SEHZADELERIN HAKIMIYET MÜCADELESI

[bluemoon24]

Böyle tehlikeli bir dönemde Balkanlar'da, Osmanli Devleti'ne

karsi ayrilma veya isyan etme seklinde bir hareketin görülmemesi, Osmanlilarin,

buralarda yasayan Hiristiyan halka gösterdikleri âdilâne muameleden

kaynaklanmaktadir. Müslüman Türkler, Balkanlar'daki Ortodoks halki, Katoliklerin

baskisindan kurtarmak, onlarin dinî inançlarina kimseyi karistirmamakla din ve

vicdan hürriyetine sayginin en güzel örneklerini vermislerdi. Gerçekten de hiç

bir devletin idare tarzi, Osmanlilarin idaresi kadar iyi olamazdi. Balkan

halklari bu gerçegi çok aci tecrübeler sonunda anlamislardi.

Öyle anlasiliyor ki, Osmanli sehzadeleri arasindaki

çekisme, Timur henüz sahnede iken ortaya çikmisti. Bu da Bursa'yi elde etme

yüzünden olmustu. Nitekim Mehmet Çelebi, ailesinin Bursa'daki topraklarini

istemeye kalkismis, fakat Timur'un Musa Çelebi'yi tutmasi yüzünden bundan vaz

geçmisti. Babasi Yildirim Bâyezid ile birlikte Timur'a esir düsen ve onun

yaninda bulunan Musa Çelebi, Timur'un destek ve yakinligini kazanarak, Bursa ve

Karesi bölgesine hâkim olan kardesi Isa Çelebi ile çatismaya girer. Bu

mücadeleden basarili çikan Musa Çelebi, Bursa'ya hâkim olur. Fakat, Timur'un

Anadolu'yu terk etmesinden sonra kuvvetlenen Isa Çelebi, eski payitaht olan

Bursa'yi tekrar ele geçirir. Maglup olan Musa Çelebi ise Kütahya'daki dayisi

Germiyanoglu'nun yaninda kalmaya mecbur olur. Muhtemelen oradan da

Karamanoglu'nun yanina gitmisti.

Amasya'da bulunan sehzade Mehmed, Amasya, Canik,

Tokat, Niksar ve Sivas taraflarinda bulunan yerli beylerden Kara Devletsah

Kubadoglu, Gözleroglu, Köpekoglu, Kadi Burhaneddin Ahmed'in damadi Mezid Bey'le

miicadele edip o havaliyi tamamen kendi nüfuz ve hükmü altina almisti. Subasi

Eyne Bey'in tavsiyesi ile Bursa taraflarinda bulunan biraderi Isa Çelebi'ye

müracaatla Anadolu'yu aralarinda taksim etme teklifinde bulundu ise de Isa

Çelebi'nin kendisinin büyük kardes oldugunu söyleyip teklifi red etmesi üzerine

Ulubat'ta baslayan muharebede (1404) Isa Çelebi, maglub olarak önce Yalova'ya,

oradan da Istanbul'a gitti. Edirne'de bulunan Emir Süleyman'in, Imparator'dan

Isa'yi istemesi üzerine, antlasma geregi olarak Isa Edirne'ye

gönderildi.

Ulubat savasinda, Yildirim Bâyezid'in meshur

komutanlarindan olup Mehmed Çelebi'nin maiyetine giren Subasi Eyne Bey ile Isa

Çelebi'nin yaninda yer alan Sari Timurtas Pasa maktul düsmüslerdi. Savasi

müteakip Bursa'ya giren Mehmed Çelebi, hükümdarligim ilân etmesine ragmen, bir

ihtiyat tedbiri olarak Timur'un adinin da bulundugu para bastirarak zekice bir

siyaset takip etmistir. Sikke-i müstereke adi ile anilan bu paranin Bursa'da

hicrî 806 tarihinde basildigi anlasilmaktadir. Mehmet Çelebi, daha sonra

Germiyanoglu Yakub Bey'in yaninda bulunan babasinin cesedini getirterek camiinin

yanina gömdürmüstür.

Anadolu'daki bu mücadeleler devam ederken, en büyük

sehzade olan Süleyman Çelebi (Emir Süleyman), Edirne'de Hiristiyan unsurlarin

destegiyle güvenlik içindeydi. Bu esnada Sirbistan'da Lazar'in yerine geçen oglu

Stefan (Istefan) hüküm sürüyordu. Georg Brankoviç de güney Sirbistan'da gücünü

yaymaya çalisiyordu. Emir Süleyman, bu iki Sirp prensin çatismalarindan istifade

etmeyi basardi. O, babasinin Anadolu topraklarini ele geçirmek ve kardeslerini

ortadan kaldirarak Osmanli Devleti'ni yeniden eski durumuna getirmek istiyordu.

Bu gayesini gerçeklestirebilmek için Selanik, Makedonya'nin bir bölümü, Mora,

Trakya kiyilari, Marmara ve Karadeniz'de Istanbul'a en yakin kiyi kasabalari

verilmek suretiyle Bizans'tan para ve askerî yardim saglandi. Bizans'in daha

önce Osmanlilara ödemek zorunda oldugu vergi de kaldirildi. Böylece Emir

Süleyman, kendi kardeslerine karsi yardim saglamak için agir bir bedel ödemis

oluyordu. Kendisine en büyük rakip olarak Mehmed Çelebi'yi gören Emir Süleyman,

kuvvetli bir ordunun basinda Isa Çelebi'yi Bursa üzerine gönderir. Mehmed

Çelebi'ye bagli kalan Bursa'lilarin mukavemeti üzerine muvaffak olamayan Isa

Çelebi, Bursa'yi atese verip yaktiktan sonra, Kastamonu'da bulunan Isfendiyar

Bey'in yanina çekilir. Onunla ittifak halinde bulunan Aydinoglu Cüneyd,

Saruhanoglu Hizirsah Bey ve Menteseoglu Ilyas Beylerle Mehmed Çelebi üzerine

varip onunla savasmak istemisti. Fakat bu son tesebbüsünde de muvaffak

olamayinca Karaman iline siginmak ister. Fakat bu arzusunu gerçeklestiremeden

Eskisehir yakinlarinda yakalanarak öldürülür. Cesedi, Bursa'da Murad

Hüdavendigâr türbesi yanina gömülür. Isa Çelebi'nin öldürülmesi üzerine onunla

ittifak halinde bulunan ve yukarida adi geçen Ege beylikleri, Mehmed Çelebi'nin

hükümdarligini tanimak zorunda kalirlar. Böylece Mehmed ve Süleyman Çelebiler,

devletin Anadolu ve Avrupa bölümlerinin hükümdarlari oldular.

Bununla beraber Emir Süleyman, devletin tamamini

istiyordu. Bu yüzden ordusu ile kardesinin üzerine varip önce Bursa, sonra da

Ankara'yi zapt etmisti. Bu kayiplardan sonra Amasya'ya çekilmek zorunda kalan

Mehmed Çelebi, mücadeleden vaz geçme niyetinde degildi. Nitekim 1406 yilinda

Yenisehir ovasinda kardesi Emir Süleyman ile savasmis, fakat maglub olarak

tekrar Amasya'ya çekilmis ise de onu Rumeli'ye dönmek zorunda birakmak için

çareler aramaya baslamisti. Anadolu'da dört yil kadar kalan Emir Süleyman'in,

Sivrihisar yüzünden Karamanlilar'la arasinin açilmasini firsat bilen Mehmed

Çelebi, yeni bir taktik deneyerek Karaman'da bulunan kardesi Musa Çelebi'yi

kendisine bagli kalmak sartiyla Rumeli'ne göndermeye karar verir. Bu maksatla

Karamanlilar'la Kirsehir'in Malya ovasinda bulunan Cemale kalesinde bulusan

Mehmed Çelebi, Candaroglu Isfendiyar Bey ve Eflak voyvodasi Mirçe ile de

müzakerelerde bulunmustu. Onlarin da muvafakati üzerine Candar iline gelen Musa

Çelebi, Temmuz 1409'da Sinop'tan gemilerle Eflâk'a geçer. Gerçi Emir Süleyman'in

giiçlenip kendi bagimsizligini tehdid etmesinden korkan Eflâk'in ve Sirp krali

Stefan'in da destekleri saglanmisti. Musa Çelebi, Eflâk'ta prensin kizi ile

evlendi. Böylece Türkler, Ulahlar, Sirplar ve Bulgarlar'dan olusan bir ordu

toplamayi basaran Musa Çelebi, Edirne üzerine yürür.

Musa Çelebi, Istanbul'a kaçmak üzere yola çikan

Emir Süleyman'in yakalanip öldürülmesi ve bütün timarli sipahiler gibi sancak

beylerinin de kendisine bagliliklarini bildirmeleri üzerine Rumeli'deki Osmanli

eyaletlerinin yegane hâkimi olarak Edirne'de tahta geçer. Böylece Emir

Süleyman'in devleti, daha yetenekli ve enerjik Musa Çelebi'ye kalmisti.

Gerçekten, cesur, gözü pek, faal bir kimse olan Musa Çelebi, Çelebi Mehmed'e

olan bagliligini red ve inkâr ederek hükümranligini ilân eder. Subat 1411

yilinda gerçeklesen hükümdarlik ilânindan sonra adina para bastiran Musa Çelebi,

gerçek bir hükümdar gibi davranmaya baslar. Saray protokol ve merasimlerinde

eski Osmanli saray geleneklerini kurmaya yeniden tesis etmeye

çalisir.

Musa Çelebi, Emir Süleyman'a yardim eden Sirp

despotu Stephan Lazaroviç üzerine yürüyerek önemli bir maden sehri olan Novo

Brodo'yu zapt eder. Pravati ve köprü kalelerini de ele geçirmek suretiyle,

karisiklik döneminde Osmanlilar'in Balkanlar'da kayb ettikleri topraklan geri

alir. Bu esnada Emir Süleyman'in Rumeli'ye geçisi esnasinda Bizans'a biraktigi

yerlerin çogunu geri alan Musa Çelebi, böylece Bizans'i da cezalandirmaya

çalisiyordu. Istanbul'u karadan ve denizden kusatma altina alan Musa Çelebi,

1411 yilinda Silivri'ye gelmis ve Istanbul'u açlikla teslime zorlamak istemisti.

Çagdas kaynaklarin ifadesine göre Musa Çelebi'nin tutumundan çekinen Manuel,

Venedikliler'in de yardim etmemeleri üzerine sehri teslim etmeye karar verir.

Ancak daha önce Musa Çelebi tarafindan Bizans'a gönderilen ve bilahare Manuel

ile is birligi yapan Candaroglu Ibrahim Pasa'nin tavsiyesi ile hareket eden

Manuel, Çelebi Mehmed'i Rumeli'ye geçirmek suretiyle Istanbul kusatmasini

kaldirmak tesebbüsünde bulunur. Nitekim, Gebze kadisi Fazlullah'i Manuel'e

göndererek onunla anlasan Çelebi Mehmed, önce Istanbul'a gelmis, 1412 senesinin

Ekim ayinda da Çatalca yakininda bulunan Incegiz'de Musa Çelebi ile savasa

girmistir.

Kardesler arasindaki mücadele esnasinda sik sik

taraf degistirmekle dikkat çeken bir sahsiyet vardir. Aydinoglu Cüneyd Bey adini

tasiyan bu zat, Aydin ilindeki mevkiini saglamlastirmak için bir dizi

faaliyetlerde bulunmustu. Fakat sonunda Çelebi Mehmet duruma hâkim olup eski

birligi saglayinca onu Nigbolu muhafizligina getirmek zorunda kalmistir. Bununla

beraber ona güvenemeyen Çeîebi Mehmet, onu bölgesinden alip uzaklastirmak

ihtiyacini duymustu.

Baslangiçta gayet halim selim görünen Musa

Çelebi'nin, sonralari sert bir tavir takinarak gerek beylerinin gerekse

askerlerinin kendisine olan bagliligini kayb etmesi, yenilmesinde büyük bir rol

oynamistir. O, Sofya'nin güneyinde bulunan Samakov kasabasi civarindaki Çamurlu

sahrasindaki savasta ordusunun maglub olmasi üzerine yarali olarak Eflâk'a dogru

kaçmak isterken yakalanip 10 Temmuz 1413'te öldürülür. Musa Çelebi'nin ölüm

haberi, büyük bir üzüntüye sebep olmustu. Nasinin Bursa'ya gelmesi üzerine sehri

muhasara eden Karamanoglu Mehmed Bey, sür'atle geri çekilmek zorunda

kaldi.

Musa Çelebi'nin vefati üzerine Osmanli hanedaninin

bölünmesi sona ermis oluyordu. Çelebi Sultan Mehmed, babasinin topraklarini

yeniden toparlamaya gayret ediyordu. Onbir yil süren bu karisiklik döneminden

sonra Osmanli Devleti, Güneydogu Avrupa'daki bütün stratejik noktalari, Edirne,

Sofya ve Üsküp'ü; Dogu Balkanlar'da da eski sehir ve yerlesim bölgelerini tekrar

elde etmis oldu. Bunun sadece bir istisnasi vardi o da Çelebi Sultan Mehmed'e

yardim karsiliginda Sirbistan'a birakilmis olan Nis'ti.

Kaynak: Osmanli tarihi