[bluemoon24]

insana alışma

ile evcilleşmeyi birbirine karıştırmamak gerekir. İnsana alıştırma, tabii bir

duygu olan özgürlük içgüdüsünü zora veya kurnazlığa başvurarak ortadan

kaldırmaya dayandığı halde evcilleştirme, toplu halde yaşama içgüdüsüne dayanır.

Yalnız veya çift yaşayan hayvanlar evcilleştirilemez ancak insana

alıştırılabilirler.Doğada besinini ve barınağını kendisi bularak,

düşmanlarına karşı kendisini ve ailesini savunarak yaşamını ve soyunu

sürdürebilen hayvanların evcilleştirilmeleri, doğal çevrelerinde özgür yaşarken

tutsak edilerek insan eliyle bakılıp beslenmeleri ve insanın kurallarına göre

yaşamaya alıştırılmaları zordur.Evcilleştirme, yararlanma amacıyla

hayvanları insanlara alıştırma şeklinde tarif edilebilir. Bu tarife göre evcil

hayvanları üç bölümde toplayabiliriz. Ürünlerinden faydalanılanlar (sığır,

koyun, keçi, domuz, kümes hayvanları), gücünden faydalanılanlar (sığır, at,

eşek, deve), dostluklarından faydalanılanlar (kedi, köpek, bazı kuşlar ve

akvaryum balıkları).Bazı yırtıcı kuşlar, özellikle doğan, atmaca ve

şahin, avcılıkta yararlanılmak amacıyla evcilleştirilmişlerdir. Böcekler içinde

evcilleştirilmiş sadece iki tür vardır. Cilalı taş devrinde evcilleştirilmiş

olan bal arısı ve milattan önce 3000 yıllarında Çin'de evcilleştirilen ipek

böceği.İlk evcilleştirilen hayvan 10 bin yıl kadar önce köpek, sonra da

keçi ve koyunlar olmuş, bunları sığır ve domuzlar sonra da at izlemiştir.

Kediler köpeklerden binlerce yıl sonra evcilleştirilmişlerdir. Bağımsız

yaradılışlı olmaları belki buna bağlanabilir. Kedilerin fare gibi zararlı

kemiricilerden kurtulmak amacıyla evcilleştirildikleri eski Mısırlılardan kalma

belgelerden anlaşılmaktadır.Aslında evcilleştirme kavramım açıklamak pek

kolay değildir. Evcilleştirme hayvan terbiyesinden, bir yaban hayvanının insana

alıştırılmasından, evde süs veya zevk diye kedi, köpek, kuş, balık

beslenmesinden farklı bir şeydir.Evcilleştirme hayvanların insanlarla

bir arada yaşamaları şeklinde de tanımlanır. Bu bir arada yaşama, insan zoruyla

sağlanmış olmakla beraber hayvanların da buna sessizce boyun eğdiği hatta

isteyerek razı oldukları söylenebilir. Bu tanıma göre evcilleştirme bazı hayvan

türlerinde doğuştan var olan sürü halinde ve bir başın önderliğinde yaşamak

eğiliminden ileri gelir.Köpek ve atın dışındaki hayvanlara bakılınca

ortak başka özellikler de görülüyor. Bir bölgeye bağlı kalmadan geniş sürüler

halinde yaşayabilmek, değişik türden bitkilerle beslenebilmek ve kolay

avlanabilir olmak. Tabii bu ilişkide karşılıklı menfaat da söz konusudur. Yoksa

Avustralya yerlileri kanguruları çoktan evcilleştirmiş olurlardı.Bir

tanıma göre de, üremesi, yerleşimi ve yiyeceğinin kontrolü kendinden çıkıp

insana geçmiş hayvanlara evcil deniliyor. Bu hayvanlar kendi türlerinin

evcilleşmemiş türlerinden tamamen ayrı bir nesil oluştururlar. Artık bireysel

kişilikleri kalmamış bir sürü oluşturmuşlardır. İnsanlar onların bir kısmına

birer canlı yiyecek olarak bakmakta, fabrikasyon imalatla aynı şekilde

yetiştirilmekte, zamanı gelince kesilip

paketlenmektedirler.Evcilleştirme hayvanların ruhsal durumlarını da

etkiler ve genellikle bir gerilemeye yol açar. Örneğin, evcil erkek kazlar artık

kendilerine bir yetki bölgesi oluşturmaktan vazgeçerler, babalık ve koruma

görevlerini ihmal ederler. Beyinleri de yaklaşık yüzde 20 hafifler. Hayvanın

dünyayı algılayış biçimi değişir. Avlanma tehlikesi ortadan kalktığından

tepkilerinde bir zayıflama meydana gelir.Eski Mısır'da antiloplar ve

sırtlanlar, Ortaçağda ise sansarlar evcilleştirilmeye uğraşılmış, başlangıçta

umut verici olmuşsa da sonradan vazgeçilmiştir. Hayvanların birçoğu insan gerek

duymadığı ve binlerce yıl sabır gösteremediği için de evcilleştirilememiş

olabilirler. Belki bugün başlarsak 5000 yıl sonra bahçemizdeki kaplanın sütünü

içebilecek, yüzme havuzumuzda büyük beyaz köpek balığı ile oynaşabileceğiz.



Ü-V-Y-ZŞ-T-USP-RN-O-ÖMJ-K-LH-I-İGE-FC-Ç-DBAY-ZU-Ü-VŞ-TSP-RO-ÖN