Azerbaycan - Azerbaijan

[bluemoon24]

Azerbaycan, tarih sahnesinde M.Ö. 6. asırdan itibaren görülmeye başlar. Jeopolitik durumu itibariyle, devamlı istilalara uğramış ve çeşitli devletlerin hakimiyeti altında kalmıştır. ...

Azerbaycan Cumhuriyeti Sovyetler Birliği'nin dağılması üzerine

Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği (SSCB yada Sovyetler Birliği) 1917 Ekim Devrimi'nin ardından Çarlık Rusyası'nın yıkılması ile kurulan devlet. 1985 yılında Gorbaçov iktidarından sonra başlayan Glastnost ve Perestroyka ile başlayıp 6 yıl süren reformların ardından 1991 yılının sonunda Sovyetler Birliği resmen dağıldı.Kafkas Dağlarının

Kafkas Dağları Rusya'nın güneyinde bulunan dağ sırası. Batısında, Karadeniz; kuzeyinde, Kuma Ovası; doğusunda, Hazar Denizi; güneyinde, Türkiye ve İran ile çevrilmiştir. 440.000 km2lik bir alanı kaplamaktadır. Kafkas Dağları, Kuzey ve Güney Kafkaslar olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Kuzeyde kalan sıra dağlara Büyük Kafkas, Güney Kafkas Dağlarına ise Küçük Kafkas Dağları denir. Bu iki dağ silsilesini Karadeniz'e dökülen Riyon Nehri ile Hazar Denizine dökülen Kura Nehirleri birbirinden ayırHazar Denizine bakan güneydoğu eteklerinde kurulan ülkelerden biri. Batısında

Hazar Denizi Avrupa ve Asya Kıt'aları arasında dünyanın en büyük iç denizi. Eski adı Casprum veya Hyracnıum Mare'dir.Hazar Denizinin güney kıyılarının bir kısmı İran'a aittir. Geri kalan kısmı Rusya Federasyonu, Türkistan, Kazakistan, azerbaycan toprakları içerisindedir. Uzunluğu 1200, genişliği 300 kilometredir. Açık denizlerle irtibatı yoktur. Bu yüzden de su seviyesi devamlı değişir. 1930 ile 1957 seneleri arasında denizin seviyesi normalden 26 m alçaldı. Bunun sonucu kapladığı alaErmenistan, kuzeybatısında

Ermenistan (Ermenice: Հայաստան, Hayastan, Hayq), Asya'nın batısında yer alan bir devlet. Kuzeyinde Gürcistan, doğusunda Âzerbaycan, batısında Türkiye, güneyinde Nahçıvan ve İran yer alır. Güney Kafkas Dağları ile Karadeniz ve Hazar Denizi arasında kalan bölgede denize kıyısı olmayan bir ülkedir. Başkenti Erivan'dır.Gürcistan, güneyinde İran, doğusunda Hazar Denizi yer alırTarihi

Azerbaycan, tarih sahnesinde M.Ö. 6. asırdan itibaren görülmeye başlar. Jeopolitik durumu itibariyle, devamlı istilalara uğramış ve çeşitli devletlerin hakimiyeti altında kalmıştır. Bu bölgede kurulan ilk devlet, Ahameni Komutanı Sahrap Atropates'in temellerini attığı krallıktır. Atropates Krallığının ismi zamanla değişikliklere uğramış, Sasanilerce Azurbeycan, Süryanilerce Azerbaigan olarak isimlendirilmiştir. Türkler ve İranlılar ise bölgeye Azerbaycan ismi vermişlerdir.Atropetes Krallığından sonra bölgeye sırasıyla Selevkoslular, Ermeniler, Romalılar ve Sasaniler hakim olmuşlardır. Türklerin buraya esaslı yerleşmeleri M.S. 4. ve 5. asırlarda olmuştur. Daha sonra Sasani Hükümdarı Nuşirevan bölgeye İranlıları yerleştirme politikasını takip etmiştir. Yedinci asırdan itibaren büyümeye başlayan İslam devleti Azerbaycan'ı fethe başladı. Bu fetih hareketi, 643'te bölge tamamen Müslümanların hakimiyeti altına geçmesiyle tamamlandı. Daha sonra Abbasiler burayı Türk emirler vasıtasıyla idare ettiler. Abbasi Devletinin yıkılmasıyla, bu topraklarda birtakım yerli hanedanlar beylik kurdular. Yedinci asırdan itibaren Selçuklu Akıncıları Azerbaycan'a girdiler. Fakat burada kesin bir hakimiyet tesis edemediler. 1015-1016'dan sonra buraya Oğuz boyları yerleşmeye başladı. 1043 senesinde Tuğrul Bey, amcası ve amcaoğlunu buraya fethe gönderdiyse de, Bizanslılarla uzun süren çarpışmalardan bir netice alınamadı. Azerbaycan'ın kesin Selçuklu hakimiyeti altına girmesi Sultan Alparslan devrinde olmuştur.Azerbaycan, 12. ve 13. asırlar arasında Atabegler ve Harezmşahların hakimiyeti altına girdi. Daha sonra Moğollar, bölgeye 1320'de girmeye başladı. Cengiz'in burada hakimiyeti kısa sürdü, Cengiz'in ölümünden sonra Azerbaycan Cuci milletinin istilasına uğradı. Onlardan sonra İranlıların hakimiyetine giren Azerbaycan, bir süre sonra da Altınordu Devletinin hakimiyetine girdi. On altıncı asrın ilk yarısına kadar bu istilalar devam etti. Azerbaycan'a ilk Osmanlı seferi ise 16. asırdan itibaren başladı. Yavuz Sultan Selim Han Safevilerle olan savaşları esnasında, 1514'te Tebriz'i aldıysa da, şehir tekrar Safevilerin eline geçti. 1534'te Kanuni Sultan Süleyman Han Tebriz'i aldı ve ertesi sene bütün Azerbaycan'ı fethetti. 1555'te çıkan karışıklık sonucu Azerbaycan tekrar Safevilere bağlandı. Sultan Üçüncü Murad Han devrinde tekrar Osmanlıların eline geçti.1539'dan sonra Azerbaycan'da muhtelif hanlıklar kuruldu. Bunlarda kargaşalık; 19. asra kadar devam etti. Bu asırda bazı kalkınma hareketleri başladıysa da, sonuçları ancak 20. asrın başlarında görüldü.Nihayet, 28 Nisan 1920'de kızılordunun istilası ile Sovyet rejimi ilan edildi. Azerbaycan bugünkü statüye gelene kadar, Gürcüler-Ermeniler ile birlikte Kafkasya federasyonu şeklinde idare edildi.5 Aralık 1936'da topraklarının bir kısmı Ermenilere bir kısmı da Gürcülere verildi. Böylece Kafkasya'da kalan Azerbaycan toprakları üzerinde Gürcistan, Ermenistan ve Azerbaycan olmak üzere Rusya'ya bağlı üç cumhuriyet kuruldu.Komünistlerin istilası sırasında, milletin arasına bozuk fikirler yerleşmeye başladı. Bu arada İslamiyeti bozucu, reformist fikirler de gelişti. Millet, bu reformistler ile komünistler arasında şaşırdı ve komünizme karşı yapılan başkaldırmalar başladı. Ancak bunlar her defasında çok kanlı olarak kızılordu tarafından bastırıldı. Komünistlere karşı 56 şiddetli isyan olmuştur. 1989'da Rusya'da başlayan Glasnost ve Prestroika politikası ile Kuzey Azerbaycan'da maddi ve manevi değerlere dönüş başladı. Ermenilere verilen bölgeleri geri almak için ayaklanmalar oldu. 1990'da bağımsızlığını ilan eden Azerbaycan Cumhuriyetine giren Kızılordu, ülkeyi baştan başa kana buladı. Sovyetler Birliği, bir süre bağımsızlığını ilan etmeye çalışan cumhuriyetlerine karşı baskısını sürdürdü ise de, Ağustos 1991'de Azerbaycan, Letonya, Estonya ve Litvanya bağımsızlıklarını ilan ettiler. Bunları diğer Türk devletleri takip etti. Azerbaycan ile Ermenistan arasında Karabağ yüzünden çıkan savaş devam etmektedir. 1992 ortalarında yapılan seçimleri kazanan Halk Cephesi lideri Ebulfeyz Elçibey devlet başkanı oldu.Fiziki YapıAzerbaycan'ın topraklarının % 40'ında fazla bölümü verimli ovalardan meydana gelir. Bu alanların yarıdan fazlası 400-1500 m yüksekliktedir. Topraklarının kuzeyi yer yer 3000 metreyi aşan Kafkas Dağları ile kaplıdır. Bu dağlar aynı zamanda ülkenin kuzey sınırını meydana getirir. Azerbaycan topraklarının en yüksek noktası Banardüz Tepesidir (4480 m). Güneybatı kesiminde ise Küçük Kafkaslar yer alır.Hazar denizine ulaşan Kızılören, Urmiye Gölüne uulaşan Acıçay ve Cıgatu gibi akarsular, dağlık kütleleri derin vadilerle yararak bölgeye çarpıcı bir görünüş kazandırmıştır. Güneybatıda 1566 m yükseklikte yer alan Urmiye Gölü, Küçük Kafkas Dağları arasında kalır. Dünyanın en büyük gölü olan Hazar Denizinin bir bölümü Azerbaycan sınırları içinde kalır.İklimAzerbaycan'ın, kuzeyindeki Kafkas Dağlarının rüzgarlarını kesmesi sebebiyle ılık bir iklimi vardır. Ilık iklim güneybatıda Lankeran bölgesine kadar devam eder. Güneyde ise sert yayla iklimi görülür. Yağmurlar genellikle ilkbaharda yağar.Tabii KaynaklarAzerbaycan topraklarında yer alan dağların hepsinin yamaçları kayın, meşe ve çam ormanları ile kaplıdır. Güneyi ise bozkır görünümündedir.Ormanlık bölgelerde Kafkas geyiği, karaca, Avrupa vizonu, kırkeçisi, yabandomuzu, keklik, orman tavuğu, vaşak, ayı, pars gibi hayvanlara çok bol rastlanır. Ayrıca Flamingo, kuğu, pelikan, şahin, balıkçıl gibi çok çeşitli kuş türleri kışlarının ılıman olması sebebiyle Hazar Denizi kıyılarında konaklarlar.Nüfus ve Sosyal HayatAzerbaycan'da yaşayan 7.145.000 nüfusun % 78.1'ini Azeriler, % 7.9'unu Ermeniler % 7.9'unu Ruslar, % 6.1'ini ise diğer karışık ırklar meydana getirmektedir. Başkent Bakü'nün dışında önemli şehirleri Gence, Lenkeran, Sumgayt ve Mingeçaur'dur. Azerbaycan'da yaşayan Müslümanların % 70'i şiidir. Rusya'nın esaretinden kurtulan Azerbaycan'da kapatılan camiler 1990 senesinden sonra hızla ibadete açık hale getirildi. Bakü'de dört yıllık bir İslam Akademisi kuruldu.Azerbaycan'ın eğitim düzeyi çok yüksektir. Önde gelen kültür ve eğitim merkezi olan Bakü'de bir üniversite ile sekiz yüksek öğretim kurumu vardır.EkonomiTopraklarının % 7'si tarıma elverişli olan Azerbaycan'ın ekonomisi petrole dayalıdır. Dünyanın belli başlı petrol üreticisi ülkeler arasında yer alır. Petrol kuyularının büyük kısmı Apşeron Yarımadasında toplanmıştır. Çıkarılan petrol borularla işlenmek üzere Bakü yakınlarındaki Çernagorod'a nakledilir. Ayrıca Bakü 890 kilometrelik bir boru hattı ile Batum'a bağlanır. Petrolden sonra en önemli gelir kaynağı doğal gazdır.Büyük bir çeşitlilik gösteren Azerbaycan sanayisinin temelini enerji, imalat ve kimya sanayi meydana getirir. Gübre, tarım ilaçları, yakıt, sanayi yağları, sun'i kauçuk ve plastik sanayii gelişmiştir.Dışarıya ihraç ettiği en önemli ürünlerden biri de petrol arama ve çıkartma makinalarıdır. Termik santrallerden elde ettiği elektriğin bir kısmını satar.Önemli sanayi merkezleri Hazar Denizi kıyısındaki Apşeron'da toplanmıştır. Sungait kimya ve demir-çelik sanayiinin merkezidir. Şirvan'da ise tarıma dayalı sanayi gelişmiş olup, çok sayıda çırçır fabrikalarıyla pamukçuluğun merkezi durumundadır.Dünyaca meşhur ve Rus havyarı olarak ün kazanmış olan mersin balığı havyarı sadece Azerbaycan'da üretilir. Elde edilen ürünün büyük kısmı ihraç edilir.Azerbaycan - Coğrafi Verileri Konum: Güneybatı Asya'da, Hazar Denizi'nin kıyısında, İran ve Rusya arasında bir bölgede yer almaktadır. Coğrafi konumu: 40 30 Kuzey derecesi, 47 30 Doğu boylamı Haritadaki konumu: Güneybatı Asya Yüzölçümü: Toplam: 86,600 km² kara: 86,100 km² su: 500 km² Sınırları: toplam: 2,013 km Sınır komşuları: Ermenistan (Azerbaycan sınırı) 566 km, Ermenistan

(Nahçıvan sınırı ) 221 km, Gürcistan 322 km, İran (Azerbaycan sınırı)

432 km, İran (Nahçıvan sınırı) 179 km, Rusya 284 km, Türkiye 9 km Sahil şeridi: 825 km İklim: Dünyadaki mevcut 11 iklim tipinden 9'unun hüküm sürdüğü

Azerbaycan'da iklim oldukça çeşitlidir. Azerbaycan'da iklim başlıca 3

etki altındadır: Büyük Kafkas dağlarının kuzeyinden gelen soğuk hava

kütlelerinin etkisi; Küçük Kafkas dağlarının güneyinden gelen sıcak

hava akımlarının etkisi; 825 km.lik sahil şeridiyle bölgenin yanı

başında bulunan Hazar Denizi'nin bölge iklimi üzerindeki etkisi.

Bölgenin en rutubetli ve yağış alan yeri Talu dağları ile Lenkeran

ovalığı (1600-1800mm), en kurak bölgesi ise Abşeron yarımadasının

güneybatı kısmıdır. Arazi yapısı: Orta yükseklikte bir ülke olan Azerbaycan'ın ortalama

yüksekliği 657 m.dir. Ülkelerin en yüksek dağları olan Bazar düzü ve

Tufandağ'in zirveleri 4197-4489 metreye ulaşmaktadır. Deniz seviyesinden yüksekliği: en alçak noktası: Hazar Denizi 28 m; en yüksek noktası: Bazar düzü dağı 4,485 m Doğal kaynakları: petrol, doğal gaz, demir yatakları, metaller, alüminyum Toprakları: Tarıma elverişli: %18 sürekli ekilen: %5 otlaklar: %25 ormanlık arazi: %11 diğer: %41 (1993 verileri) Sulanan arazi: 10,000 km² (1993 verileri) Doğal afetler: kuraklıklar; bazı deniz seviyesine yakın topraklarda su baskınları Akarsuları: 371.000 km².lik bir alanı kapsayan ve 75000 m³.lük bir

hacme sahip olan Hazar Gölü ülkenin sınırlarının bulunduğu tek

denizdir. Volga, Ural, Kür, Aras, Terek, Samur, Sulak gibi birçok

nehrin sularını döktüğü bu göle hacmi büyük olduğu için Deniz de

denilmektedir. Hazar'ın kuzeyden güneye ortalama uzunluğu 1200 km, eni

ise ortalama 300 km. dir. Denizin ortalama derinliği 180 m en derin

yeri 1020 m, en sığ yeri ise 5 m. civarındadır.

Ekonomiye

genel bakış: Azerbaycan'ın ekonomisinin temelini tarım ve

hayvancılık,sanayi , doğal kaynaklar, enerji ve dış ticaret

oluşturmaktadır. Elverişli iklim koşulları, çeşitli tarım ürünlerinin

yetişmesine imkan sağlamıştır. Hayvancılık tarımdan sonra önemli bir

faaliyettir. Ülkede 1992 yılı itibariyle 1.7 milyon baş sığır, 5 milyon

baş koyun mevcuttur. Kür ve Araz nehirleri üzerinde ve Kür Nehrinin

Hazar Denizine döküldüğü alanlarda balıkçılık yapılmaktadır. Sovyetler

döneminde merkezi planlama stratejileri çerçevesinde, Azerbaycan tarım

ülkesi olmaya zorlanmış ve kendi sanayisini kurması engellenmiştir.

Mevcut sanayi tesislerinin çoğu da eski teknolojiyi kullanmakta olup,

verimlilikten düşüktür. Son yıllarda bu sıkıntını giderilmesi için

Azerbaycan devleti bir takım tedbirler almıştır. Enflasyon oranı (tüketici fiyatlarında): %1.8 (2000 verileri) İş gücü: 2.9 milyon (1997) Sektörlere göre işgücü dağılımı: tarım ve ormancılık %32, endüstri %15, hizmet %53 (1997) İşsizlik oranı: %20 (1999 verileri) Bütçe: gelirler: 777 milyon $; giderler: 995 milyon $ Endüstri: Petrol ve doğal gaz, petrol ürünleri, çelik, demir yatakları, çimento, kimyasallar, petrokimyasallar, tekstil Endüstrinin büyüme oranı: %6.9 (2000 verileri) Elektrik üretimi: 16.378 milyar kWh (1999) Elektrik üretimi için kaynaklar: Fosil yakıtlar: %86.46 hidro: %13.54 nükleer: %0 diğer: %0 (1999) Elektrik tüketimi: 15.432 milyar kWh (1999) Elektrik ihracatı: 600 milyon kWh (1999) Elektrik ithalatı: 800 milyon kWh (1999) Tarım ve hayvancılık ürünleri: Pamuk, tahıl, pirinç, üzüm, meyveler,

sebzeler, çay, tütün, büyükbaş hayvancılık, domuz, koyun, keçi İhracat tutarı: 1.9 milyar $ (2000 verileri) İhracat ürünleri: Petrol ve gaz %75, makineler, pamuk, gıda ürünleri İhracat ortakları: İtalya, Türkiye, Rusya, Gürcistan, İran İthalat tutarı: 1.4 milyar $ (2000 verileri) İthalat ürünleri: Makine ve araç - gereçler, gıda ürünleri, metaller, kimyasallar İthalat ortakları: Rusya, Türkiye, Ukrayna, İran Dış borç tutarı: 1 milyar $ (2000) Para birimi: Azerbaycan Manatı (AZM) Para birimi kodu: AZM Mali yıl: Takvim yılı

Kullanılan telefon hatları: 663,000 (1997) Telefon kodu: 994 Radyo yayın istasyonları: AM 10, FM 17, kısa dalga 1 (1998) Radyolar: 175,000 (1997) Televizyon yayını yapan istasyonlar: 2 (1997) Televizyonlar: 170,000 (1997) Internet kısaltması: .az Internet servis sağlayıcıları: 2 (2000) Internet kullanıcıları: 8,000 (2000)

Nüfus: 7,771,092 (Temmuz 2001 verileri) Yaş yapısı: 0-14 yaş: %28.95 (erkek 1,146,315; bayan 1,103,393) 15-64 yaş: %63.93 (erkek 2,415,678; bayan 2,552,759) 65 yaş ve üsleri: %7.12 (erkek 219,549; bayan 333,398) (2001 verileri) Nüfus artış oranı: %0.32 (2001 verileri) Mülteci oranı: -5.67 mülteci/1,000 nüfus (2001 tahmini) Cinsiyet oranı: doğumlarda: 1.05 erkek/kadın 15 yaş altı: 1.04 erkek/kadın 15-64 yaşlarında: 0.95 erkek/kadın 65 yaş ve üzeri: 0.66 erkek/kadın toplam nüfusta: 0.95 erkek/kadın (2001 verileri) Bebek ölüm oranı: 83.08 ölüm/1,000 doğan bebek (2001 tahmini) Ortalama hayat süresi: toplam nüfus: 62.96 yıl erkeklerde: 58.65 yıl kadınlarda: 67.49 yıl (2001 verileri) Ortalama çocuk sayısı: 2.24 çocuk/1 kadın (2001 tahmini) Ulus: Azeri Nüfusun etnik dağılımı: Azeri %90, Dağıstanlı %3.2, Rusya %2.5, diğer %4.3 Dinler: Müslümanlar %96, Ortodoks %2.5, diğer %1.8 Dil: Azeri %91, Rusya %3, diğer %6 Okur yazar oranı: 15 yaş ve üzeri toplam nüfus: %97 erkek: %99 kadın: %96 (1989 verileri)

Demiryolları: toplam: 2,125 km (1993) Karayolları: toplam: 24,981 km asfalt: 23,057 km asfalt olmayan: 1,924 km (1998) Deniz yolları: yok Boru hatları: Ham petrol 1,130 km; petrol ürünleri 630 km; doğal gaz 1,240 km Limanlar: Bakü (Bakı) Hava alanları: 52 (2000 verileri) Azerbaycan - YönetimiÜlke adı: Azerbaycan Cumhuriyeti yerel adı: Azerbaycan Respublikası eski adı: Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Yönetim biçimi: Başkanlık Tipi Cumhuriyet Başkent: Bakü (Bakı) İdari bölümler: 59 il, 11 şehir, 1 bağımsız cumhuriyet; Abşeron,

Ağcabedi, Ağdam, Ağdaş, Ağstafa, Ağsu, Ali Bayramlı, Astara, Baki,

Balakan, Berde, Beylaqan, Bilasuvar, Cebrayil, Celilabad, Daşkesen,

Deveci, Füzuli, Gedebey, Gence, Goranboy, Göyçay, Hacıgabul, İmişli,

İsmayilli, Kelbecer, Kürdemir, Laçın, Lenkeran, Lenkeran, Lerik,

Masallı, Mingeçevir, Naftalan, Naxçivan Bağımsız Cumhuriyeti, Neftçala,

Oğuz, Gabala, Gakh, Gazakh, Gobustan, Guba, Gubadlı, Gusar, Saatlı,

Sabirabad, Şeki, Salyan, Şamakhı, Şemkir, Samukh, Siyazan, Sumgayıt,

Şuşa, Tartar, Tovuz, Ucar, Khaçmaz, Khankandi, Khanlar, Khızı, Khocalı,

Khocavend, Yardımlı, Yevlakh, Zengilan, Zagatala, Zerdab Bağımsızlık günü: 30 Ağustos 1991 Milli bayram: Azerbaycan Demokratik Cumhuriyetinin Kuruluş Günü, 28 Mayıs (1918) Anayasa: 12 Kasım 1995 Hukuk sistemi: Uygar hukuk sistemi temel alınmıştır. Üye olduğu uluslararası örgüt ve kuruluşlar: AsDB (Asya Kalkınma

Bankası), BSEC (Karadeniz Ekonomik İşbirliği), CCC (Gümrük İşbirliği

Konseyi), CE (Avrupa Konseyi), CIS (Bağımsız Devletlerin Topluluğu),

EAPC (Avrupa - Atlantik Ortaklık Konseyi), EBRD (Avrupa Yatırım ve

Kalkınma Bankası), ECE (Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu),

ECO (Ekonomik İşbirliği Örgütü), ESCAP (Asya ve Pasifikler Ekonomik ve

Sosyal Komisyonu), FAO (Tarım ve Gıda Örgütü), IBRD (Uluslararası İmar

ve Kalkınma Bankası), ICAO (Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü), ICFTU

(Uluslararası Serbest Ticaret Birlikleri Konfederastonu), ICRM

(Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Hareketi), IDA (Uluslararası Kalkınma

Birliği), IDB (İslam Kalkınma Bankası), IFAD (Uluslararası Tarımsal

Kalkınma Fonu), IFC (Uluslararası Finansman Kurumu), IFRCS

(Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Toplulukları Federasyonu), ILO

(Uluslarası Çalışma Örgütü), IMF (Uluslararası Para Fonu), IMO

(Uluslararası Denizcilik Örgütü), Intelsat (Uluslararası

Telekomünikasyon ve Uydu Örgütü), Interpol (Uluslararası Polis

Teşkilatı), IOC (Uluslararası Olimpiyat Komitesi), ISO (Uluslararası

Standartlar Örgütü), ITU (Uluslararası Haberleşme Birliği), NAM, OAS

(Amerika Devletleri Teşkilatı), OIC (İslam Konferansı Örgütü), OPCW

(Kimyasal Silahları Yasaklama Organizasyonu), OSCE (Avrupa Güvenlik ve

İşbirliği Örgütü), PFP (Barış için Ortaklık), UN (Birleşmiş Milletler),

UNCTAD (Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı), UNESCO

(Eğitim-Bilim ve Kültür Örgütü), UNIDO (Endüstriyel Kalkınma Örgütü),

UPU (Dünya Posta Birliği), WFTU (Dünya İşçi Sendikaları Federasyonu),

WHO (Dünya Sağlık Örgütü), WIPO (Dünya Fikri Mülkiyet Teşkilatı), WMO

(Dünya Meteoroloji Örgütü), WTrO (Dünya Ticaret Örgütü)