TÜRK, ÖĞÜN,YARAT, GÜVEN!

[hakan_oz]

İnsan yaratıcılığını öne çıkaran ve ciddi şekilde kullanan ekonomik ve sosyal sistemlerin geliştirildiği bir dönemde yaşıyoruz. Global ekonomide rekabet edebilme ve gelişme, ürünlerin ve hizmetlerin alınıp satılması, sermaye akışı ve yatırımın ötesinde bir şeyler gerektiriyor. Ekonominin motorunu ise bugün gelinen noktada yaratıcılık oluşturuyor. Uluslar, yaratıcı insanları kendine çekebildikleri sürece gelişebiliyor. ABD ekonomisi üretim, hizmet ve yaratıcı diye üç büyük sektöre ayrılıyor ve yaratıcı sektör toplam ekonomiye çok büyük bir servet sağlıyor.


"The Rise of the Creative Class" Yaratıcı Sınıfın Yükselişi) isimli kitabın yazarı Richard Florida, yeni dönemdeki ekonomik büyümeyi 3T’ye bağlıyor: Teknoloji, Yetenek (Talent) ve Tolerans Tolerance). Yetenek başlığında yüksek öğrenimli insan sayısına göre belirlenen insan sermayesi"nden değil; yaratıcı mesleklerdeki insan sayısına göre belirlenen yaratıcı sermaye"den bahsediyor. Tolerans başlığında açık ve toleranslı bölgelerin insanları cezbedip farklı insanları ve yeni fikirleri bir araya getirmesini anlatıyor. Zamanımızın yükselen sınıfının ise yaratıcılar’ olduğunu belirtiyor. Yaratıcı sınıf, yaratıcılıklarıyla ekonomik değerler kazandıran insanlardan oluşuyor. Bu sınıfa, bilim adamları, mühendisler, mimarlar, tasarımcılar, yazarlar, sanatçılar, müzisyenler ve yaratıcılığı yöneticilikte, eğitimde, sağlıkta, hukukta diğer mesleklerde ana faktör olarak kullananlar dahil ediliyor. Bu kesimin oluşturduğu işgücü ABD’de II. Dünya Savaşı sonrasında yüzde 15, 1980’lerde yüzde 20 idi. Şu anda üçte bir düzeyinde.

Değişimin liderleri
Yaratıcı sınıf iki kısma ayrılıyor. Süperyaratıcı diye nitelendirilenler, bilim insanları, mühendisler, üniversite profesörleri, şair ve roman yazarları, artistler, aktörler, tasarımcılar ve mimarların yanı sıra modern toplumun liderlerini yani bilim - kurgu yazarları, editörler, kültürel figürler, analistler ve fikir üreticilerini kapsıyor. İster bilgisayar programcısı olsun isterse film yapımcısı, her ikisi de tamamıyla yaratıcılıklarını kullanıyor. Günlük yaşamda yerini alabilecek ve dönüştürülebilecek yeni yöntemler ve tasarımlar üretmek, teoriler geliştirmek veya tekrar tekrar çalınabilecek müzikler bestelemek yüksek düzeyde yapılan yaratıcı işler olarak tanımlanabilir. Bu insanlar, bu işlerle düzenli olarak uğraşır. Onların işi problem çözmeyle beraber problemi bulmak, sorunu görebilmektir. Florida’ya göre bu yeni sınıfın yükselişi ve değerleri anlaşıldığı takdirde, toplumdaki değişim anlaşılabilir ve gelecek akıllıca planlanabilir.

Cazibe merkezleri ve İstanbul
Yaratıcı insanlar genellikle mobil yaşar, yaşadıkları yerleri sık sık değiştirirler. Yaratıcı sınıfları kendine çeken bölgeler ise bugünkü ekonomik sistemde büyük rekabet avantajı kazanıyor. (IRS Data, Robert Cushing, University of Texas). Şirketler ve teknolojiler de, yetenekli ve yaratıcı insanların daha fazla olduğu, konuşlandığı yerlere taşınmaya başlıyor. Çünkü ekonomik büyüme, toleranslı, çeşitlilik içeren ve yaratıcılığa açık; her türden insanın yaşamak isteyeceği yerlerde ortaya çıkıyor. ABD’de yapılan bir araştırmaya göre dört bin üniversite mezununun dörtte üçü, yaşayacak bir yer seçerken yaşanacak bölgenin iş bulma olanağından daha önemli olduğunu belirtiyor. Çünkü bölgeler insanları diğer insanlarla, eşleriyle, işleriyle buluşturuyor ve yaratıcılığa zemin hazırlayıp bunu ekonomik değere dönüştürüyor. Yaratıcı insanları kendine çekmeyi başaran bölgeler, yeni insan ve fikirlere gelişme iklimi sunduğu için yeni projelere, şirketlere ve büyümeye de açıktır. Dolayısıyla global ekonominin kalbi buralarda atar. Richard Florida’nın "The Flight of The Creative Class" (Yaratıcı Sınıfın Kaçışı) isimli kitabında da belirttiği üzere kültürel faktörlerle ekonominin gelişmişliği arasında yakın bağlantılar var. Bu açından da dünyanın bazı merkezleri diğerleri arasında öne çıkıyor. Yaratıcılığı besleyen, bunu bir ekonomik değere dönüştürmeyi başaran ve entelektüeller, sanatçılar, bilim adamları ve felsefeciler kadar işinde yaratıcılığı kullanan diğer pek çok kesim açısından çekim merkezi haline gelen şehirler arasında dört büyük şöyle sıralanıyor:

Kozmopolit zenginlik
New York, Londra, Tokyo ve Paris. Şikago, Los Angeles, Hong Kong ve Milan dört büyüğü takip ediyor. Florida’nın aynı kitapta yer verdiği listeye göre "Ülkeler Yaratıcı Sınıf Endeksi" ne göre sıralandığında Türkiye, 45 ülkenin içinde 39. sırada geliyor. Ülkeler yaratıcı sınıfın gelişme hızı açısından sıralandığında, performansı en yüksek 10 ülke içinde Türkiye beşinci sırada geliyor. Şehirler global ekonomide oynadıkları stratejik role göre sınıflandırıldığında ise İstanbul önde gelen şehirler arasında yer alıyor. İstanbul’un bulunduğu sıralamada Beijing, Berlin, Kuala Lumpur, Prag ve Barselona yer alıyor. Bu bölgelerin ortak özelliklerine bakıldığında öncelikle yaşam seçeneklerinin çeşitliliği dikkat çekiyor. Florida, kitabında "Çocuklara ve aile yaşamına en uygun beş şehre bakıldığında, bunların aynı zamanda gay ve bohemler (sanatçılar, yazarlar, müzisyenler ve diğer sanatçı profesyoneller) için de en çok tercih edilenler olduğu görülüyor. Gay ve bohemlerin sayıca fazla olmaları, açık zihinli - geniş görüşlü, çeşitlilik içeren ve yaratıcılığa zemin hazırlayan bir alt kültür oluştuğunun işaretidir" diyor.

Para nereye akıyor?
Dolayısıyla bir bölgenin yeniliğe ve farklılığa olan açıklığı ve esnekliği; insanların cezbedilmesi ve onlara hareketlilik sağlaması açısından önemli. Toleranslı yerlerin gay’lerin, göçmenlerin ve bohemlerin kendilerini evlerinde hissettikleri ve değişik ırklardan grupların bir arada yaşadıkları bölgeler olduğu görülüyor. Bu tanıma giren bölgeler yaratmakta ve dünyada her kesimden yaratıcı insanı kendine çekmekte şu anda en başarılı ülke olarak ABD öne çıkıyor. ABD son 150 yılın en güçlü ve dinamik ekonomisini oluşturdu ve aynı zamanda yaratıcı gücü de geliştirdi (yeni endüstriler açmak; özgür ve açık bir toplum; yaratıcılığa yani yüksek öğrenime- bilimsel araştırmaya ve kültüre yatırım; tüm dünyadaki enerjik ve zeki insanları cezbetmek gibi). Ancak yaratıcılık çağı tamamen açık bir oyundur ve hiçbir ülke ya da bölgenin boyunduruğunda değildir. Ekonomi değişkendir ve yaratıcılık geliştirilmesi gereken bir değerdir. ABD’nin geri vitese takıp, yaratıcılığa, yani eğitim, araştırma, sanat ve kültüre yaptığı yatırımı kesmeye ve göç, yabancı öğrenci ve bilimsel bilgi akışını kısıtlamaya başladığını da göz önünde bulunduralım. Artık dünyada yeni "cazibe alanları" oluşuyor. Firmalar yetenek neredeyse oraya geliyor. İnsanlar iş için önce yeri seçiyorlar sonra orada iş arıyorlar

Şansımız var mı?
Ürün, mal, hizmet ve sermaye bolluğundan ziyade; her çeşitte insanı cezbeden ve yaratıcılığı besleyen bölge ve ülkeler, global rekabetin temeli olacak. Yaratıcı etkinlikler için yaygın destek sağlamayan, daha fazla insanı yaratıcı sektörlere çeken politikalar uygulamayan yani yaratıcı güçlerini bir arada tutamayan ülkeler, geri kalmaya mahkumdur. Çözüm her bölgenin kendi insanının bilgi, zeka ve yaratıcılık kapasitesinde yatıyor. Yaygın bir yaratıcı ekosistem oluşturmak karmaşık bir iştir, uzun zaman alır ve programlar / projeler geliştirilmesi gerekir. Her ne kadar yaratıcılık endeksi ülke sıralamasında Türkiye gerilerde olsa da gelişme hızı bakımından hiç de fena sayılmayacak bir performans gösteriyor. İstanbul ise tarihsel ve kültürel zenginliğiyle tek başına iyi bir konuma sahip. 2010’da dünyanın kültürel başkenti olmaya hazırlanması, sosyolojik zenginliğin Avrupalı genç sanatçılar tarafından ilgi görmesi ve burada yapılan her türlü yaratıcı faaliyete Avrupa Birliği nezdinde destek bulması İstanbul’un önümüzdeki dönemde yaratabileceği potansiyel hakkında şimdiden fikir veriyor.


Kimler Yaratıcı Sınıftır?



Süper - Yaratıcı Çekirdek
* Bilgisayar ve matematik meslekleri
* Mimarlık ve mühendislik meslekleri
* Yaşam, fiziksel ve sosyal bilim meslekleri
* Eğitim, öğrenim ve kütüphane meslekleri
* Sanat, tasarım, eğlence, spor ve medya meslekleri Yaratıcı profesyoneller
* Yönetim meslekleri
* Yönetim ve finansal operasyonlar
* Hukuki meslekler
* Sağlık pratisyenleri ve teknik meslekler


Yaratıcı sınıf değerleri



Yaratıcı sınıfın yükselişi değerlerde, normlarda ve tutumlarda güçlü ve önemli bir değişime yol açtı. Bu sınıfın bütün üyeleri ister artist, ister mühendis, müzisyen, yazar ya da girişimci olsun, yaratıcılığa, bireyselliğe, farklılığa ve erdeme değer veren ortak yaratıcı bir "ETHO" ya sahiptir. Yapılan görüşmelere ve fokus grup çalışmalarına göre bu sınıfın önem verdiği değerler ve nitelikler şöyledir:

Bireysellik: Bireysel olmak ve bireysel ifadeler kullanmaktan yana güçlü bir tercih kullanırlar. Organizasyonel direktiflere ve geleneksel grup normlarına uymak konusunda direnç gösterirler. Bu uçuk artistlerden egzantrik bilim adamlarına kadar bütün yaratıcı insanlar için geçerlidir. Şimdilerde oldukça yaygın olmuş bir durumdur. Bu anlamda, organizasyonel normlara karşı itaatkar olmamanın artışı yeni görüşlerden biridir.
Meritokrasi (Meritocracy): Erdem, yaratıcı sınıfın çok değer verdiği bir şeydir. Başarmak isterler, çünkü yaptıkları işleri en iyi şekilde yaparlar. Para başarının bir parçası olarak görülürken asla bütün hikaye o değildir. Yaratıcılar, hırslı ve kendi kabiliyetlerine ve performanslarına göre hareket etmek isteyen insanlardır. Yaratıcı kişiler, yakın arkadaşlarının onlara gösterdikleri saygıyla motive olur.

Çeşitlilik (Diversity) ve Farklı Olana Açıklık (Openness): Yaratıcı sınıf "herkesin rahatça uyum sağlayabileceği ve gelişebileceği" ortamlarda bulunmayı ve organizasyonlarda yer almayı tercih eder. Yetenekli kişiler ırk, etnik köken, cinsiyet, cinsel tercih, fiziksel görünüş gibi konularda yapılan ayrımcılığa meydan okur, çünkü onların istediği farklılıklara açık bir ortamdır. Garip alışkanlıkları veya uçuk giyim tarzlarıyla, belli bir yere yerleşmek yerine farklı farklı yerlerde yaşamayı tercih ederler. Kendi işlerini kurduklarında kapıya "Standartlara aykırı kişilere kapımız açıktır" yazabilirler.

Memphis Yaratıcı Eylem Manifestosu



Memphis Manifestosu Zirvesi, yaratıcı sınıfın ilk toplantısı olarak 30 Nisan - 2 Mayıs 2003’te Memphis, Tennessee’de yapıldı. ABD, Kanada ve Porto Riko’nun 478 şehrinden gelen Yaratıcı 100, hem kendi toplumları hem de bugünün ekonomisinde rekabet eden tüm toplumlar için bu manifestoyu yazdı. Sunulan prensipler, bilgi temelli ekonomide yeteneği kendilerine çekmeye çalışan topluluklara bir kılavuz niteliği taşıyor: 1. Yaratıcılığı yetiştirip ödüllendirmek. 2. Yaratıcı ekosisteme yatırım yapmak. Yaratıcı ekosisteme; sanat ve kültür, gece hayatı, müzik, restoranlar, sanatçı ve tasarımcılar, yenilikçiler, girişimciler, yaşanabilecek semtler, maneviyat/ din, eğitim ve kamu alanları dahildir. 3. Yaratıcı insanları beslemek. Bağlantı kuranları destekleyin. Rekabet için işbirliği kurun ve herkesi oyuna dahil edin. 4. Risk almaya değer vermek. "Hayır" ortamını "evet" ortamına çevirin. Fırsat yakalamaya da yatırım yapın, sadece problem çözmeye değil. Toplumunuz için yaratıcı yeteneği teknolojiyi ve enerjiyi kullanın. Geleneksel bilgiye meydan okuyun. 5. Gerçek / orijinal / otantik olmak. Kattığınız değeri tanımlayın ve biricik olabildiğiniz yönlere odaklanın. Farklı olmaya cesaret edin. Tekil kültüre ve homojenliğe direnin. Her toplum doğru toplum olabilir. 6. Yerin kalitesine yatırım yapmak. İklim, doğal kaynaklar ve nüfus gibi miras bırakılan özellikler önemliyken; sanat ve kültür, açık ve yeşil alanlar, enerjik şehir merkezleri, öğrenim merkezleri gibi diğer kritik özellikler de oluşturulup güçlendirilebilir. Bu toplumları daha rekabetçi yapar çünkü etki yapacak fikirler için her zamankinden daha fazla fırsat yaratır. 7. Yaratıcılığın önündeki engelleri kaldırmak. Örneğin bayağılık, hoşgörüsüzlük, bağlantısızlık, fakirlik, kötü okullar, kamuya açık olmama, sosyal ve çevresel bozulmalar gibi. 8. Toplumda değişim için sorumluluk almak. İşlerin oluşmasını sağlayın. Gelişim bir "kendin yap / do it yourself" girişimidir.