SOLUNUM SISTEMI VE SUNI SOLUNUM

[Bluesky24]

SOLUNUM SISTEMI VE SUNI SOLUNUM



SOLUNUM SISTEMI VE SUNI SOLUNUM

Solunum Sistemi, üst solunum yolu (agiz, burun, bogaz ) ve alt solunum yolundan( larenks, trakea, bronslar, akcigerler ) olusmaktadir. Diyafragma, gögüs kafesi kaslari ve yardimci solunum kaslari, solunumun düzenli olmasini saglarlar Solumun Sistemi





Suni Solunum





Yabanci Cisim Tikanmalari





Suda Bogulma

SOLUNUM SISTEMI

Vücudu olusturan tüm hücreler yasamlarini sürdürmek için bir dizi kimyasal islemler yaparlar, bu islemlere METABOLIZMA denilmektedir. Metabolik islemler esnasinda her hücre oksijen ve glikoz kullanir; karbondioksit ile diger atik maddeleri üretir:

( Glikoz ) C6H1206 + 6 O2 ®6 CO2 + 6 H2O + Enerji

Görüldügü gibi kimyasal islemlerin olabilmesi için oksijene gereksinim vardir. Ayrica hayati organlara ( kalp, beyin gibi ) birkaç dakika oksijen gitmedigi takdirde hücrelerde hasar olusmaktadir.

Soludugumuz hava normalde % 21 oksijen, % 78 azot, % 1 oraninda diger gazlari içermektedir. Biz soludugumuz havada bulunan % 21 oranindaki oksijenin sadece % 5-6 sini kullaniriz.

Oksijen yoklugunda görülebilecek sorunlar:

0 -1.dakikada kardiyak hassasiyet ( aritmi vb.)

1 -4. beyinde hasara egilim

4 -6. beyin hasari baslar

6 -10. beyin hasari artar

10 + geri dönüssüz beyin hasari

Oksijenin atmosferden alinip hücrelere iletilmesi iki sistemin iyi çalismasina baglidir; 1- solunum sistemi, 2- dolasim sistemi dolasim)



Solunum yolu, solunum, dolasim veya kalp fonksiyonlarinda olusabilecek herhangi bir bozukluk beyin hasari veya ölümle sonuçlanabilir.

SOLUNUMUN DEGERLENDIRILMESI:

Normalde solunum kendiliginden, sessiz, agrisiz, kolaylikla gerçeklesir. Solunum sayisi degismekle beraber genellikle eriskinde 15-20 kez/dk, çocukta 20-30 kez/dk, bebekte 30-40 kez/dk arasindadir, normal solunum yüzeysel veya derin degildir.

Solunum BAK-DINLE-HISSETyöntemiyle saptanir. Bak, gögüs kafesi kalkiyor iniyor mu ? Dinle, soluk sesi duyuluyor mu ? Hisset, soluk yanaga geliyor mu ? Bu sorularin yanitlari olumsuzsa ya da agza burna ayna veya cam tutuldugunda buharlasma olmuyorsa solunum yok demektir. Solunum durdugunda dokular oksijenlenemeyecegi için dudaklar ve tirnaklar siyanotiktir (morarmistir).

SOLUNUM ILE ILGILI SORUNLAR VE OLASI NEDENLERI:

Solunum hizli ve yüzeysel ise, nedeni : egzersiz, kosma, atesli hastaliklar, sok, zehirlenme vb. olabilir.

Solunum derin, zorlanarak, kesik kesik ise,nedeni : solunum yolu kismen tikali ya da akciger sorunu olabilir.

Kisi konusamiyor, öksüremiyor ve refleks olarak iki eliyle bogazini tutuyorsa , nedeni:soluk yolu yabanci cisimle tikanmistir. Bir süre sonrada bilinç kaybi gelisir. SUNI SOLUNUM

Bir kazazedenin yanina varildiginda ilk önce ABC kontrol edilerek sürekliligi saglanmalidir.

A ( Airway ) : Soluk yolunun açikliginin saptanmasi ve sürekliliginin saglanmasidir.

B ( Breathing ): Solunumun varliginin saptanmasi ve sürekliliginin saglanmasidir.

C(Circulation)[img]/images/smilies/biggrin.gif[/img]olasimin (nabzin varliginin) saptanmasi ve sürekliliginin saglanmasidir.

A ( Airway ), soluk yolunun açikliginin saptanmasi ve sürdürülmesi:

Bilinçsiz ya da yerde yatan bir kisiye rastlandiginda, öncelikle kisi omuzlarindan hafifçe sarsilarak iyi misiniz ? sorusu sorulmalidir. Yanit alinamiyorsa, hemen bas-çene yöntemiyle bas geriye yatirilir.

Basa pozisyon verme nedeni : Bilinci kapanan kisilerde kaslar gevser; kökü alt çeneye bagli bir kas olandil, geriye kayarak soluk yolunu tikayabilir. Bas geriye yatirildiginda çene yukari kalkar, bu esnada ona bagli olan dil de yükselir ve soluk yolu açilir.

BAS-çENE POZISYONU: Bas,bir el ile alindan desteklenirken diger elin parmaklari ile de çeneden desteklenerek, nazikçe, iyice geriye dogru yatirilir. Böylece soluk yolunun açilmasi saglanir . Bu pozisyon,kazazedenin boyun omurlarinda zedelenme olasiligi olsun ya da olmasin uygulanabilir.

B ( Breathing ), solunumun varliginin saptanmasi ve sürdürülmesi:

Soluk yolunun açikligi saglandiktan sonra, bak-dinle-hissetile 10 saniye(yi geçmeyecek sekilde) solunum degerlendirilir. Kisinin solunumu yoksa, hemen suni solunuma baslanilmalidir. önce, her biri bir saniye sürecek sekilde, iki kurtarici soluk verilir. Her soluk verildiginde gögüs kafesinin yükselisi; solugun ardindan ise, soluk veren basini kaldirir, solunumun geri çikisini/gögüs kafesinin inisini izler. Verilecek soluk miktari, gögüs kafesini yükseltecek kadar olmalidir. çok fazla ve güçlü soluk vermenin yararli olmadigi tespit edilmistir. O nedenle, bir saniye sürecek sekilde aldiginiz nefesi (balon üfler gibi) verin.

C (Circulation),dolasimin (nabzin varliginin) saptanmasi ve sürdürülmesi: *

Nabza bakilmadan hemen gögse basi ve suni solunum seklinde TYD uygulanir (2005 kurallarindan önce nabza bakilirken saglik personeli disindaki kisilerin bakmasi artik önerilmiyor).

* Bu konu ayrintili olarak dolasim konusunda anlatilacaktir.

KOMA YATISI / POZISYONU: Soluk yolu açik, solunumu ve dolasimi olan kiside, kusma veya kanama ( ya da olasiligi) varsa bas yana çevrilir. Boyun omurlarinda zedelenme varsa, kisi yan çevrilir. Böylece dilin geriye kaymasi, kusmuk ya da kanamanin soluk yolunu tikamasi önlenmis ve soluk yolunun sürekliligi saglanmis olur.

Suni solunum, solunumu olmayan kisinin yapay olarak solutulmasidir. Kisinin basina pozisyon verildikten sonra ( bas-çene), alindan elin bas ve isaret parmaklariyla burun kanatlari sikistirilir, diger elin üç parmagi çeneyi desteklerken; nefes alinir, hastanin agzi iyice kavranir ve nefes üflenir(balon sisirir gibi). Elinizin altinda varsa soluturken koruyucu kullanmanizda yarar var, son yillarda anahtarlik seklinde satilmaktadir..

Suni solunum üç yoldan gerçeklestirilebilir: 1-Agizdan agza, 2-Agizdan burna, 3-Agizdan agza ve burna.

Agizdan agza suni solunum,genellikle en çok tercih edilen yoldur. Kisinin agzi iyice kavranmalidir ve burun delikleri iyice kapatilmalidir ki etkili olsun.

Agizdan burna suni solunum,kisinin agzi sikica kapatilmalidir. önerildigi durumlar:

- Hastanin agzini açmak mümkün degilse,

- Yüzdeki ciddi yaralanma nedeniyle agizdan soluk verilemiyorsa,

- Hastanin disleri yoksa ve bu nedenle soluk verirken agiz kavranarak kapatilamiyorsa ve verilen hava disari kaçiyorsa,

- Sizin tercihinizse.

Agizdan agza ve burna suni solunum, agiz - burun mesafesinin kisa olmasi nedeniyle bebeklerde uygulanir. YABANCI CISIM TIKANMALARI

Yabanci cisim tikanmalari, genellikle birsey yerken veya içerken gülme ya da ani hareket etme sonucu ortaya çikabilecegi gibi, çocuklarin oyun oynarken cisimleri agiz ve burunlarina sokmalari sonucunda da görülebilmektedir.

** Tikanma nedeniyle kisi öksürüyorsa hiçbir girisim yapilmadan gözlenir. Ta ki asagidaki belirtiler görülene kadar :

** Kisi konusamiyor, öksüremiyor, iki eli ile bogazini kavramis ve panik halinde ise, siyanotik görünümün yani sira asiri zorlanarak nefes almaya çalisiyorsa, hemen müdahale edilmesi gerekir. Eger kisa sürede müdahale edilmezse bilinç kaybi ve ölüm meydana gelebilir.

Yabanci cismi çikarmak üzere uygulanan yönteme Heimlich ( Subdiyafragmatik -, batindan itme ) manevrasi denilmektedir.

ERISKINDE VE çOCUKLARDA YABANCI CISIM TIKANMALARINDA MüDAHALE ASAMALARI

Bu asamalar, bir yasin üstündeki çocuklardan itibaren her yas grubuna uygulanabilir:

1. Eger kiside hafif soluk yolu tikanmasi bulgulari varsa,

Ø öksürmeye devam etmesi için kisi tesvik edilir, baska bir sey yapilmaz.

2. Eger kiside siddetli soluk yolu tikanmasi bulgulari varsa ve kisinin bilinci açiksa;

Ø Sirtina bes kez asagida anlatildigi sekilde vurun

F Tikanan kisinin, hafifçe sirtina dogru olacak sekilde yaninda durun

F Bir elinizle kisinin gögsünden desteklerken, kisinin mümkün oldugunca öne dogru egilmesini söyleyin ki, tikanmaya neden olan yabanci cisim bu sekilde soluk yolundan asagi gitmek yerine agza dogru hareket etsin

F Diger elinizi topuk kismiyla, kürek kemiklerinin arasindan 5 kez sert sekilde vurun

Ø Yabanci cisim tikanmasi, bu 5 darbenin her birinin etkisiyle açilmis mi, kontrol edin. Sert vuruslarin amaci bes sayidan ziyade tikanmayi açmaktir

Ø Eger sirttan vurulan bes darbe ile yabanci cismi çikarma çabalari basarili olamamissa, asagida belirtildigi sekilde, bes kere karindan itme uygulayin:

F Tikanan kisinin arkasina geçerek, kollariniz (kisinin) üst karin bölgesine(çN:göbek çukurunun yukarisina) gelecek sekilde kisiyi sarmalayin

F Kisinin öne dogru egilmesini saglayin

F Yumruk haline getirdiginiz bir elinizi, göbek çukuru ile ksifoid çikinti arasindaki boslugun ortasina yerlestirin

F Diger elinizle, önceki koydugunuz elinizi kenetleyerek; içe ve yukari dogru sert darbeler uygulayin

F Bes kere tekrarlayin

Ø Tikanma halen açilmadiysa, bes kez sirttan vurma ve bes kez karindan itme seklinde devam edin

3. Tikanan kisinin herhangi bir anda bilinci kapanirsa:

Ø Bilinci kapanan kisiyi destekleyerek yere yatirin

Ø Hemen 112 yi arayin

Ø TYD ne baslayin (bölüm 5b deki eriskin TYD basamaklarina göre)



Yabanci Cisim Tikanmasi ile Olusan Hafif Soluk Yolu Tikanmalari

öksürme, yüksek ve sürekli bir basinç olusturarak yabanci cismi disari atmaya çalisir. öksüren kisilere uygulanacak sirttan vurma, karindan itme ve gögüs basisi; ciddi sorunlara yol açabilecek olasiliklardir ve hatta soluk yolu tikanmasinin daha kötülesmesine neden olabilirler. O nedenle bu uygulamalar siddetli soluk yolu tikanmalarina saklanmalidir. Hafif tikanmalarda kisi göz önünde tutulmali tikaniklik geçene ya da siddetli soluk yolu tikanmasi olusana kadar.

Yabanci Cisim Tikanmasi ile Olusan Siddetli Soluk Yolu Tikanmalari

Tikanma sonucu bogulmalarla ilgili klinik veriler, çogunlukla, geriye dönük ve fikra/kisa hikayeler niteligindedir. Bilinci açik eriskinlerle, 1 yasin üstündeki çocuklarda olusan tam YCT ile ilgili vaka kayitlari, sirttan vurmanin, karindan itmenin ve gögse bastirmanin ne kadar etkili oldugunu göstermektedir. Asagi yukari olgularin % 50 sinde, tek yöntem kullanilarak soluk yolu açilamamistir. Oysa, sirttan vurma, karindan itme ve gögüsten itme uygulamalari birlikte kullanildiginda daha basarili olunmustur. Anestezistlerin gönüllü olarak gerçeklestirdikleri iki (prospektif) arastirma ile kadavralar üzerinde yapilan arastirmalarda; yapilan kiyaslamada gögüsten itmede karindan itmeye göre soluk yolunda daha yüksek basinç olustugu saptanmistir.

Gögüsten itme ile gögse basi ayni gibi olsalar da; YCT nedeniyle bilincinin kapandigi bilinen ya da YCT nedeniyle kapandigindan süphelenilen kisilere, TYD baslanmasinin geregi kurtaricilara ögretilmelidir. TYD esnasinda, soluk yolunu açarken, yabanci cismin çikma olasiligi nedeniyle her seferinde, kisinin agiz içi, zaman kaybina firsat vermeden kontrol edilmelidir.

Tikanma süphesi olmayan bilinç kapanmalarinda ve kalp durmalarinda TYD uygulanirken, agiz içini aliskanli haline getirip kontrol etmek gereksizdir.

Heimlich manevrasini kisi kendi kendine de uygulayabilir; bir sandalyenin arkaligina göbegin üstündeki bosluktan abanarak yabanci cisim çikarilabilir.

Ileri dönem hamilelerdeheimlich manevrasi gögüs kemiginin alt yarisina ( kalp masaji yapilan kisma ) uygulanir.

** Bebeklerde(1 yasin altinda), karacigeri yaralayabilecegi için, heimlich manevrasi önerilmemektedir.

Bebeklerde yabanci cismi çikarmak üzere, bebegi önkolunuza yüzüstü yatirip elinizle çenesinden kavrayin; kolunuzu üstbacaga dayayin bebegin basi asagi dogru olacak sekilde (yerçekimini saglamak üzere, bakiniz:sekil) tutup, kürek kemiklerinin ortasindan diger elinizin topuk kismiyla 5 kere sert ve hizli darbeler vurun. Sonra Vurdugunuz el ile bebegin basini kavrayip kolunuzu bebegin sirtina dayayip (sandviç gibi görünecek) bebek o kol üzerene sirt üstü yatirilir ve gögüs basisinda oldugu gibi 5 kere basi yapilir. Yabanci cisim çikana, bilinci kaybolana, yardim gelene kadar 5 sirt 5 gögüs basisi olarak devam edilir.

TIKLAYIN : Eriskinlerde YCT algoritmasi; çocuklarda YCT algoritmasi SUDA BOGULMA

Bogulma, suya batma nedeniyle nefessiz kalma sonucunda meydana gelen ölüm olarak tanimlanmaktadir. Kisinin, suda panige kapilmasi sonucunda bogulma olayi meydana gelir. Kisi panige kapilinca, soluk yoluna az miktarda da olsa tatli (ya da tuzlu) su kaçmasi durumunda bogazdaki larenks kaslari kasilir. Vücut akcigerlere daha fazla su girmemesi için refleks olarak bu yolla korunur, ancak bu kasilma nedeniyle akcigerlere hava girisi de engellendiginden kisi havasiz kalir ve bilinci kapanir. Bir süre sonra kaslar gevser ve kisi sudan kurtarilamadiysa akcigerlere su girisi gerçeklesebilir.

Bogulmak üzere olan bir kisi görüldügünde suda kurtarma konusunda egitim alinmamissa kurtarma esnasinda sorun yasanabilir, panige kapilmis kisi kurtariciyi suya çekerekonun da bogulmasina neden olabilir. O nedenle, suda panige kapilmis kisiye önce ip, simit gibi nesneler atilabilir, dal veya kürek gibi nesneler uzatilarak tutunmasi saglanabilir veya kayik, su motoru gibi araçlarla ulasilmaya çalisilir. Panige kapilmis kisiye daima sirttan yaklasilmalidir. Eger egitim almamissaniz ve yalnizsaniz; bogulmak üzere olan bir kisi gördüysseniz, önerilen: kisi bilincini kaybedene kadar bekleyin ve ondan sonra sudan kurtarin.

Ilkyardim yapmak için kisi mutlaka en kisa zamanda sudan çikarilmalidir. Ondan sonraki yapilacak islemler:

ABC degerlendirilmesi ve ABC nin devamliliginin saglanmasidir (bas pozisyonu verilmesi, solunumu yoksa: TYD baslanmasi >suni solunum, gögse bas). Kisinin üstünün örtülmesi, soka girmemesi açisindan çok önemlidir.Ilkyardimci tek basinaysa, sudan kurtardigi kisiye, önce 2 dakika TYD ( 30 gögüs basisi ve 2 solutma seklinde; 5 döngü) yaptiktan sonra hemen112 yi aramalidir.

Sayet bogulma, bir dalma kazasi sonucu gelismisse, boyun omurlarinin korunmasi unutulmamalidir. En kisa zamanda bir saglik kurulusuna götürülmelidir.

Bu anlatilanlar ilkyardimcilar içindir; cankurtaranlar bu konuda daha ayrintili egitim aldiklarindan soluk vermeye suda bile baslayabilirler.

[b]