Rusya-Japonya Savaşı

[bluemoon24]

Çinli aydınlar da, ülkelerinin sömürgeleşmeden kurtulmasını Japonya

gibi Avrupa metodları ile kalkınmada gördüler. Aydınların baskısı ile Çin

imparatoru bir takım reform hareketlerine girişti. Fakat bu çok kısa sürdü.

Çünkü bu yenileşme hareketlerine karşı bu kere muhafazakarlar tepki

gösterdi.Yenileşmeye karşı bu tepki bir süre sonra yabancı düşmanlığına

dönüştü. Bu düşmanlığın öncülüğünü de Haklı Yumruklar manasına gelen I Ho

Chü'an adlı bir teşkilat yapmaktaydı ki, Avrupalılar bu teşkilata Boxerler

demiştir.1900 yılı Haziranında Boxer'ler ayaklandılar ve Avrupalıları

öldürmeye başladılar. Hareket kısa zamanda genişledi. Bunun üzerine Avrupa

devletleri ortak bir ordu kurup bunu Boxer'ların üzerine sevkettiler. Sonunda

Boxer ayaklanması bastırıldı. Boxer ayaklanması sırasında Rusya da Mançurya'ya

asker sevketti. Çünkü 1895'de Japonya'yı Liaotung'dan çıkardıktan sonra Rusya,

Çin'le yaptığı anlaşmalarla Mançurya'da demiryolu yapma ve yeraltı kaynaklarını

işletme hakkı elde etmişti. Bu demiryollarını ve madenleri korumak için Rusya

Mançurya'ya asker sevkediyordu.Bahanesi böyleydi. Gerçekte Rusya bu

fırsattan ve karışıklıktan istifade edip Mançurya'ya iyice yerleşmek istiyordu.

Rusya'nın bu niyeti hem Japonya'yı hem de İngiltere'yi endişelendirdi. Bu

sebeple bu iki devlet birbirine yaklaştı. Her ikisi de Rusya'dan, Mançurya'daki

askerini geri çekmesini ve bu toprakları tekrar Çin'in egemenliğine bırakmasını

istedi. Rusya çekilmeyi kabul etmiş gibi görünüp, işi oyalama yoluna soktu. Bu

ise en fazla Japonya'yı sinirlendirdi.İngiltere, Japonya'yı Rusya'nın

üstüne saldırtmak için, 1902 Ocak ayında Japonya ile ittifak yaptı. Buna göre

Japonya Rusya ile bir savaş yaparken, Rusya'ya başka bir devlet de yardım

ederse, o zaman İngiltere de Japonya'nın yardımına gelecekti. Bu ittifaka rağmen

Japonya Rusya ile meseleyi anlaşma yoluyla halletmek istedi. Mançurya'ya

Rusya'nın, Kore'ye de kendisinin yerleşmesini teklif etti ise de Rusya bunu

kabul etmedi. Bu sefer Japonya, Rusyaya, Koreyi paylaşmayı teklif etti. Rusya

bunu da reddetti.Bunun üzerine Japonya 1904 Şubatında Rusya'ya savaş

ilan etmekten başka çare görmedi. Savaş 18 ay kadar sürmüş ve hem karada ve hem

deniz muharebelerinde Rusya için tam bir hezimetle sonuçlanmıştır. Japonya

Liaotung yarımadasına asker çıkarıp Rusya'yı kara muharebelerinde perişan etti.

Ayrıca Port Arthur limanındaki Rus donanmasına da ani bir baskın yapıp bu

donanmayı da yoketti.Rusya bunun üzerine Baltık donanmasını Uzak Doğu'ya

gönderdi. Lakin Japonlar Tsushima Boğazı'nda bu donanmayı da kıstırdılar ve

tamamen yok ettiler. Neticede Rusya yenilgiyi kabul edip 1905 Eylülünde

Portsmouth (Amerika'da) barışını imzaladı.Portsmouth barışı ile Rusya,

Mançurya üzerinde elde ettiği bütün haklarını Japonya'ya devrediyor ve ayrıca

Kore'nin de bağımsızlığını tanıyordu. 1910 yılında Japonya Kore'yi işgal edip

burasını kendi topraklarına ilhak edecektir. Rus-Japon savaşının gerek Uzak

Doğu, gerek Avrupa politikası bakımından bir takım mühim neticeleri

olmuştur.Uzak Doğu politikası açısından şüphesiz en mühim netice,

Japonya'nın, dünyanın bu bölgesinde büyük bir kuvvet olarak sivrilmesiydi.

Japonya, Rusya karşısında elde ettiği kesin zafer ve büyük başarı ile,

milletlerarası politikanın büyük devletleri arasındaki yerini almaktaydı. Bundan

başka, bir yandan, Rusya'nın, Çin'e ait Mançurya toprakları üzerinde sahip

bulunduğu ekonomik hak ve imtiyazları aynen devralması ile bu topraklar üzerinde

kurduğu kontrol, öte yandan da, 1910 da Kore'nin bağımsızlığına son verip bu

ülkeyi de kendisine ilhak etmesi ile, Japonya Asya kıtasına ayak basmış

olmaktaydı. Bu ise, Japonya'nın önünde yeni emperyalizm ufukları

açıyordu.Bundan sonra Japonya Asya'da genişlemeye çalışacak ve 1932 de

Mançurya'yı ilhak ettiği gibi, 1937 de de Çin'i işgal etmek üzere harekete

geçecektir. Kısacası, şimdi bir Uzak Doğu devleti de, Uzak Doğu'daki

sömürgecilik faaliyetlerinin aktif unsuru haline geliyordu.Rus-Japon

savaşının Uzak-Doğu gelişmeleri açısından bir üçüncü neticesi de, Asya'da sarı

ırk milliyetçiliğine bir güç ve hareketlilik, bir dinamizm ve hız

kazandırmasıdır. Japonya diğer sarı ırk milletlerine de örnek oluyor ve sarı

ırkın da neler yapabileceğini göstermiş oluyordu. Rus-Japon savaşının Avrupa

politikası bakımından mühim neticesi ise, Rus politikasının cephe değiştirerek,

Asya ve Uzak Doğu'dan tekrar Avrupa'ya dönmesidir. Zira Kırım Savaşı

yenilgisinden sonra faaliyetlerini Asya ve Uzak Doğu'ya aktaran Rusya, şunu

görmüştü ki, Asya'nın her tarafında İngiltere karşısına çıkmaktaydı. İran'da,

Afganistan'da ve Tibet'te karşısında İngiltere'yi bulmuş ve onunla mücadele

etmek zorunda kalmıştı. Mançurya üzerindeki mücadelede de, Japonya ile çatışma

durumuna girmiş ve Japonya'nın arkasında da yine İngiltere yer

almıştı.Eğer İngiltere Japonya'yı desteklememiş olsa idi, Japonya Rusya

ile bir savaşı göze alamazdı. Hasılı, Rusya'nın Asya'daki ve Uzak Doğu'daki

faaliyetlerinin hepsinde İngiltere bir duvar gibi karşısına dikilmiş ve

kendisini her yerde başarısızlığa uğratmıştı. O halde Rusya dünyanın bu

bölgesinde İngiltere ile olan anlaşmazlıklarını sona erdirip, kendisinin

geleneksel faaliyet alanı olan Boğazlara ve Avrupa'ya dönmeliydi. İşte bunun

içindir ki, Japon yenilgisinin hemen arkasından Rusya 1907'de İngiltere ile bir

anlaşma yapıp, Üçlü İtilaf'ın üçüncü halkasını meydana getirdi.Şimdi

İngiltere ile Rusya aynı safta bulunuyordu. Bu ise Rusya'nın Boğazlar üzerindeki

emellerinin gerçekleşmesini kolaylaştıracaktı. Bundan dolayıdır ki, 1907'den

sonra Rusya'nın ağırlığı Osmanlı Devleti üzerine çökecektir. Bir başka deyişle,

Japonya'nın Rusya'yı yenmesi, Osmanlı Devleti'nin aleyhine bir durum ortaya

çıkarıyordu. Japonya'nın Rusya karşısındaki başarısı, Çin'e de tesir etmiş ve bu

ülkede de yeni gelişmelerin ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Bu gelişmeler

günümüze kadar uzanmıştır. Japonya'nın Batılılaşma ile gerçekleştirdiği ilerleme

ve bir büyük kuvvet olarak ortaya çıkması, Çin'de de bir kısım aydınları

harekete geçirmiştir. Bunlardan Dr. Sun Yat Sen, bu yeni reformculuk hareketinin

lideri olmuştur.Dr. Sun Yat Sen, kafasında oluşturduğu çağdaşlaşma

düşüncesini, 1894-95 Çin-Japon savaşından sonra harekete geçirdi. Lakin

1904-1905 Rus-Japon savaşı ve Japonya'nın büyük zaferi bu hareketi daha da

hızlandırdı. 1911 yılında Çin'de patlak veren ayaklanmalara askerler de

katılınca, 1912 yılında Mançu hanedanı yıkıldı ve cumhuriyet ilan edildi. Lakin

iktidarı askerler ele geçirdi. Dr. Sun değil.Askerler 1916 yılında

tekrar imparatorluk ilan ederek bir general imparator oldu. Bu ise Dr. Sun'un

mücadelesini daha da hızlandırdı. Dr. Sun Çin için kafasında oluşturduğu

demokratik bir düzen düşünmekteydi. Bu arada, Mao Tse-tung ve arkadaşları 1921

de Çin Komünist Partisi'ni kurdular. Şimdi mücadeleye yeni bir unsur katılmış

oluyordu.Dr. Sun Yat Sen'in ve o öldükten sonra Chiang Kai-shek'in

liderliğindeki Kuomintang Partisi ile Mao Tse-tung'un Komünist Partisi bazan

birbirleriyle mücadele ederek, bazan da işbirliği yaparak, 1945 yılına

geleceklerdir. Lakin 1945'de İkinci Dünya Savaşı'nın sona ermesi ve Japonya'nın

yenilmesi üzerine, komünistlerle Kuomintang milliyetçilerinin mücadelesi tekrar

başlayacak ve mücadele 1949 Ekiminde Çin'de komünist rejimin kurulmasıyla

kapanacaktır.