Poliomyelit (Çocuk felci)

[Bluesky24]

Poliomyelit (Çocuk felci)



Poliomyelit (çocuk felci)

Print çocuk felci, çiçek hastalığından sonra aşılanma sayesinde gezegenimizden tümüyle eradike edilecek olan ikinci enfeksiyondur.

Dünya Sağlık örgütü (WHO)'nün amacı, 2008'de dünya genelinde çocuk felcinin eradikasyonunu belgelemeyi sağlamaktır.

Bugüne kadar, çocuk felcini eradike etme girişiminin en büyük başarısı, coğrafi veya dini şartlardan bağımsız bir şekilde dünya üzerindeki hemen hemen tüm toplumlara, gerekli temel sağlık hizmetinin götürülmüş olmasına bağlıdır (1).

Hastalık

çocuk felci, etkeni poliovirüs olan, epidemik ve bulaşıcı bir viral hastalıktır. Polio virüsünün bilinen 3 serotipi mevcuttur: 1, 2 ve 3. Bulaşma, sadece insandan insana ve genellikle oral-fekal yol ile gerçekleşir. Poliovirüs, medulla spinalisin ön boynuzuna özel bir tropizm göstermesiyle ayrıcalık gösterir.

Hastalık poliovirüsün gastrointestinal yola yayılmasını takip eder. Virüs hastalığın başlangıç evresinde faringeal sekresyonlarla ve daha sonra haftalarca feçesle atılır.

Vakaların büyük kısmında virüs vücudun koruyucu antikorlar üretmesi nedeniyle barsak engelini geçemez. Bu nedenle, vakaların %70'inde enfeksiyon belirgin değildir. Bununla birlikte, semptomsuz poliovirüs taşıyıcıları virüsü haftalarca feçesleri yoluyla yaydıkları için hastalığın yayılımında önemli bir epidemiyolojik rol oynarlar.

Vakaların yaklaşık olarak dörtte birinde, enfeksiyon özgün olmayan semptomlara (üst solunum yolu enfeksiyonu, gastrointestinal enfeksiyöz sendromu ve grip benzeri sendrom) yol açar ve bir haftadan daha kısa sürede temizlenir.

Motor nöronların harabiyeti vakaların %1'inden azında görülür. Bu durum ölümle veya sakatlıkla sonuçlanabilecek flask ve asimetrik paraliziye (felce) neden olur.

Sonuç olarak, ortalama her 200 enfeksiyonun sadece 1'inde felç geliştiği tahmin edilmektedir. Bu da çocuk felci virüsünün felç vakası ortaya çıkıncaya kadar sessiz bir şekilde aylarca veya yıllarca hastadan hastaya dolaşabildiğini göstermektedir.

çocuk felci esas olarak 5 yaşından küçük çocukları etkilemektedir ve aşılama hastalıktan korunmak için tek yoldur. çocuk felci ileri derecede enfekte edici bir virüstür. çocukların yaklaşık %100'ü ve taşıyıcıların bulunduğu ailelerde bağışıklığı olmayan erişkinlerin %90'ı virüsle kontamine olabilmektedir. Hastalık semptomların ortaya çıkmasından önce ve sonra 10 gün süreyle en yüksek düzeyde bulaşıcı olmaktadır. (2, 3, 4)

<br clear="all"/>



Epidemiyoloji

çocuk felci en az 3,000 yıldır bilinmektedir (insandaki etkileri Mısır freskleri üzerinde keşfedilmiştir) (5).

1950'lerde geliştirilen aşılar sayesinde 1980'lerde endüstrileşmiş ülkelerin büyük kısmında hastalık eradike edilmiştir; ancak çocuk felci gelişmekte olan ülkelerde endemik olmaya devam etmektedir.

1988'de çiçek hastalığının dünya üzerinden eradikasyonunu takiben, Dünya Sağlık örgütü (DSö) çocuk felcinin dünya üzerinden eradikasyonu için girişimler başlatmıştır (4).

Bu girişimin başarısı ileri derecede etkileyicidirr: üç ayrı DSö bölgesini (Amerika, Batı Pasifik bölgesi ve Avrupa) kapsayan 134 ülkede ve bölgede, yani 3 milyarlık bir nüfusta 1994'ten bu yana çocuk felcinin görülmemektedir ve bu bölgeler polio'dan arındırılmış bölge olarak sertifikalandırılmıştır. 1999'dan beri tip 2 polio virüsü dünyanın hiçbir yerinde izole edilmemiştir. 1988'de, çocuk felci 125 ülkede endemik durumdaydı ve 350,000'den fazla vaka olduğu bildirilmekteydi. 2003'te ise sadece 6 endemik ülke mevcuttur ve 784 vaka bildirilmiştir (2,6,7,8).

Dünya üzerinde poliovirüs geçişinin tam olarak durdurulduğu resmi olarak ilan edilmeden önce, tüm ülkelerde en az üç yıl süreyle poliovirüsün dolaşmadığının (yoğun surveyans yapılmasına rağmen) ve vahşi virüs kaynaklarının uygun bir şekilde saklandığının gösterilmesi gerekmektedir (4). Ancak tam eradikasyon gerçekleştiğinde, polivirüsün tekrar ortaya çıkışını engellemek ve olası bir salgın halinde bu durumla baş etme stratejilerinin belirlenmesi için DSö tarafından politikalar önerilecektir (8).

<br clear="all"/>



Aşının tarihçesi ve aşı stratejisi

İlk canlı polio aşısının prototipi farelerde geliştirilen bir viral suştan hazırlanmış ve 1950 yılında Koprowski tarafından insanda denenmiştir (2). Ancak, ticari olarak satışa verilen ilk polio aşısı John Enders, Thomas Weller ve Frederick Robbins tarafından geliştirilen Jonas Salk'ın aşısıdır (3). Bu aşı inaktif polio virüsü içeren enjektabl çocuk felci aşısıdır (IPV). Daha sonra, bu aşıyı zayıflatılmış viral suşlar içeren, Albert Sabin'in oral çocuk felci aşısı (OVP) izlemiştir (2).

Salk ve Sabin aşıları çıkar çıkmaz yoğun bir şekilde kullanılmaya başlanmıştır. Ancak daha ucuz olması nedeniyle, çocuk felcinin dünya üzerinden eradikasyonunda başı çeken ve günümüze kadar uzanan bir başarı sağlayan aşı OPV olmuştur. Bu aşı, polio virüsünün dolaşmaya ve yaşamaya devam ettiği her yerde gereklidir. Ayrıca kısa sürede barsak bağışıklığı sağlaması ve bağışıklanmış kişilerle temas edenlerde de dolaylı bağışıklama sağlaması nedeniyle, epidemik çocuk felci salgınlarına karşı tercih edilecek aşıdır (9). Etkin olması için, OPV ile rutin aşılamanın diğer bağışıklama aktiviteleriyle desteklenmesi gerekmektedir (örneğin, Ulusal Aşı Günleri) (2,9). Bu aşı, aşı içerisindeki polio virüsünün, vahşi polio virüsüne dönüşme potansiyeline sahip olması nedeniyle, aşıya bağlı paralitik çocuk felcine (VAPP) neden olabilmektedir. Dünya genelinde, her yıl 250-500 VAPP vakası olduğu tahmin edilmektedir (6). OPV'nin kullanımı, Sabin virüsünün mutasyonu veya diğer virüslerle rekombinasyonuna bağlı olarak, aşı kaynaklı poliovirüslerinin (VDPV) ortaya çıkmasına da neden olabilir. Bu durumda, bu VDPV'erin sirkülasyonu, çocuk felci epidemilerine yol açabilir (2,6,9).

Günümüzde IPV özellikle endüstrileşmiş ülkelerde kullanılmaktadır. Bir çok ülkede (İsveç, Finlandiya ve Hollanda) IPV hali hazırda tek başına kullanılmaktadır ve bu aşı ile vahşi polio virüslerinin dolaşımı önlenmiştir (10).

<br clear="all"/>



IPV, aşılanmış kişilerde bireysel koruma sağlar. IPV'nin virüsün atılımı üzerindeki etkisi OPV'ye göre daha düşüktür ancak dikkate değer bir nokta değildir (5). IPV'nin tolerabilitesi mükemmeldir (6). İnaktif aşı olması nedeniyle, aşı içerisindeki polio virüs suşunun, vahşi polio virüs tipine dönüşme riski mevcut değildir ve bu nedenle, VAPP veya VDPV riski de bulunmamaktadır. IPV sıklıkla kombine aşılar içerisinde bulunmaktadır. Bu durumda IPV'nin dahil edilmesi ek maliyete neden olmamaktadır. IPV'nin maliyeti satış fiyatına göre değerlendirilmemelidir. OPV'nin satış fiyatı çok düşüktür ancak OPV için aşılama maliyeti, ki bu maliyet sadece rutin aşılama şemasının maliyetini içermemektedir, aynı zamanda, Ulusal Aşı Günleri gibi ek aşılama aktivitelerinin maliyetlerini de içermelidir.

özet olarak, OPV ve IPV aşıları birbirini tamamlayan özelliklere sahiptirler. Günümüzde, her ikisi de çocuk felcinin tam ve kesin eradikasyonunda hayati önem taşımaktadırlar.

çocuk felcinin tamamen eradikasyonundan sonra aşılamaya son vermek mümkün müdür?

Eradikasyon elde ettikten sonra, çocuk felcine karşı rutin aşılamaya devam edilip edilmeyeceği sorusu 2004 yılında tartışmalı bir konu olmuştur.

Tüm eradikasyon programlarının esas amacı, eradikasyondan sonra aşılamayı durdurmak ve elde edilen tasarrufu diğer öncelikli sağlık konularına yönlendirmektir. Bununla birlikte, son zamanlardaki olaylar şu senaryoyu sorgulamaktadır:

-2000'den beri görülen VDPV'ye bağlı epidemiler, OPV ile aşılamaya devam edilmesinin, poliomyelitin tam eradikasyonunu tehlikeye sokacağını göstermektedir. OPV'den kaynaklanan bu virüsler (aşı kaynaklı virüsler), humoral immün yetmezliği olan hastalar tarafından yıllarca vücut dışına atılabilecektir (iVDPV) (6).

Vahşi polio virüslerinin yanı sıra, çocuk felci eradikasyonunun aynı zamanda OPV kaynaklı virüslerin eradikasyonunu da içermesi gerektiği artık bilinmektedir. OPV'ye bağlı uzun dönem riskleri azaltmak için global sertifikasyondan sonra mümkün olduğu kadar erken dönemde, tüm dünyanın bu aşıyı (OPV) kullanmaya son vermesi gerekmektedir (8).

- Eylül 2001'de A.B.D.'de yaşanan olayların ardından ve özellikle şarbon basilinin posta ile yayılması ile, biyoterörizmin artık çok uzak bir hipotez olmadığı görülmüştür. çocuk felci virüsü biyoterörizm için ideal bir ajan olmamakla birlikte, elde edilmesi, saklanması ve çevreye dağıtılması kolay bir virüstür.

çocuk felcinin yeniden ortaya çıkma olasılığı küçük olmakla birlikte, bir çok ülkenin çocuk nesillerini bu patojen ajana karşı bağışıklanmamış olarak yetiştirme riskini göze almayacakları yüksek bir olasılıktır.

Sonuç

İnaktif polio aşısı (IPV), eradikasyon sonrasında oral aşı kaynaklı virüslerin yayılmasını ve aynı zamanda immün yetmezliği olan hastalardan veya vahşi virüsün laboratuvar örneklerinden kaza ile yayılması sonucu vahşi virüslerin tekrar ortaya çıkmasını engellemede önemli bir role sahip olacaktır. Kaza sonucu veya kasıtlı olarak virüsün yeniden ortaya çıkma korkusu tümüyle ortadan kalkıncaya kadar IPV aşılanan kişide bireysel koruma sağlayacaktır. Bu nedenle, ara ülkeler IPV kullanmaya devam edecektir. Aşılanması gereken çok sayıda çocuğun bulunduğu, aşılama maliyetlerinin ve virolojik kontrolün en acil konuları oluşturduğu gelişmekte olan ülkelerde bu en önemli bir problemdir (9).

<br clear="all"/>



Kaynaklar

1. OMS : Eradication de la poliomy&eacute;lite: la derni&egrave;re ligne droite. Ce document peut &ecirc;tre consult&eacute; sur l'Internet &agrave; l'adresse suivante : http://www.who.int/whr/2003/chapter4/fr/print.html

2. Sutter R.W, Kew O.M, Cochi S.L. Poliovirus vaccine-Live. In Plotkin SA. Orenstein WA. Vaccines. 4th edition. Philadelphie. WD Saunders, 2004; 651-705.

3. Center for Disease Control and Prevention. National Immunization Program. Poliomyelitis in : Epidemiology and Prevention of Vaccine-Preventable Diseases 8th edition (Pink Book). Ce document peut &ecirc;tre consult&eacute; sur l'Internet &agrave; l'adresse suivante : http://www.cdc.gov/nip/publications/pink/polio.pdf

4. OMS. Poliomy&eacute;lite. Aide m&eacute;moire N&deg;114, avril 2003. Ce document peut &ecirc;tre consult&eacute; sur l'Internet &agrave; l'adresse suivante http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs114/fr/

5. Plotkin S.A., Vidor E. Poliovirus vaccine-Inactivated. In Plotkin SA. Orenstein WA. Vaccines. 4th edition. Philadelphie. WD Saunders, 2004; 625-649.

6. WHO position paper on the introduction of inactivated poliovirus vaccine into oral poliovirus vaccine-using countries. Weekly Epidemiological Record 11 July 2003, vol. 78, 28 (pp241-252)

7. OMS : Vaccines, immunization and biologicals. AFP/polio case count Summary Report. Ce document peut &ecirc;tre consult&eacute; sur l'Internet &agrave; l'adresse suivante : http://www.who.int/vaccines/casecount/afpextractnew.cfm

8. Heymann D.L. Polio eradication: finishing the job and protecting the investment. Bulletin of the World Health Organization, Volume 82, Number 1, January 2004

9. Dowdle WR, De Gourville E, Kew OM, Pallansch MA, Wood DJ. Polio eradication: the OPV paradox. Rev Med Virol. 2003 Sep-Oct;13(5):277-91. Review

10. Murdin AD, Barreto L, Plotkin S. Inactivated poliovirus vaccine: past and present experience. Vaccine 1996;14:735-46

[b]