Kurutulmuş hayatlar

[Bluesky24]

Havanın açık olmasına karşın güneşin ısıtmaya yetmediği hayli serin sonbahar günü, Van ilinin peynirciler çarşısındaydım. Sıra sıra peynirci dükkanlarında otlu peynir, süzme yoğurt ve kurut dedikleri yoğurt kurusundan başka mandıra ürünü olmaması dikkat çekiciydi. Adı peynirciler çarşısı olan handa kaşar, tulum, teneke gibi peynir bulmanız mümkün değildi. Dükkanlarda kurutulmuş sebze ve meyvelerin yanı sıra bazılarında bal da satılıyordu. Girdiğim dükkan soğuktu. Dükkan sahibi diğerleri gibi üzerinde paltosuyla çalışıyordu. Tadına baktığım otlu peynir hayli tuzlu gelmişti. Kokusu da farklıydı. Peynirin özelliğini sordum. Alacaksan al gibilerden baktı ve yanıt vermedi. Bu peynirin faydalı olduğu bir yer var mı?diye ısrar ettim. Ters ters bakmaya devam etti. Eliyle peynirlerini gösterip Peynir işte... Yiyecen, doyacan, şükredecen daha ne istiyorsun dedi.







- Orası tamam da, bu peynirin veya içine katılan otun yararını, zararını merak etmiştim.







- Beyim bunun içine katılan otun 180 çeşidi var. Baharda dağlardan toplanıyor. Bu otlarla beslenen hayvanların sütünden yapılıyor bu peynir. Katıksızdır, sağlıklıdır anlayacağın. İyi geleceği varsa iyi de gelir elbet. Lakin pek hastaya benzemiyorsun, maşallahın var. Karnını doyurmak yetmiyor mu?







Bu sözler üzerine susup seçtiğim peynir kalıplarını çırağına tarttırdım. Çırak peynirleri paketlerken otlu peynirin mide şikayetleri olanlara özellikle iyi geldiğini, çocuklara yedirildiğinde kolay hasta olmayacağına inanıldığını anlattı. Dükkan sahibi çırağının gevezelik etmesinden hoşlanmadığını işine bak gibilerden eliyle sırtına vurarak gösterdi. Sonra handa gezinen insanları göstererek;







- Hasta bu insanlar. Herkes hasta sanıyor kendini. İlle dışarıdan bir şeyler alıp yiyecek, yediğinden hayat bulacak zannediyor. Bedeninden umudu kalmadı milletin.







Susup başımı önüme eğdiğimi görünce biraz yumuşadı.







- Beyim yanlış anlama. Van çok göç aldı, göç de verdi. Van'ın yerlisi azaldı. Her gün birileri gelip sizin gibi sorular soruyor. Ağız tadı için, karnını doyurmak için yiyecek almayı bıraktılar sanki. Bir şeylere faydası olacak diye yiyecek arar oldular.







- Ne var bunda? Fayda arıyorlar işte.







- Ararlar elbet. Bu yeni nesiller, bedenlerine güvenmiyor, onu dinlemiyorlar bile. Bedenlerinin hastalıklarla mücadele edebileceğine onları yenebileceğine inanmıyorlar. Yediğinden, içtiğinden medet umuyorlar. Şu peynirin tadını, kokusunu damağında hissedebiliyor, karnını doyurabiliyorsan hava soğuk bile olsa çık şu güneşe, al derin bir nefes, hisset kendini… Ne demek istediğimi anlarsın.







Eskiden böyle değil miydi? diye sorunca bir süre susup raflarda asılı kurutulmuş patlıcan, biber ve domates dizilerini düzenledi. Daha sonra eskiden beri yılın büyük kısmını kış koşullarında geçiren Van'ın yokluk yeri olduğundan, yolların kar nedeniyle uzun süre kapalı kaldığından, Van insanının mecburen kendine yeterek yaşadığından dem vurdu. Baharda tazeyken toplanan ne varsa kurutularak saklandığını, kışın yemeklerin yazdan kurutulanlar ile yapıldığından söz etti. Arkasındaki raflarda naylon torba içinde duran kurutulmuş otları göstererek peynirde kullanılan otların kurutulmuşu olduğunu, yanındaki rafta duran ve kurut denilen kurutulmuş yoğurt topakları ile sulandırılıp pişirilerek yapılan yemeğin pek çok evde ana yemek olduğunu anlattı.







- Beyim sebzenin meyvenin tazesini zor görürüz buralarda. O yüzden biz Vanlılar her şeyi kurutur saklarız. Patlıcan, biber domatesten tut da dağdaki ota, eriğe, zerdaliye kadar kuruturuz. Karnımız doyduğunda da şükrederiz. Öyle fayda filan aramayız. Karnını doyurmak, yaşamak için kurutur, kuruttuklarımız ile yaşarız. Hayatı kuruturuz anlayacağın.







- Nasıl yani?







Eliyle rafta asılı kurutulmuş domates ve patlıcan dizilerini gösterdi;







- Beyim burası Van. Burada hayat zordur. İnsanları da bu kuru domatesler gibi içine kapanık, sakin, sessizdir. Van'ın yiyecekleri gibi insanları da kurudur. Ara sıra düğünde, dernekte, eğlencede iki kadeh atıp sulanır, halay çeker coşarlar. Sonra yine eskiye dönerler. Büyük şehirlere benzemez, hayat kıttır buralarda. Günü geldiğinde kullanmak için hayatı da kurutur saklar bizimkiler. O günün hiç gelmediği de olur. Buraları böyle, ne edeceksin?







Bir süre sustu. Peynir bidonundan çıkardığı kalıpları tezgaha sıraladı. Sonra gözümün içine bakıp Bu yüzden göç etti bir kısmımız. Çoğu gittiği yerde tüketti kendini. Öyle istediler. Bazılarımız ise kurutup sakladıkları hayatları ile buralarda kalıp elindeki ile avundu, benim gibi. Aldığı sağlıklı nefese şükretti dedi.







Tarttırdığım peynir paketlerini elime tutuşturup uğurladı. Peynirciler hanından dışarı çıktığımda güneşin sıcaklığını daha çok hissediyordum. Yan tarafta sobacıların çekiç sesleri duyuluyordu. Van bir kez daha kışa hazırlanıyordu.







Dr. Mehmet Uhri



mehmetuhri