Mekanik Saat

[bluemoon24]

X. yüzyıla kadar zamanı bilmenin en pratik yolu, su saatiydi. Suyun sürekli

akıtılması esasına dayanan bu araç, zamanla süs kaygısıyla yerleştirilen

birtakım mekanizmalarla karmaşık bir hal almıştı. Bunun en tipik örneğinin, 807

yılında Harun Resifin Charlemagne'a (Şarlman) armağan ettiği saat olduğu

kesindir. Sürekli akan suyun belirli düzeylere gelmesi sonucunda her saat başı

bir kapakçık açılmakta ve oradan dökülen bilyeler bir zilin üstüne düşmekteydi.

On iki tane olan bu kapacıkların açılıp kapanmalarını birtakım zemberek ve

yaylarla hareket edebilen otomatlar sağlamaktaydı.Su saatinde,

millerin ve otomotların suyu sürüklediğini gören biri, bunları sudan başka bir

şeyi -sözgelişi antik kum saatlerindeki gibi kumu ya da sicime bağlı bir çakıl

parçasını- itemez mi diye kendi kendine sordu. Bu fikir, ancak XIII. yüzyılda,

Arşimet'ten beri iyice unutulmuş dişli çarkların ve tokmaklı zillerin

kullanılmaya başlanmasından sonra uygulanmaya konulabildi. İtici

ağırlıkların düşmesini düzenlemek ve ölçülü hale sokmak için karşılaşma çarkı

kullanılıyordu. O dönemde henüz sarkaç yoktu; bunu daha sonra, XVII. yüzyılda

Huygens bulmuştur. Bu makinelerden, daha doğrusu bu en ilkel saatlerden

bize kadar gelenlerin en eskileri şunlardır: 1324'ten önce imal edilen

Beauvais'deki saat ve 1348'den kalma Douvre'daki saat... Birincisinin ne kadranı

vardı ne akrebi ne de yelkovanı; yalnız her saat başı çalardı. Kadranlı saatler,

XIV. yüzyılın sonlarına doğru ortaya çıktı. 1370'de Heinrich von Vic adlı

Alman'ın imal ettiği Paris Adliye Sarayındaki saat, daha ilkel başka bir saatin

yerine konmuştu. Yalnızca akrebi olan bu saatin, hem durmadan onarılması, hem de

kurulması için birinin sürekli yanında beklemesi gerekiyordu. Bu tür saatlerin

günde yarım saat geri kalmaları kutlanmaya değer bir başarı sayılıyordu.

Saatin kaç olduğu, ortaçağda kimsenin aldırış etmediği bir şeydi. Komşu

manastırın saatleri günü yeterince bölümlüyordu. Manastırdakilere gelince, tören

saatleri, gündüzleri ya güneş kadranı, ya su ya da kum saatiyle ve geceleri de

yıldızlara göre ayarlanıyordu. Artık mekanik saatçilik, yani itici

ağırlıkların kullanılması gelişiyor ve eski yöntemlerin yerini alıyordu. Saatler

değişik perdeli çan sistemleri ve hareketli sahnelen temsil eden süslemeleriyle

anıtsal sanat eserleri halini aldı. 1352-1354'te inşa edilen Strasbourg

katedralinin saatinde bir kadran, dişli çark sistemi ve saatte bir gelip Hazreti

Meryem heykelinin önünde secde eden ayin alayı heykelcikleri vardı. Frankfurt ve

Lund'un dev saatleri da aynı çağın eserleridir. Olağanüstü bir ustalık isteyen

bu zanaatın merkezi, Nurenberg'di ve ilk özel saatler XIII. yüzyılın sonlarında

burada imal edildi. O zamanın saatleri ancak önemli kişilerin sahip

olabilecekleri pahalı şeylerdi. Ne var ki, çok geçmeden itici ağırlıkların

yerini zembereğin almasıyla saatler hantallıktan kurtulup taşınabilir hale

geldiler; böylece daha geniş halk yığınları saat kullanma imkânına kavuştu.

Şimdi mekanik saatin icadının uygarlık üzerinde yaptığı paha biçilmez

etkilerden söz edelim: Gelişmekte olan sanayinin yaklaşık saate 'tahammülü'

yoktu. Dakik çalışmak verimliliği her bakımdan artırıyordu. Ayrıca, kutsal

hareketlerin dakikliği ancak o zaman daha iyi kavranabilirdi, Bu anlayış

insanları, tabiat olaylarının belirli ve şaşmaz nedenlere bağlı oldukları

düşüncesine götürdü. Determinist (gerekirci) akım, yani tabiat yasalarını

matematik güçlerin yönettiği kanısı, başka bir deyişle bilimin temeli, bu

gözleme dayanır.



Siyaset, Bilim Ve Tarih Bilinci (Doğan Özlem )The Benefits Of TreesEnerji TasarrufuAlternatif Ucuz Enerji KaynaklarıErozyonun Tanımı Ve ÇeşitleriDünyamızın HareketleriDoğalgazDeve KuşlarıTeknolojik CellatlarımızKüresel IsınmaÇimento İşkolu Ve SorunlarıAtmosferin Başlıca Gaz KirleticileriNükleer EnerjiYapay KristallerHyrogen Fuel  The Fuel Of FutureKentiçi Ulaşımı Ve Çevre SorunlarıPrcı HakkındaÇevre Kirliliği Ve SonuçlarıSivil SavunmaUluslararası Hukuk Ve Çevre