Amerikan Borsalarının İşleyişi

[bluemoon24]

1990'ların sonlarına gelindiğinde NYSE'de 3.600 değişik hisse

senedi kayıtlıydı. NYSE'de 1.366 üye ya da aracı şirket tarafından büyük paralar

ödenerek satın alınan ve bireyler adına hisse senedi alıp satmak için kullanılan

yer vardır. Borsa ile aracı şirketler arasında iletişim elektronik olarak

yapılır. Fiyatları bildirebilmek ve siparişleri alabilmek için 200 mil (yaklaşık

320 kilometre) fiber-optik kablo döşenmesi ve 8.000 telefon bağlantısı kurulması

gerekmiştir.Hisse senetleri nasıl alınıp satılır?Sözgelimi

California'da bir öğretmen denizaşırı geziye çıkmak istesin. Gezi giderlerini

karşılamak için elindeki 100 adet General Motors hisse senedini satmaya karar

verir. Müşterisi olduğu aracıyı arar ve senetlerini en kısa sürede en iyi

fiyattan satmasını ister. Aynı gün Florida'daki bir mühendis, biriktirdiği

parayı 100 adet General Motors hisse senedi almak için kullanmayı düşünür ve

kendi aracısını arayıp piyasadaki fiyattan 100 senet satın alması için emir

verir. Her iki aracı bu emirleri NYSE'deki temsilcilerine ileterek gerekli

pazarlığa başlamalarını isterler. Tüm bunlar bir dakikadan daha kısa bir zaman

içinde gerçekleşir.Sonuçta öğretmen parasını mühendis de hisse

senetlerini alır ve aracılarına gereken komisyonu öderler. Söz konusu işlem

borsadaki diğer işlemler gibi açıkça yapılır ve sonuçlar ülkedeki her bir borsa

kuruluşuna elektronik ortamda duyurulur.Bu süreçte yaşamsal bir rol

oynayan borsa uzmanları alım ve satım emirlerini ustaca uyuşturup piyasanın

düzenli bir biçimde işlemesini sağlarlar. Yeterli alıcı ya da satıcı bulunmadığı

durumlarda gerekirse uzmanlar kendileri de hisse senedi alır ya da

satarlar.Enerji endüstrisine ilişkin çok sayıda hisse senedinin kayılı

bulunduğu ve daha küçük bir kuruluş olan Amerikan Menkul Kıymetler Borsası da

Wall Sokağı bölgesindedir ve aşağı yukarı NYSE gibi çalışır. Diğer bazı büyük

ABD kentlerinde de daha küçük bölgesel menkul kıymetler borsaları

vardır.En yoğun hisse senedi alışverişi Hisse Senedi Alım-Satımcıları

Otomatikleştirilmiş Fiyat Ulusal Derneği (National Association of Securities

Dealers Automated Quotation - NASDAQ) sistemi çerçevesinde yapılır. Tezgah üstü

borsası denilen ve yaklaşık 5.240 değişik hisse senedinin alım-satımını

düzenleyen bu kuruluş belirli bir mekanda faaliyet göstermez; hisse senedi ve

bono alım-satımcılarının oluşturdukları bir elektronik iletişim

ağıdır.Tezgah üstü işlemleri denetleyen Hisse Senedi Aracıları Ulusal

Derneği yasa dışı çalıştığı ya da borçlarını ödeyemez duruma geldiği anlaşılan

şirketleri ya da aracıları sistemden uzaklaştırma yetkisine sahiptir. Bahis

konusu piyasada işlem gören hisse senetlerinin çoğu daha küçük ve daha

istikrarsız şirketlere ait olduğu için NASDAQ diğer iki büyük borsadan daha

riskli bir piyasa olarak bilinir. Buna karşılık yatırımcılara pek çok fırsat

sunar. 1990'larda hızla büyüyen ileri teknoloji hisse senetlerinin çoğunluğu

NASDAQ'ta işlem görmüştür.BİR YATIRIMCILAR ÜLKESİMenkul

kıymetler borsalarında eşi görülmemiş bir yükselmeye hisse senedi sahibi

olmaktaki kolaylık da eklenince bireyler 1990'larda borsalarda büyük ölçüde

işlem yapmaya başladılar. New York Borsası'nda ya da diğer adıyla Büyük

Tabelada 1980'de bir yılda 11,4 milyar hisse el değiştirmişken bu sayı 1998'de

169 milyar oldu. 1989-1995 yılları arasında ABD'de doğrudan doğruya ya da

emeklilik fonları gibi aracılar kullanarak hisse senedi sahibi olmuş bulunan

ailelerin oranı toplamın yüzde 31'inden yüzde 41'ine yükseldi.Bireylerin

parasını alıp onlar adına çeşitli hisse senedi portföylerine yatırım yapan

karşılıklı fonlar sayesinde halkın borsa faaliyetlerine katılması çok

kolaylaştı. Karşılıklı fonlar kendilerini bu iş için yeterli bulmayan ya da

binlerce hisse senedi arasında seçim yapmaya zamanı olmayan küçük yatırımcıların

paralarını profesyoneller aracılığıyla değerlendirmelerine olanak yaratırlar.

Sözü edilen kuruluşların elinde çeşitli hisse senedi gurupları bulunduğu için

yatırımcıları bireysel hisselerin değerinde görülebilecek ani değişikliklere

karşı belirli bir ölçüde korumuş olurlar.Her biri değişik türde

yatırımcıların gereksinimlerini ve önceliklerini karşılayacak biçimde

düzenlenmiş düzinelerce karşılıklı fon vardır. Bazı fonlar kısa sürede gelir

sağlamaya yönelikken bazıları da uzun vadede sermaye değeri yükselişi yaratmaya

çalışırlar. Bazıları ihtiyatlı bir biçimde yatırım yaparlar; buna karşın,

bazıları da daha büyük kazanç elde etmek umuduyla daha büyük risklere atılırlar.

Bazılarının sadece belirli endüstrilere ya da yabancı şirketlere ait hisse

senetleriyle ilgilenmelerine karşılık bazıları da değişken piyasa stratejileri

uygularlar. Bahis konusu fonların sayısı 1980'de 524 iken 1998 sonunda 7.300'e

fırladı.Sağlıklı kazanç elde etmenin ve geniş bir seçenek alanına sahip

olmanın çekiciliği nedeniyle Amerikalılar 1980'lerde ve 1990'larda karşılıklı

fonlara büyük ölçüde yatırım yaptılar. 1990'ların sonlarında yatırımcıların

karşılıklı fonlarda 5,4 trilyon dolarları vardı; bu fonlarda parası olan aile

oranı da 1979'da yüzde 6'dan 1997'de yüzde 37'ye çıktı.HİSSE SENEDİ

FİYATLARI NASIL BELİRLENİRHisse senedi fiyatları çeşitli ögelerin hiçbir

uzman tarafından sağlıklı olarak anlaşılamayacak ya da önceden kestirilemeyecek

bir biçimde birleşmesi sonucunda belirlenir. Ekonomistlere göre fiyatlar genelde

şirketlerin gelecekteki para kazanma kapasitelerini

yansıtır.Yatırımcılar gelecekte önemli kar edineceğini bekledikleri

şirketlerin hisse senetlerine yönelirler; çok kişi bu gibi şirketlerin hisse

senetlerini almak istedikleri için de söz konusu senetlerin fiyatı yükselir.

Buna karşın, yatırımcılar geleceği pek parlak olmayan şirketlerin hisse

senetlerini almaktan kaçınırlar; az sayıda birey böyle senetleri almak

isteyeceği ve çok sayıda birey de onları elden çıkarmaya çalışacağı için

fiyatlar düşer.Yatırımcılar hisse senedi almaya ya da satmaya karar

verirlerken iş çevrelerinin genel durumunu ve geleceğini, yatırım yapmayı

düşündükleri şirketin parasal konumunu ve gelişme olasılıklarını incelerler ve

hisse senedi getirilerinin geleneksel düzeyin altında mı üstünde mi olduğuna

bakarlar. Faiz oranlarındaki eğilimler de hisse senedi fiyatlarını önemli ölçüde

etkiler.Faiz oranlarının yükselmesi genelde hisse senedi fiyatlarını

düşürür; çünkü, bu kısmen ekonomik faaliyetlerdeki genel yavaşlamanın ve şirket

karlarındaki azalmanın habercisidir, kısmen de yatırımcıların borsayı bırakıp

yüksek faiz getiren başka alanlara yönelmelerini teşvik eder. Bunun aksine, faiz

oranlarının düşmesi hem daha kolay borç alınabileceği ve daha hızlı büyüme

sağlanabileceği anlamına geldiği hem de faiz getiren yeni alanların yatırımcılar

açısından çekiciliğini yitirmesi sonucunu doğurduğu için çok kez hisse senedi

fiyatlarının yükselmesine yol açar.Buna karşılık, belirli başka ögeler

durumu karmaşıklaştırır. İlk olarak, yatırımcılar genellikle o andaki getirileri

göz önünde tutmak yerine belirsiz bir geleceğe yönelik beklentilerine uyarak

hisse senedi alırlar. Bahis konusu beklentiler de çok kez mantıklı ve doğru

olmayan çeşitli faktörlerin etkisinde kalır. Bu nedenle fiyatlar ve getiriler

arasındaki kısa vadeli bağ çok zayıf olabilir.İvme de hisse senedi

fiyatlarını etkileyebilir. Fiyatların yükselmesi doğal olarak daha çok sayıda

alıcıyı piyasaya çeker ve bunun üzerine fiyatlar daha da yükselir. Onları

ileride daha da yüksek bir fiyatla satma beklentisi içinde hisse senedi alan

spekülatörler de bu yükselme baskısını arttırırlar. Uzmanlar hisse senedi

fiyatlarının sürekli yükselişini ayı piyasası olarak tanımlarlar. Spekülasyon

humması daha fazla sürdürülemeyince fiyatlar düşmeye başlar. Fiyatların

düşmesinden endişelenen yatırımcıların sayısı çoğalınca ellerindeki hisse

senetlerini satmaya çalışırlar ve bu da düşüş eğilimini hızlandırır. Bu duruma

ise boğa piyasası denir.PİYASA STRATEJİLERİEllerindeki hisse

senetlerini uzun süre tutmaya razı olan yatırımcılar başka finansal yatırımlar

yapmak yerine menkul kıymetler borsasına yönelince XX. Yüzyıl'ın büyük bir

bölümünde daha yüksek gelir sağladılar.Hisse senedi fiyatları kısa

vadede çok oynak olabilir ve bu nedenle de borsadaki düşüş sırasında ellerindeki

senetleri satan yatırımcılar kolayca zarara uğrayabilirler. Sözgelimi,

Amerika'daki en büyük karşılıklı fon kuruluşlarından birinin ünlü bir eski

başkanı olan Peter Lynch, 1998'de, ABD hisse senetlerinin geçmiş 72 yılın

20'sinde değer yitirdiğini söyledi. Lynch'e göre, borsanın 1929'daki çöküşünde

değer yitiren hisse senetlerinin eski değerine yükselmesi için yatırımcıların 15

yıl beklemeleri gerekti.Buna karşılık, ellerindeki senetleri 20 yıl ya

da daha uzun süreyle bekleten bireylerin hiç kaybı olmadı. Federal hükümetin

Genel Muhasebe Dairesi tarafından Kongre'ye sunulmak amacıyla hazırlanan bir

incelemede, 1926'dan beri yaşanan en kötü 20 yıllık dönemde hisse senedi

fiyatlarının yüzde 3 arttığı belirtildi. En iyi 20 yıl içindeyse fiyatlar yüzde

17 yükseldi. Bunun aksine, hisse senedi yerine en yaygın yatırım aracı olan 20

yıl vadeli tahvillerin getirisi yüzde 1'le yüzde 10 arasında

değişti.Anılan incelemelere dayanan ekonomistler çeşitli hisse

senetlerini içeren bir portföy oluşturup uzun süre ellerinde tutan küçük

yatırımcıların en yüksek getiriyi sağladıkları sonucuna varmışlardır. Buna

karşın, bazı yatırımcılar kısa vadede daha yüksek gelir sağlayacaklarını umarak

belirli riskleri göze alırlar. Bu amaçla da çeşitli stratejiler

geliştirirler.Teminat Karşılığı Hisse Senedi Alımı: Amerikalılar

krediyle pek çok şey alırlar ve hisse senetleri de bunun dışında kalmaz. Belirli

yatırımcılar yüzde elli 50 peşin ödeyip kalanı için de aracılarına borçlanarak

teminat karşılığı hisse senedi satın alabilirler. Teminat karşılığı alınan

hisse senetleri değer kazanırsa bu yatırımcılar onları satıp aracılarına olan

borçlarını, faizleri ve komisyonu ödeyebilir ve yine de kar sağlayabilirler.

Eğer senetler değer yitirirse aracı bir teminat çağrısı yapar ve yatırımcıyı

hesabına ek para ödemeye zorlar ve böylelikle alacağı olan para hisse senetleri

değerinin yarısından az bir miktarda kalır. Yatırımcı nakit ödeyemezse aracı

senetlerin bir kısmını zararına satıp borcu karşılar.Teminat karşılığı

hisse senedi alımı bir tür finansal kaldıraçtır. Yüksek risk taşıyan işlemlere

girişerek kumar oynamak isteyen spekülatörlere daha çok hisse senedi alma

fırsatı yaratır. Eğar yatırıma ilişkin kararları doğruysa spekülatörler daha

büyük bir kar elde edebilirler; fakat, piyasayı yanlış değerlendirirlerse daha

büyük zarara uğrayabilirler.ABD'nin merkez bankası olan Federal Rezerv

Kurulu (çok kez the Fed adıyla tanınır) yatırımcıların satın alınacak hisse

senedi için ödemeleri gereken para miktarını belirleyen en düşük teminat

oranlarını saptar. Kurul bu oranları değiştirebilir. Eğer piyasanın canlanmasını

amaçlıyorsa düşük oranlar belirler. Spekülatif alımları sınırlamak istediğinde

de oranları yüksek tutar. Federal Rezerv Kurulu zaman zaman yüzde 100 ödeme

yapılmasını talep eder; fakat, XX. Yüzyıl'ın son yirmi yılı süresince oranı daha

çok yüzde 50'de tutmuştur.Açığa Satış YapmakBir başka spekülatör

gurubu da açığa satış yapanlar diye bilinir. Belirli bir hisse senedinin değer

yitireceğini düşünürlerse aracılarından ödünç aldıkları hisse senetlerini satıp

onların yerine başka senetleri ileride açık piyasada daha düşük fiyatla alarak

kar etmeyi umarlar. Söz konusu yöntem ayı piyasası oluştuğunda kar etme fırsatı

verirse de hisse senedi alım-satımındaki en riskli yoldur. Eğer açığa satış

yapan yatırımcı yanlış tahminde bulunmuşsa sattığı hisse senetleri birden değer

kazanıp onun büyük zarar görmesine yol açabilir.Opsiyon (Seçmeli Vadeli

İşlem)Pek fazla olmayan bir miktar nakit paraya finansal kaldıraç

uygulamanın bir başka yolu da belirli bir hisse senedini ileride şimdiki

fiyatına yakın bir fiyatla almak için alım opsiyonu sözleşmesi yapmaktır.

Piyasadaki fiyat yükselirse alıcı opsiyon hakkını kullanıp hisse senetlerini bu

daha yüksek fiyattan satarak kar edebilir ya da hisse senedinin fiyatı

yükseldiği için kendi değeri de artmış olan opsiyon hakkını

satabilir.Satım opsiyonu sözleşmesi yapmak ise bunun tersine işler ve

belirli bir hisse senedini ileride şimdiki fiyatına yakın bir fiyatla satma

taahhüdü oluşturur. Açığa satış gibi satış opsiyonu da yatırımcıların piyasanın

düşmesinden yararlanmalarını sağlar. Buna karşılık, fiyatlarda bekledikleri

gelişmeler olmazsa yatırımcılar büyük zarara

uğrayabilirler.DÜZENLEYİCİLER1934'te kurulmuş olan Menkul

Kıymetler ve Borsalar Komisyonu (Securities and Exchange Commission - SEC)

Birleşik Devletler'deki borsaların en başta gelen düzenleyicisidir. 1929'dan

önce borsaları eyaletler düzenlemekteydiler; fakat, 1929 yılında borsadaki

çöküşün Büyük Bunalım'ı başlatması bu yöntemin yetersiz olduğunu kanıtladı. 1933

tarihli Menkul Kıymetler Yasası ve 1934 tarihli Menkul Kıymetler Borsası Yasası

küçük yatırımcıları sahtecilikten koruma ve şirketlerin mali raporlarını

kolaylıkla anlamalarını sağlama konularında federal hükümete birbiri ardından

önemli roller kazandırdı.Komisyon bu amaçlara erişmek için bir

düzenlemeler ağı uygular. Halka hisse senedi, bono ve başka senetler sunan

şirketler SEC'e ayrıntılı bir mali kayıt belgesi vermek zorundadır ve bu

bilgiler halka açıklanır. SEC bu belgelerin tam ve doğru olup olmadığına karar

verir ve böylelikle yatırımcıların piyasadaki menkul kıymetler konusunda sağlam

ve gerçekçi kararlar almaları güvence altına konulmuş olur.SEC hisse

senetleri çıkarıldıktan sonra da borsadaki işlemleri denetler ve fiyatlarla

oynanmasını engelleyen yönetmeliklerin uygulanmasını sağlar; bu nedenle,

aracılar, tezgah üstü piyasada işlem yapanlar ve borsaların kendileri SEC'ye

kayıt yaptırmak zorundadırlar. Komisyon bunlara ek olarak şirketlerin hisse

senetleri kendi elemanları tarafından alınıp satıldığında bunun da kamuya

bildirilmesi zorunluluğu getirir; Komisyon'un görüşüne göre, bahis konusu

içerdekiler kendi şirketleri hakkında özel bilgi sahibi sahibidirler ve

onların yaptıkları hisse senedi alımları ya da satımları diğer yatırımcıların

şirketin geleceğine ilişkin güvenleri konusundaki düşüncelerini

etkileyebilir.Kuruluş ayrıca içerdekilerin henüz yayınlanmamış bilgilere

dayanarak alım-satım yapmalarını da engellemeye çalışır. SEC 1980'lerde sadece

şirket üst düzey yetkililerini ve başkanlarını değil şirketlere ilişkin

açıklanmamış bilgilere erişebilecek sıradan görevlilerin hatta şirket dışındaki

avukatlar benzeri kişilerin yaptığı alışverişleri bile izlemeye başladı. SEC'de

Başkan tarafından atanan beş komiser görev yapar. En fazla üç komiser aynı

siyasi partinin üyesi olabilir; her yıl bir komiserin beş yıllık görev süresi

sona erer.



Afyon Jeotermal Merkezi Isıtma Sistemi, Ekonomisi Ve Hava Kirliliğini Önlemedeki KatkKserofitlik Ve Su Ekonomisi ÖkofizyolojisiFloresanların EkonomikliğiVarlık Vergisi1987-1993 Türkiye Ekonomisi1983-1987 Türkiye Ekonomisi1980-1982 Türkiye Ekonomisi1923-1980 Türkiye Ekonomisi19 Şubat KriziSermaye Piyasası Kurulu (SPK)İMKB PazarlarıİMKB'de Kote İşlemiMilli Korunma KanunuAltın Kurallar5 Nisan KararlarıElliot Dalga KuramıDow KuramıDirectional MovementDikdörtgen FormasyonuDestek ve Direnç