan yüklemeli (remote afterloading) sistemlerin gelişmesi ve kullanılan kaynaktan uzaklaştıkça hızlı doz azalması nedeniyle yakın komşuluğunda kritik organ bulunan kanser yerleşim bölgelerinde eksternal radyoterapi ile birlikte doz tamamlayıcı olarak (örneğin rahim, rahim ağzı, bronş, meme, yumuşak doku kanserlerinde), bazı göz tümörleri (koroidal malign melanom), erken evre rahim, rahim ağzında yerleşmiş kanserlerde tek başına küratif amaçla ya da ileri evre bazı kanserlerde (bronş,safra yolu gibi) yakınmaları azaltmak için kullanılabilir.