Plasenta

[Bluesky24]

Dokuz aylık macera sona erip bebeğiniz dünyaya merhaba

dedikten hemen sonra doktorunuzun dikişlerden önce yapacağı

bir işlem daha vardır: tüm hamilelik boyunca bebeğinizin

pekçok gereksinimini karşılayan plasentayı çıkarmak. Halk

arasında son ya da eş olarak da adlandırılan plasenta geçici

bir organ olup hamilelik açısından hayati öneme sahiptir.



Tüm hamilelik süresince fetus tüm gereksinimlerini annesi

yardımıyla sağlayan bir parazit gibidir. Çok erken

dönemlerde embryo çok küçük olduğundan gereksinimleri ve

atık ürünleri de son derece azır ve bu gereksinimlerini rahim

boşluğu salgıları yardımıyla giderebilir. Ancak bu durum

çok çabuk değişkenlik gösterir. Embryo büyümeye devam edip

dolaşım sistemi oluştuktan sonra besin maddesi ile gaz

alışverişini sağlayacak daha etkili bir sisteme gerek duyar.

Bebeğin dolaşımı ile annenin dolaşımı arasında bu alış

verişi sağlayan sistem plasentadır.



Madde alışverişi dışında plasentanın bir başka görevi

daha vardır. Plasenta ana endokrin organlardan birisidir.

Östrojen ve progesteron gibi steroid hormonlar ile bazı protein

hormonların salgılanmasından sorumludur.



Plasentanın gelişimi



Plasentanın oluşumu gebeliğin çok erken dönemlerinde, embryo

daha blastokist aşamasındayken başlar. Embryo rahim duvarı

içine yerleştikten sonra (implantasyon) bazı hücreler

ayrışarak bebeği oluştururken diğer hücreler plasentayı

oluşturmak üzere farklılaşmaya başlar. Bu aşamada rahimin

iç kısmını döşeyen ve endometrium adı verilen tabaka da

farklılaşır. Bu tabaka artık desidua olarak adlandırılır.

Endometriumun bu değişimi yumurtalıklardan salgılanan

hormonların etkisi ile olur.



Plasenta gebeliğin yaklaşık 18 haftasına kadar büyümeye

devam eder. Bu döneme kadar gebeliğin sürdürülmesi için

gerekli hormonal destek yumurtalıklar tarafından salgılanır.

Daha sonra ise bu görevi plasenta üstlenir.



Genelde doğumda plasenta 20-22 santimetre çapında disk

şeklinde bir yapıdır, 2-2.5 santimetre kalınlığında ve

yaklaşık 500 gram ağırlığındadır.Bununla birlikte

plasenta boyutları çok değişkenlik gösterebilir.







Plasenta fonksiyonu



Plasentanın temel görevi gelişmekte olan fetun gereksinm

duyduğu besin maddelerini anneden bebeğe aktarmak, fetusun

metabolizma neticesi ürettiği atık ürünleri annenin

dolaşımına aktarmak ve yine anne ile bebek arasında oksijen

ve karbondioksit alışverişini sağlamaktır.



İlk kez 1559 yılında Realdus Columbus bu geçici organa

"yuvarlak kek" anlamına gelen plasenta adını

vermiştir. 1796 yılında oksijenin keşfinden sadece 22 yıl

sonra Erasmus Darwin plasentanın görevinin insanlardaki

akciğer ve balıklardaki solungaçlar ile benzer olduğunu ileri

sürmüştür.



Zannedilenin aksine bebeğin kanı ile annenin

kanı asla birbiriyle temas etmezler. Bebeğin

kanı ile annenin kanı arasında pekçok tabaka bulunur. Kandaki

maddeler bu tabaklar yardımıyla değiş tokuş edilir.







Plasenta karmaşık bir yapıdır sadece geçirgen bir zar

değildir. Bazı maddeler plasentadan olduğu gibi geçerken

bazılar geçiş sırasında metabolize olur bazıları ise hiç

geçemezler. Öte yandan glukoz ve oksijen gibi bazı maddlerin

bir kısmı geçiş sırasında plasenta tarafından

kullanılır.



Gaz Transportu



Oksijen ve karbondioksit gibi gazlar kısmi basınçlarındaki

farklılıklar yardımıyla transfer edilirler. Örneğin anne

kanındaki oksijen bebek kanındakine göre daha fazla olduğu

için doğal olarak annenin kanından fetal tarafa doğru geçiş

gösterir. Oksijen basıncı daha düşük olmasına rağmen

bebeğin kanı dokulara anne kanındaki kadar oksijen taşıma

yeteneğine sahiptir. Bunun nedeni bebek kanındaki hemoglobin

oranının yaklaşık %50 daha fazla olmasıdır. Öte yandan

fetal dolaşımdaki hemoglobinin oksijen taşıma kapasitesi

yetişkin hemoglobinininden çok daha fazladır.



Karbondioksit açısından bakıldığında ise fetusta çok

fazla üretildiğinden bebek kanındaki oran ve basınç çok

daha fazladır. Bu nedenle karbondioksit bebek kanından anne

kanına doğru geçiş gösterir.



Besin maddeleri



Plasenta ve fetus için temel enerji kaynağı glukozur. Glukoz

plasentadan yardımlı diffüzyon adı verilen bir sistemle

geçer. Glukozun bir kısmı değişmeden bebeğe geçerken kalan

kısmı plasnetada metabolize edilerek laktata

dönüştürülür.



Proteinlerin yapı taşı olan amino asitler fetal kanda daha

fazla miktarda olmasına rağmen fetusun yoğun gereksinimi

nedeniyle anne kanından alınırlar. Bu geçiş aktif transport

adı verilen sistemle olur.



Diğer besin maddelerinin geçişi de benzer şekilde olur.



Bazı antikorlar, ilaçlar vb. maddelerde benzer

mekanizmalarla plasentadan bebeğe geçebilirler.



Hormon üretimi



Madde alışverişinin yanısıra plasenta, yumurtalık, rahim,

meme dokusu ve bebek üzerinde etkili pekçok hormon ve hormon

benzeri maddenin üretiminden de sorumludur.



STEROİD HORMONLAR



Plasentada iki ana tür seks steroidi üretilir. Bunlar östrojen

ve progesterondur.



Progestinler:Progesteron reseptörüne

bağlanan hormonlar kabaca progestinler olarak

adlandırılırlar. Progesteron hormonunun kendisi gebelik

hormonu olarak da adlandırılır. Bunun nedeni gebeliğin

yerleştiği endometriumu desteklemekte üstlendiği kritik

roldür. Miktarı değişmekle birlikte tüm memeli hayvanların

plasentaları progesteron üretir. Hamileliğin başında

plasenta bu görevi üstlenen kadar gerekli olan progetsreon

yumurtalıkta korpus luteum adı verilen yapıdan üretilir.

Korpus luteum yumurtlamadan sonra yumurtalıkta kalan

kısımdır. Bazı memeli türlerinde hamileliğin hemen

başında plasnetadan salgılanan progesteron yeterli olduğu

için korpus luteum ameliyatla çıkarılsa bile gebelik devam

eder. Oysa insanda bu operasyon düşüğe neden olur.



Hamilelikte progesteronun 2 temel görevi vardır:





Endometriumun desteklenmesi: Fetusun

yaşamını devam ettirebilmesi için gerekli ortamın

sağlanmasıdır. Eğer endometrium üzerindeki

progesteron desteği ortadan kalkarsa agebelik sonlanır.

Rahim kaslarının kasılmalarının

baskılanması: Buna myometrium üzerinde

progesteron bloğu adı verilir. Rahimin kasılması ve

gebeliğin düşük ya da erken doğum ile sonlanmasını

engelleyen önemli faktörlerden birisidir. Hamileliğin

sonlarında doğru bu blok artan östrojen hormonu ile

baskılanır.





Progesteron ve diğer progestinler aynı zamanda hipofiz

bezinden olan hormon salgısını engeleyerek hamielik süresince

yeni bir yumurtlama olmasını engellerler.



Östrojenler: Plasenta bazı türde östrojenlerin

üretiminden de sorumludur. İnsanlarda plasentada üretilen

asıl östrojen estrioldür. Türler arasında farklılıklar

bulunmakla birlikte plasentada üretilen östriol bebekte

üretilen androjenlerden, plasentada üretilen progestinlerden ya

da diğer steroid hormonlardan üretilir.Bazı istisnai durumlar

dışında anne kanında östrojen düzeyi gebeliğin sonları

yaklaştıkça zirveye ulaşır. Plasental östreojenlerin iki

temel görevi vardır.





Myometriumun gelişiminin uyarılması ve

progestronun myometriumu baskılayıcı etksinin

dengelenmesi: Pekçok türde artan östrojen

düzeyleri rahim kası üzerinde oksitosin adı verilen

hormonun bağlanacağı reseptörlerin yapımını

hızlandırarak rahimi doğuma hazırlar. Oksitosin rahim

kasılmalarını sağlayan ve suni sancı sırasında da

dışarıdan verilen hormondur.

Meme dokusunun uyarılması:

Östrojenler memede süt üretiminden sorumlu olan

dokuların yapımını uyarırlar.





Progestinler gibi östrojenler de hipofiz bezini baskılayarak

hamilelik süresince yeni bir yumurtlama olmasını engellerler.



İnsanlarda plasental östrojen (estriol) bebekte üretilen

androjenlerden üretildiği için fetusun iyilik halinin

değerlendirilmesinde önemli rol oynar.



PROTEİN HORMONLAR



Hemen her memelide değişik türlerde protein yapısında

hormonlar ve benzeri maddeler de üretilir. Bu maddeler hem anne,

hem bebek hem de plasentanın fizyolojisinde önemli rol

oynarlar.



Koriyonik gonadotropin: Sadece gelişmiş

memelilerde üretilen bir hormondur. İnsanda üretilen formuna

human chorionic gonadotropin ya da kısaca hCG

adı verilir. hCG yumurtalıktaki korpus luteum üzerindeki özel

alanlara bağlanarak bu yapının gerilemesini engeller. Bu

sayade korpus luteum plasenta tam anlamıyla görevi üstlenene

kadar progesteron üretmeye devam eder ve gebeliğin düşükle

sonuçlanması engellenir. Bu nedenle hCG annenin moleküler

düzeyde gebeliği fark etmesini sağlayan ilk sinyaldir. Gebelik

testlerinde kanda veya idrarda hCG saptanması testin pozitif

yani gebeliğin var olduğu anlamına gelir.



Plasental laktojenler: Bunlar süt

üretminden sorumlu olan prolaktin ve büyümeyi, sağlayan

büyüme hormonuna benzer hormonlardır.Genelde gelişmiş tür

canlılarda üretilir. Bu hormonların fonkisyonları tam

anlamıyla açıklığa kavuşturulamamıştır. Bebeğin ve

annenin metabolizmasında dengeleyici rol oynadıkları

düşünülmektedir.



Relaksin: Bu hormonun progesteronla beraber

gebeliğin idamesinde rol aldığı düşünülmektedir.

Pelvisteki bağların gevşemesini sağlamak da olası etkileri

arasındadır.



PLASENTA ANOMALİLERİ



Küçük plasenta



Genelde normalden küçük plasenta bazı anomalilerle birlikte

görülür. Annenin hamilelik öncesi aşırı zayıf olması ya

da gebelik süresince yeterli kilo almaması durumunda plasenta

küçük olabilir. Annenin kan hacmi yeteri kadar artmadığında

rahimden plasentaya giden kan akımı da yetersiz olacağından

plasenta yeteri kadar büyüyemez. Öte yandan plasentanın

küçük olması doğal olarak fonkisyonlarını erken yitirmesi

(erken yaşlanması) sonucunu getirir. Plasentanın erken

yaşlanması gebeliğe bağlı yüksek tansiyon (preeklempsi)

varlığında sıkça karşılaşılan bir durumdur. Bununla

beraber bazı genetik bozukluklarda da plasenta normalden

küçük kalabilir.



Büyük plasenta



Bu durumun en önemli nedenleri, plasentada ödem, annede diabet,

annede ciddi anemi, bebekte anemi, doğumsal frengi ve plasenta

arkasına kanamadır. Nadiren toksoplazma enfeksiyonu, doğumsal

fetal nefroz gibi durumlar da bu tabloya neden olabilir.

Plasental ödem şideetli ve yaygın olduğunda bebeğe giden kan

ve oksijen miktarı azalacağından düşük apgar'lı bebeklere

daha sık rastlanır. Bu tablonun sonucu olarak yenidoğan

ölümleri daha sık görülebilir.



İnce plasenta



Erken doğumlarda ve bazı fetal anomalilerde plasenta ince

olabilir. Plasentanın normalden çok daha ince olması fetal

gelişim geriliği ve yenidoğan ölüm riskini arttırmaktadır.



Kalın plasenta



Bu durum hastalıktan ziyade sağlık belirtisidir.



Loblu plasenta



Plasentanın birden fazla loba ya da aksesuar loba sahip

olmasının klinik önemi bilinmemektedir.



Ultrasonda kalsifikasyon



Doktorunuz ultrason incelemesi sonrasında bebeğinizin

plasentasında kalsifikasyonlar gördüğünü söyleyebilir. Bu

durum son 3 ayda normal kabul edilir. Öte yandan kalsifikasyon

plasnetanın erken yaşlanma belirtilerinden biri olabilir.

Kalsifikasyon ne kadar çoksa fonksiyon görebilen normal alan o

kadar azalmış demektir. Bu durumda bebeğe giden kan ve oksijen

miktarı azalmaktadır. Ancak korkmayın. Plasentanın rezervi

yüksektir. Bebeğin tehlikeye girmesi için plasentanın büyük

kısmının kalsifiye olması gerekir.



******



[/b]











Bu yazı ilginizi çektiyse aşağıdaki

yazıları da okumanızı öneririm





******







Göbek kordonu

Plasenta previa

Ablasyo plasenta

Rahim içi gelişme

Geriliği (IUGR)



















Geri































































10 Şubat 2008



Saat: 14:20







UYARI



Çin

Malı ürünlere dikkat !

















































































































































Unutmayın!





Çalışan

anne adayları: Doğum

öncesi iznine ayrılmak için yapmanız gereken

işlemleri unutmayın













































Kaynak: Dr. Mumcu