İçeriden Öğrenenler Ticareti (Insıder Tradıng) Ve Türkiye'de Muhasebenin Yatırımcılara Bilgi Sağlama

[bluemoon24]

Sermaye piyasasına aktarılacak bilgiler hiç

kuşkusuz düzenli olarak çalışan bir muhasebe sisteminin varlığı sonucu

olacaktır. Muhasebe sistemi ne kadar düzenli ve sistematik olursa,

yatırımcıların bilgi edinmeleri o kadar zamanlı olacaktır. Sermaye piyasasında

esas olan "güven" ve "açıklık" ilkelerinin varlığını sürdürmesini sağlayan

koşullardan biri de bilginin taraflara eşit olarak dağılmasının sağlanmasıdır.

Çünkü bilgi sermaye piyasasının kalbidir.

İçeriden Öğrenenler, Bilgide Eşitlik, Bilgilenmiş Piyasa.

GİRİŞ

Bilgi sermaye piyasasının kalbidir; bu piyasada ticaretin çoğunluğu

bilgilerin gösterdiği yollar sayesinde gerçekleştirilir. Sermaye piyasası aynı

zamanda içsel ekonominin beyni olarak kabul edilir ve bu piyasadaki herhangi bir

aksama ya da başarısızlık ekonomide önemli hasarlara yol açması anlamını taşır.

Sermaye piyasası tanımını kısa ve öz olarak aşağıdaki gibi yapabiliriz; "orta ve

uzun vadeli ödünç verilebilir fonların, menkul kıymet alım satımı suretiyle,

tasarruf sahiplerinin birikimlerini yatırımcılara aktarılmasını sağlayan diğer

bir ifade ile yatırımcılar, tasarruf sahipleri ve bunlar arasındaki fon akımını

sağlayan aracı kurum ve bankalar, yatırım ortaklıkları, yatırım fonları gibi

aracı kuruluşlardan oluşan geniş kapsamlı bir sistemdir."

Sermaye piyasasının kendisinden beklenen görevleri yerine getirebilmesi için

mevcut araç ve kurumların geliştirilmesi, koşullara göre yenilerinin eklenmesi

şarttır. Fakat bu piyasada iki temel kavram olan güven ve açıklık ilkelerinin

tam olarak işler hale getirilmesi, tüm topluma ve özellikle bu piyasada işlem

görenlere rahat bir ortam oluşturulması için bir zorunluluk olarak

algılanmalıdır. Bu tür bir çalışma sonucunda sermaye piyasasına müşterilerin

gelmeleri ve ekonomiye olan katıklarının artması sağlanacaktır.

Ülkemizde sermaye piyasasının işlerlik kazanabilmesi için 28.7.1981 tarihinde

Sermaye Piyasası Kanunu çıkarılmıştır. Bu kanunun amacı; tasarrufların menkul

kıymetlere yatırılarak halkın iktisadi kalkınmaya etkin ve yaygın olarak

katılmasını sağlamak ve sermaye piyasasının güven, açıklık ve kararlılık içinde

çalışmasını sağlamak, tasarruf sahiplerinin hak ve yararlarının korunmasını

düzenlemek ve denetlemektir.

Ekonominin yapısal olarak güçlendirilmesi ve öngörülen büyüme hedeflerine

ulaşılabilmesi için güçlü ve sağlıklı bir sermaye piyasasının olması şarttır.

Sermaye piyasasının ülke ekonomisine olan katkısının artırılması ve

yatırımcıların güven içinde bu piyasada işlemlerini sürdürebilmeleri için

kamunun sürekli aydınlatılması işleviyle "bilgide eşitlik" olgusunun göz

önünde tutulması gerekmektedir. Aksi halde piyasada işlem gören ve bir takım

şirket veya kuruluşlarla temas halinde olan, şirketlerin genel yapısının

yanısıra özel bilgilerine sahip olanlar finansal açıklamalardan daha önce

haberdar olacaklarından "bilgide eşitlik" olgusundan uzaklaşarak pazara olan

güven unsurunu zedeleyeceklerdir. Bu aşamada bilginin kamuoyuna açıklanmadan

önce şirkete yakın bazı kişilerce elde edilmesi "Insider Trading" İçeriden

Öğrenenler Ticareti'ni (İÖT)gündeme getirerek oldukça önemli

tartışmaların meydana gelmesine neden olacaktır.

Bu makalede içeriden öğrenenler ticaretinin temel felsefesinin izahının

yanında, muhasebenin yatırımcılara bilgi sunmadaki sorumluluğu da ele alınacak

ve bilginin kullanımında meydana gelebilecek olumsuzluklar üzerinde

durulacaktır.

1. İÇERİDEN ÖĞRENENLER TİCARETİ KAVRAMI

Türkçe'ye "İçeriden Öğrenenlerin Ticareti" (İÖT) terimiyle kazandırılan

"Insider Trading" 1934'lü yıllarda ABD'de Securities Act ile gündeme gelerek

yasallaşmış önemli bir kavramdır. İÖT, halka açık bir ortaklık hakkında çeşitli

vasıtalarla elde edilmiş bir bilgiyi, borsada hisse senetleri fiyatlarını

etkilemek amacıyla

-kamuoyuna açıklanmadan önce- kullanma veya kullandırma

işlemidir. İçeriden öğrenenler ticaretinin nasıl bir olay olduğunu anlayabilmek

için ABD'de 1986 yılında meydana gelen ve mahkemeye düşen bir davayı özetlememiz

konuya açıklık getirecektir.

Uzun takipler sonucunda ortaya çıkarılan Dennis Levıne, 33 yaşında bir

yatırım bankacısıdır. Mesleği gereği elde ettiği bir istihbarat sonucu; birleşme

olasılığı olan şirketleri önceden öğrenerek satın alınacak şirketin hisse

senetlerini toplayıp, satın alma gerçekleşip hisse fiyatları artınca bunları

satarak 12.6 milyon dolar kar sağlamıştır. Bu olay ABD'de şimdiye kadar tespit

edilen en fazla tutardaki Insider Trading olayı olmuştur.

Insider Trading olayını açıklamada yardımcı olacak diğer bir önemli mahkeme

kararı ise ABD'de Insider Trading kavramını hafızalara yerleşmesine neden olan

Texas Gulf Shulphur Co. davasıdır;Kanada'da zengin maden yatakları bulan bir şirket bu yatakları herkesten

gizli tutmaya çalışmış ancak şirketin idarecileri, memurları ve diğer çalışanlar

ile bunların yakın arkadaş grubu şirketin hisse senetlerinden büyük bir kısmını

satın almışlardır. Herald Trubine ve Newyork Times gazeteleri Texas Gulf Sulphur

şirketinin zengin maden yatakları bulduğunu yayınlamıştır. Fakat şirket yayının

gerçekle bağlantısı bulunmadığını bildirerek haberi tekzip ettirmiştir. Tekzip

sonucu şirketin idarecileri ile memurları ve bunların tanıdıkları kişiler

dışındaki tüm hisse sahipleri düşük fiyatla hisselerini satmışlardır. Ancak dört

gün sonra şirket zengin maden yatakları bulduğunu doğrulamıştır. Bu yayın

üzerine hisselerini satan hissedarlar şirkete karşı dava açmışlardır.

Bu ve benzeri olaylar kamunun aydınlatılması kavramının ne denli önemli

olduğunu ortaya koymaktadır. Insider kavramı Investor's Dictionary'de şu

şekilde ifade edilmektedir; "Görevleri gereği bulunduğu şirketin finansal

bilgilerinin kamuya veya hissedarlara duyulmadan önce bilgi sahibi olan kimseye

Insider denilmektedir.

Şirket içinde bulunan bu kişilerin elde ettikleri bilgiye iç bilgi,

"Inside Information"denilmektedir. İç bilgi, bir firmanın kamuya

duyurulmayan geleceğe yönelik planları veya o anki durumu olarak

açıklanmaktadır. İç bilgiyi elde edenler yani içeriden öğrenenler bu bilgi

aracılığı ile "smart money" adıyla anılan profesyonel yatırımcıların

diğer yatırımcıların zararına rağmen kar elde etmeleri durumu ortaya

çıkmaktadır.

İçeriden Öğrenenler Ticareti'nin geniş bir tanımı ise Tekinalp tarafından

yapılmıştır; bir halka açık anonim ortaklıkta, ifa ettiği görevi sebebiyle, bir

menkul kıymetin ileride teşekkül edecek kurs değeri ile ilgili bilgilere sahip

kişinin bu bilgileri, kamuya açıklamalarından önce, borsa içi veya borsa dışı

ticarette kendisi veya bir başkası için kullanarak menfaat sağlamasıdır."

Tekinalp tanımı üç ana unsura bölümleyerek İÖT'nin olabilmesi için menkul

değerin fiyatını etkileyebilecek bilgiye sahip olan kimsenin (1) bu bilgileri, (2) kamuya açıklamadan önce, (3) kullanarak kendisi veya başkasına menfaat

sağlaması halinde İÖT'nin meydana gelebileceğini belirtmiştir.

1.1. İçeriden Öğrenenler Ticaretinin Tarihsel Perspektifi

İçeriden Öğrenenler Ticaretinin son derece önemli ölçüde gündeme gelmesi

zaman süreci içinde menkul kıymetler borsasında oluşan bir takım olumsuz

faaliyetlerin sonucudur. Borsada işlem gören firmaların menkul değerlerinin

alım-satımında ortaya çıkan hileli davranışlarının önlenmesine yönelik ilk

çalışmaları İngiltere'de görmekteyiz. 1696 senesinde kurulan Ticaret Komisyonu

(The Board Of Trade) hisse senetlerinin alım-satımında meydana gelen hileli

işlemlerin önlenmesine yönelik tedbirler almıştır. Bu dönemde İngiltere'de

meydana gelen yeterli bilgi vermemeye örnek olarak South Sea Company'nin hisse

senetleriyle ilgili işlemleri görmekteyiz."1720 senesinde başında 128 sterlin'e alınıp satılan bu şirketin hisse

senetleri, temmuz ayında 1000 sterlin'e yükseltilmiştir. Bunun üzerine, şirket

idarecileri sahip oldukları hisse senetlerini 1000 sterlin'e satmışlar; fakat

kısa bir süre sonra aralık ayında fiyatlar 125 sterlin'e düşmüştür.

Hisse senetlerinin fiyatlarındaki bu anormal iniş ve çıkışlar, şirket

idarecilerinin kamuya yanıltıcı bilgi vermeleri ve yatırımcıları yeterince

aydınlatmamalarından kaynaklanmaktadır. Şirket ortakları, İngiltere'de deki iş

adamları ve asillerdi. İngiltere hükümeti, şirkete Güney Amerika ile ticaret

yapma tekelini vermişti; en önemli olanı ise, South Sea Company'nin idarecileri,

İngiltere'nin milli borçlarının tamamını yükleneceklerini bildirmeleridir.

Ayrıca devlet tahvillerine sahip olan kimselere, South Sea Company'nin hisse

senetleri ile tahvillerinin değiştirilmesi imkanı verileceği haberi de halka

yayılmıştı. Ancak daha sonra yatırımcıların bu haberlerin doğru olmadığını

öğrenmeleri ile South Sea Company'nın hisse senetlerinin fiyatı ani olarak

düşmüştür."

Yukarıdaki örnek olayda borsada olması gereken açıklık ve güvenilirlik temel

kavramları ihlal edilerek yatırımcıların güveni zedelenmiştir. Bu gibi olaylar

İngiltere'de yasal düzenlemelere zemin hazırlamıştır. İngiltere'de "Insider

Dealing" adı altında ele alınan işlemler özellikle yatırım faaliyetlerinde

hileye karşı yatırımcıyı korumaya yönelik kanun Prevention of Fraud

(Investments) Act 1958'dir. Bu kanundan sonra 1967 yılında düzenlenen

şirketler Yasası'nın (The Companies Act.1967) bir takım bilgilerin kamuoyuna

açıklanmasıyla ilgili hükümlerdir.

Bu yasa şirket yöneticileri şirketin ne kadarlık bilgisine sahip olduklarını açıklamalarını zorunlu hale getirmiştir. 1962 yılında İngiliz

Parlementosunda oluşturulan Şirketler Hukuku Komitesi (Jenkins Komitesi)

hazırladığı yasa tekliflerinin içinde yöneticilerin, şirket faaliyetleriyle

ilgili fiyat-duyarlı bilgilerin kendi çıkarları için kullandıklarını savunarak,

bu işlemden zarar görenlerin korunmalarını teklif etmiştir."....... bilginin tüm fiili ve potansiyel yatırımcılara eşit olarak

ulaşmasının ve dolayısıyla bu yatırımcıların emrinde olan kaynakların

sağlanmasının arzulanması en önemli önceliği almalıdır. Sistemin başarılı bir

şekilde işlemesi borsada ve borsaya kayıtlı olsun olmasın tüm menkul kıymetlerin

alım satımında adaletin varolduğuna dair yüksek derecede güvenin varlığına

dayanır."

Böylesine bir ortamın oluşmasını isteyen yasa'da fiyat-duyarlı bilgiyi elde

eden herkesin, bu bilginin halka açıklanana kadar kullanılmaması yönünde karar

alınması önerilmiştir. Insider Trading'in ABD'deki gelişimi içinde kanun

kapsamına alınması 1934 yılındaki Securities Exchange Act of 1934 tarihli yasada

görmekteyiz. Bir önceki yıl kabul edilen yasadaki boşlukları doldurmak amacıyla

kabul edilen bu yasada yeni bir organın kurulması sağlanmış ve SEC (The

Securities and Exchange Commission) Menkul Kıymetler Mubadele Komisyonu, bu yasa

ile kurulmuştur. Diğer önemli bir gelişme ise "Insider Trading" bu yasa ile

kriminal ve hukuki bir suç sayılmıştır. Insider Trading olayının ortaya

çıkmaması için menkul kıymetlerle ilişkili düzenlemeler de SEC'e verilmiştir.

1933 yılında yayınlanan Securities Act 1933'den önce ABD'de Blue Sky Law adıyla

bilinen "Mavi Gök Kanunları"yürürlükte idi. Kanun konulmasının

temelinde özellikle ABD'de hisse senedi piyasasında işlem görenlerin

"oturdukları yerden gökyüzüne hakim olma" düşüncelerinin önlenmesidir. Kanunun diğer bir amacı ise Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkelerinden "Tam

Açıklama" kavramının gerektirdiği bütün işlevleri yerine getirerek

yatırımcıları korumak ve onların sermaye piyasasına kanalize edilmeleri için

gerekli güven ortamını sağlamaktır.

1.2. Sermaye Piyasasında Bilgi ve Bilgilenmiş Piyasa Olgusu

Sermaye Piyasasında bilgi, bu piyasada işlem gören kişi kurum veya

kuruluşlara hareket sağlama gücü veren önemli bir unsurdur. Tekinalp bilgiyi

"Sermayenin azaltılması, yedeklerden yapılanlar da dahil olmak üzere sermaye

artırımları, bir diğer şirketle hakimiyet sözleşmesi veya karın kısmen veya

tamamen devredilmesi sözleşmesinin akdedilmesi, birleşme, malvarlığı devri, nevi

değiştirme, bütünleşme, tasfiye" gibi şirketle ilgili temel veriler olarak ifade

etmektedir.

Piyasada işlem gören yatırımcı veya diğer ilgililerin motive olmaları

aradıkları bilgilerin kendilerine sunulmaları halinde söz konusu olacaktır.

Ancak bu bilgilerin elbette kanunların izin verdiği ve olması gereken ölçülerde

kamuya duyurulması gerekmektedir. İktisat'ın geleneksel tanımında "kıt

kaynakların alternatif kullanım alanları arasında dağıtımının sağlanması" gibi

buna benzer olarak pazarda bilgi elde etmek ve bunu isabetli olarak kullanma

oldukça maharet gerektiren iştir. Yatırımcılar ilgilendikleri firmalara ilişkin

bilginin oldukça geniş olmasını firmanın plan proje ve yatırım gibi

faaliyetlerini de içine alınmasını isterler.Sermaye piyasasında rasyonel ekonomik davranışların en temel unsuru

"Bilgi"dir. Piyasaya bilgi akımının sağlanması halinde piyasanın sermaye tahsisi

ve güvenlik fonksiyonlarını daha iyi icra etmesi sağlanmış olacaktır.

Bilgilenmiş piyasa (Informed Market), kamuya sunulan bilgilerin doğruluk,

zamanlılık ve güvenilirlik esasları altında oluşabilecektir.

Ekonomide doğru fiyatlar bilgiyi yansıtır, daha doğru fiyatlar ise sermaye

yatırımlarına yol gösterir. Bilgilenmek isteyen yatırımcıları sürekli dikkate

alan firma veya firmalar, yatırımcı açısından daha açık ve şeffaf olarak

nitelendirilerek kendilerinin hisse senetlerine olan talebi artırıcı yönde bir

rol oynarlar. Firmaların yatırımcılar açısından belirsizlik ortamından arınması

için kendileri hakkında bilgileri az maliyetle ulaşabilecekleri fırsatlar

sağlamaları gerekir. Böylece yatırımcılar firmayı daha iyi ve objektif verilerle

-kısmen de olsa- değerlendirebilme fırsatını yakalamış olacaklardır. Bilgilenmiş

piyasada yatırımcılar elde ettikleri yeni bilgilerin etkisi altında kalırlar.

Yatırımcıların bu bilgileri doğru olarak değerlendirdikleri ve buna dayanarak

rasyonel karar verdikleri kabul edilir . Ülkemizdeki uygulamalara bakıldığında bu konuda Sermaye Piyasası Kurulu'nun

çalışmalarını görmekteyiz. Sermaye Piyasası Kurulu "içeriden öğrenenler"

kavramını gündeme getirerek Mayıs 1992'de TBMM tarafından çıkarılan SP Kanunu

47-A Maddesinde İçeriden Öğrenenler Ticareti'ne aşağıdaki şekilde açıklama

getirmiştir;1. Sermaye piyasası araçlarının değerini etkileyebilecek, henüz kamu ya

açıklanmamış bilgileri kendisine veya üçüncü kişilere menfaat sağlamak amacıyla

kullanarak, sermaye piyasasında işlem yapanlar arasındaki fırsat eşitliğini

bozacak şekilde mameleki yarar sağlamak veya bir zararı bertaraf etmek içeriden

öğrenenlerin ticaretidir. Bu fiili işleyen 11 inci madde kapsamındaki

ihraççılarla, sermaye piyasası kurumlarının veya bunlara bağlı veya bunlara

hakim işletmelerin yönetim kurulu, başkan ve üyeleri, yöneticileri, denetçileri,

diğer personeli ve bunların dışında meslekleri ve görevlerini ifa etmeleri

sırasında bilgi sahibi olabilecek durumunda olanlarla, bunlarla temasları

nedeniyle doğrudan veya dolaylı olarak bilgi sahibi olabilecek durumdaki

kişiler,

2. Yapay olarak, sermaye piyasası araçlarının, arz ve talebini etkilemek,

aktif bir piyasasının varlığı izlenimini uyandırmak, fiyatlarını aynı seviyede

tutmak, arttırmak veya azaltmak amacıyla alım ve satımını yapan gerçek

kişilerle, tüzel kişilerin yetkilileri ve bunlarla birlikte hareket

edenler,

3. Sermaye piyasası araçlarının değerini etkileyebilecek yalan, yanlış,

yanıltıcı, mesnetsiz bilgi verenler; haber yayan, yorum yapan ya da açıklamakla

yükümlü oldukları bilgileri açıklamayan gerçek kişilerle, tüzel kişilerin

yetkilileri ve bunlarla birlikte hareket edenler,

4......Sermaye piyasasında izinsiz olarak faaliyette bulunan veya yetki

belgeleri iptal olunduğu veya faaliyetleri geçici olarak durdurulduğu halde

faaliyetlerine devam eden gerçek kişilerle, tüzel kişilerin yetkilileri, fiilin

mahiyeti ve önemine göre birlikte veya ayrı ayrı hükmolunmak üzere 1 yıldan 3

yıla kadar hapis ve 500 Milyon liradan 1 Milyar liraya kadar ağır para cezası

ile cezalandırılırlar."Kanun B bendinde de defter ve belgelerin düzenli olması, bağımsız denetleme

raporunun standartlara uygunluğu, kurul tebliğlerine aykırı davranışları da 100

Milyon liradan, 500 Milyon liraya kadar para cezası ile cezalandırılacağı

belirtilmiştir.

Yukarıdaki açıklamalar kamunun bilgilendirilmesini, eşit şartlar altında

borsada işlem görülmesini ve sağlıklı veriler elde edilmesini gerekli

görmektedir. Muhasebe Hukuku'nu oluşturan birimlerin; gerek Muhasebe açısından

TTK ve VUK, gerekse Sermaye Piyasası açısından SP Kanunu birlikteliği (bütün

olarak algılanması) kaçınılmazdır. Böylece güvenli çalışan bir piyasanın oluşumu

sağlayacak ve kamu oyuna sunulan araçların güvenilir boyutlarda olması piyasaya

aktif katılımın artışına katkıda bulunacaktır.

2. YATIRIMCILARA BİLGİ SAĞLAMA AÇISINDAN MUHASEBENİN SORUMLULUĞU

Muhasebe bilgilerinin farklı kişi veya gruplara iletilmesi hedeflendiğinde,

bilgilerin kütlesel olarak çokluğundan öte kalitesinin esas alınması

gerekmektedir. Bilgilerin gereksinimleri karşılayacak nitelikte olmaları için

bir dizi nitel amaçlara (qualitative objectives) -ilgili, önemli, güvenilir,

tarafsız, anlaşılır, zamanlı, tutarlı ve karşılaştırılabilir- sahip olmaları

beklenir. Muhasebe bilgisinin değeri temel olarak toplam bilgi içerisindeki

oransal olarak yeri ve gerekli alanlarda kullanım veya ikame kabiliyeti ile

ortaya çıkar.14

Sunulan muhasebe bilgilerinin kullanıcılara yararlı olabilmesi için

anlaşılabilir nitelikte olması gerekmektedir. Muhasebe bilgilerinden yararlanan

önemli taraflardan olan yatırımcıların genel yapısı heterojen olması nedeniyle

bu bilgilerden yararlanma derecelerinde farklılıklar olacaktır. Bu nedenle

ilgili bilgilerin belirli esaslar dahilinde standardize edilmesi yani ne tür

bilgiler hangi unsurları bünyesinde toplayacağına ilişkin çalışmaların gündeme

getirilmesi gerekmektedir. Fakat çalışmalar istenildiği kadar standardize

edilirse edilsin yatırımcı grupların hepsine hitap edemeye-ceği açıktır.

Çalışmalar göstermiştir ki, muhasebe bilgilerini kullananların yoğun

bilgilerle karşılaşmaları halinde sınırlı bir bilgi alabilme sorunu ile karşı

karşıya gelinmektedir. İşte bu aşamada muhasebenin tutumu kamuya sunulacak

bilgilerin ihtiyaç gruplarının isteklerinin dikkate alınarak zaman ve içerik

açısından kategorize edilmeleri ve yeni sunum yollarının araştırılması

gerekmektedir. Bu nedenle açıklamaların belli düzeyde tutulmasına itina

gösterilerek sunulan bilgilerin kalitesinde devamlılık sağlanmalıdır.

Yatırımcılar mevcut bilgileri kapsamında finansal raporlardan faydalanırken

derinlemesine bilgi ihtiyaçlarını konunun uzmanları olan finansal analistlerden,

aracı kurumlardan ve konuyla ilgili literatürden faydalanarak elde

edebileceklerdir.

Finansal bilgilerin yeterlik düzeyleri bu bilgilerin temel amaçlardan olan

ilgililik, önemlilik, tarafsızlık ve anlaşılabilirlik karakterlerini üzerlerinde

taşımaları halinde mümkün olabilecektir. Yeterli açıklama teriminden finansal

raporlama sürecinin bütünü anlaşılması gerekmektedir. Bilanço, gelir tablosu,

dağıtılmamış karlar vd. Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkeleri çerçevesinde

hazırlanmış bu tablolar yayınlandıkları ülkelerin yasaları etrafında gerekli

asgari bilgiyi kapsamalıdır. Bu tabloların bağımsız denetim sürecinden

geçirilerek sunulan bilgilerin daha emniyetli bir düzeye getirilmesi de

bilgilerin yeterlik seviyesini yükseltecek önemli etkenlerden biri

olacaktır.

Finansal bilgilerin açıklanması sürecinde zamanlılık kavramı da son derece

önemlilik arz etmektedir. Bu bilgilerin yöneticiye tarihi bilgileri

yansıtmasından başka yatırımcıya firmalar hakkında alacakları kararlarda

yardımcı olmaları beklenir. Kamuoyuna duyurulan finansal bilgiler yatırımcıların

diğer firmalarla yatırım kıyaslaması yapma fırsatını ortaya koyar.

Finansal bilgilerin kamuoyuna informel biçimde açıklanması ve bunun kişi veya

gruplar tarafından kullanarak buradan menfaat sağlamaları olumsuz olarak

adlandırılabilecek bir takım aktiviteleri gündeme getirecektir. Bilgilerin

hakkaniyet ölçülerine uygun olmaksızın kullanımı yatırımcılar açısından ve

sermaye piyasasının güvenilirliği bakımından sakıncalar ortaya koymaktadır.

Bu nedenle finansal bilgilerin zamanlılık özelliklerinin de yani zamanında

taraflara aynı bilgi anda sunulması kriterine özellikle dikkat edilmesi

gerekmektedir. Bu bağlamda ülkemizdeki muhasebe sisteminin yatırımcılara

sağladığı bilgi süreci yukarıda belirtilen olumsuzlukların minimuma indirilmesi

açısından önemlidir.

Türkiye'de gerek muhasebe mesleğinin kişiliği gerekse muhasebe sistemi son

yıllarda önemli mesafeler kaydetmiştir. Bu aşamalardan özellikle yatırımcıların

aydınlatılmasında sağlıklı bilgi üretimi için gerekli standartların ortaya

konulduğunu görmekteyiz. Tasarruflarını yatırıma kanalize eden yatırımcılar

ilgilendikleri firmaların -belirlenen standartlar dahilinde oluşturulan-

finansal verilerini inceleyerek kararlarına yön vermektedirler.

Kamunun aydınlatılması aşamasında muhasebeye önemli sorumluluklar

düşmektedir. Finansal tablo ve raporların inandırılıcılık dereceleri

uluslararası standartlara uygunluğu ile doğru orantılıdır. Bu nedenle

ülkemizdeki muhasebe uygulamalarının standardize edilmesi ve özellikle 1994 yılı

itibariyle Tekdüzen Muhasebe Sistemine geçiş bunun önemli bir halkasını

oluşturmaktadır. Elbette tek başına standartların oluşturulması yetmeyecektir.

Yapılanların uygulama sırasında bağımlı ve bağımsız denetim mekanizması ile de

denetime tabi tutulması gerekmektedir.

SONUÇ

Ekonomik kalkınma sürecinin temelinde tasarrufların yatırıma yönlendirilmesi

olgusu yatmaktadır. Bu sürecin çalıştırılmasında esas görev ise iyi organize

olmuş sermaye piyasasına düşmektedir. Zira tasarrufların yatırıma

dönüştürülmesinde ve yatırımcıların ihtiyaç duydukları anda yatırımlarını paraya

çevirebilme fonksiyonunu sermaye piyasası yerine getirebilecektir. Sermaye

piyasası işlevlerini yerine getirirken yatırımcıların aleyhine olabilecek tutum

ve davranış modellerinden kaçınılması gerekir.

Yatırımcıların sermaye piyasasından zarar görmemesi için piyasa mekanizması

içinde adaletli "bilgi dağılımı"nın sağlanması gerekmektedir. Bilgide

asimetrik bir dağılım söz konusu olduğunda yatırımcıların piyasa olan

güvenlerinin zedeleneceği açıktır. Bu nedenle haksız kazancın nedenlerinden biri

olan "İçeriden Öğrenenler Ticareti" özellikle ülkemizde sermaye piyasasının yeni

olması nedeniyle önlenmeli ve küçük yatırımcıların aleyhine olabilecek

durumların ortadan kaldırılmasına yönelik tedbirlerin alınması

gerekmektedir.

Yatırımcıların aydınlatılması sürecinde bir ülkede uygulanan muhasebe

sisteminin oynadığı rol hiçbir zaman göz ardı edilemez. Zira işletmelerin

oluşturduğu finansal veriler gerek mikro açıdan yatırımcıların karar alma

süreçlerinde, gerekse makro açıdan ülkenin milli ekonomisine ilişkin

değerlemelerde kullanılacağından- gün geçtikçe önemini artırmaktadır.

Bu açıdan bakıldığında finansal verilerin oluşturulmasında muhasebe

sisteminin varlığı ve işlerliğinin önemi bir kez daha karşımıza çıkmaktadır.

Ülkemizde 1994 yılında itibaren tek tip bir planın uygulanmaya başlanması hem

raporlama, hem de benzer yapıya sahip işletmelerin kıyaslamasına önemli ölçüde

katkıda bulunmaktadır.

Sonuç olarak, sermaye piyasasının işlerliğinin artırılmasında muhasebenin

oluşturacağı raporlar yatırımcı kitlelere eşzamanlı, anlaşılır ve denetlenmiş

bilgiler olarak sunulması gerekmektedir. Böyle bir yapılanma, piyasanın geleceği

açısından rasyonel adımların atılmasına katkıda bulunacaktır.

KAYNAKÇA

DEMİRBİLEK Müslüm, "İngiltere'de Finansal Piyasada Özellikle

Yatırımcının Korunması Konusunda Getirilen Yenilikler", SPK/DEDA kurum içi

Seminer Çalışması

, Ankara, 1986. DURUSOY Mehmet, "Insider Trading'i Yasaklayan Düzenlemelerin

Gerekçeleri ve Insider Trading Sorumluluğunun Temelleri (III)", Vergi Dünyası

Dergisi, S. 128(Nisan 1992). ERKARAKAŞ Nalan, "Içerden Öğrenenler Ticaretinin Ekonomik Anlami

ve Sermaye Piyasalarinda Etkileri ile ABD'de Bu Bonudaki Mevcut Yasal

Düzenlemeler", SPK-DEDA- Araţtırma Raporu,

Ankara, 1986. FORKER John J., "Corporate Governance and Disclosure

Quality", Accounting and Business Research , (Spring, 1992). GRUSON Michael ve Diğerleri, United States Securities and

Investments RegulationHandbook,

USA, 1992. PARKMAN Allen M.-Barbara C. GEORGE- Maria BOSS, "Owners or

Traders: Who Are The Real Victims Of Insider Trading?", ournal of Business

Ethics , V. 7, S. 12(1988). ROSENBERG Jerry M., Investor's Dictionary, USA, 1986.

STIGLITZ Joseph E., "The Role Of The State In Financial

Markets", Proceedings of the world Bank of Annual Conferance on Development

Economies, 1993. ŞENGÜL Selami, "İnsider Trading", SPK, DEDA- Bölüm içi

Araştırma Raporu, Ankara, 1988. TEKİNALP Unal, "İçeriden Öğrenenler Ticareti Sorunu", Maliye

ve İktisat Dergisi, C. 33, S. 9(Aralık 1986). TURANBOY Asuman, Insider Muameleleri (Şirkete Ait Gizli

Bilgilerin Haksız Kullanımı)

, Banka ve Ticaret Hukuku Enstitüsü Ya., 1990. ZEGHAL Daniel, "Firm Size and Informational Content Of Financial

Statements", Journal Of Financial and Quntitative Analysis, Vol. 19, No.

3(September 1984).