[Bluesky24]

Demir besin maddeleri arasında belki de hakkında en çok

araştırma yapılan ve etkileri en iyi bilinendir. Dünya

üzerindeki hemen hemen tüm canlı organizmaların hayatının

devamında kilit rol oynar. İnsanlarda da yüzlerce protein ve

enzim için elzem bir maddedir.



Görevleri



Oksijen taşınması ve depolanması: Biolojik açıdan önemli

olan pekçok molekül içeriğinde heme (hem) adı verilen ve

demir içeren bir maddeyi barındırır. Bunlar arasında

hemoglobin ve myoglobin bu tür maddelere örnektirler ve

oksjenin taşınması ile saklanmasında rol alırlar. Hemoglobin

kırmızı kan hücrelerinin (alyuvar, eritrosit) yapısında yer

alır ve vücuttaki demirin yaklaşık üçte ikisini

barındırır. Hemoglobinin görevi akciğerlerden aldığı

oksijeni diğer dokulara taşımaktır. Myoglobin ise kaslarda

kısa süreli oksijen depolanmasını sağlar.



Öte yandan hücresel düzeyde enerji üretiminde yer alan ve

sitokrom adı verilen maddeler yaşamın devamı için elzemdir.

Sitokromlar da heme yani demir içeren maddelerdir. Dolayısıyla

demir enerji üretimi ve depolanmasında da önemli rol

üstlenir.



Demirin vücutaki bir başka görevi de antioksidasyondur.

Yani zararlı veya toksik olabilecek maddelerin zararasız hale

dönüştürülmesi de demir yardımıyla olur.



DNA sentezi de demire bağımlı bir olaydır. Bu nedenle

demir büyüme, üreme, yara iyileşmesi ve bağışıklık gibi

pekçok olayda kilit fonksiyon üstlenir.



Demir ve diğer mineral ve vitaminler ile olan

ilişkisi



A Vitamini: A vitamini eksikliğinin demir eksikliğine

bağlı anemi (kansızlık) riskini arttırdığı bilinmektedir.

A vitamini desteği çocuk ve hamile kadınlarda demir eksikliği

anemisinin tedavisini kolaylaştırmaktadır.



Bakır: Normal demir metabolizması ve

eritrosit üretimi için yeterli miktarda bakır bulunması

gereklidir. Bakır eksikliğinin önemli klinik bulgularından

birisi de anemidir. Yapılan hayvan deneylerinde bakırın demir

emiliminde görev aldığı saptanmıştır. Yine bakır

eksikliği olan hayvanların karaciğerinde demirin biriktiği

saptanmıştır. Bu bulguya göre bakır demirin kemik iliğine

naklinde görev alıyor olabilir.



Demir eksikliği



Demir eksikliği tüm dünyada en sık gözlenen beslenme

bozukluğudur. Demir eksikliği 3 değişik şekilde olabilir.





Demir depolarının boşalması

Erken fonksiyonel demir eksikliği: Fonksiyonel demir

azalmış ve kırmızı kan hücrelerinin yapımı

azalmıştır ancak klinik olarak anemi mevcut değildir.

Demir eksikliği anemisi: Kırmızı küre üretimini

sağlayacak yeterli demir yoktur. Kırmızı küreler

olması gerekenden daha küçüktür ve hemoglobin

içerikleri azalmıştır. Hastalarda anemiye bağlı

halsizlik, yorgunluk, çabuk yorulma, çarpıntı,

yaraların zor iyileşmesi, dudak kenarlarında yaralar,

yutma güçlüğü, soğuk intoleransı gibi yakınmalar

ortaya çıkar.





Kimler yüksek risk altındadır?





Yenidoğanlar ve 6 ay 4 yaş arası çocuklar: Zamanında

doğan bişr bebeğin demir depoları onu 6 ay kadar

idare edebilir ancak daha sonra eğer yeterli demir

almıyorsa anemi ortaya çıkabilir.

Ergenlik dönemi: Hızlı büyümenin

olduğu bu dönemde adet kanamaları ile birlikte

görülen kan kaybı demir eksikliği anemisi

açısından risk taşır.

Gebelik: Hem bebek ve plasenta hem de

artan kan hacmi nedeni ile gebelik döneminde demir

eksikliğine sık rastlanır.

Kronik kan kaybı:

Vejeteryan beslenme: Hayvansal

gıdalarda bulunan demirin emilimi çok daha etkili ve

kolay olmaktadır.





Günlük gereksinim ne kadardır?



Kişilerin yaş gruplarına göre gereksinim duydukları demir

miktarları 2001 yılında yeniden belirlenmiştir.

Kaynak: Dr. Mumcu