Dharana: Odaklanma ve Konsantrasyon Geliştirme Teknikleri

[TR-ance]

Dharana zihinsel kontrolün birinci aşamasıdır. Sanskritçe Dharana kelimesi Dhri sözcüğünden türemiştir. Dhri sözcüğü 'tutmak' demektir. Böylece Dharana zihni bir obje üzerinde tutma işlemidir. Zihin bir obje üzerinde tutulmalı ve başka bir objeye sıçraması engellenmelidir. Bu nedenle, Dharana zihni bir obje üzerine odaklayan konsantrasyon işlemidir. Dharana olarak adlandırılan zihinsel konsantrasyon duygu, düşünce, istek ve davranışın ötesindedir.

Dharana basamağında birey konsantrasyon tekniklerini uygulayarak zihin fonksiyonlarını incelemekte ve denetim altına almaktadır.

Zihin devamlı maddi Guna olarak adlandırılan 'evrensel niteliklerin' etkisi altındadır. Peki Guna nedir?

Sanskritçe Guna sözcüğü 'nitelik' veya 'kalite' demektir. Daha geniş anlamda ise Guna kelimesi 'hal' anlamına gelmektedir. Maddi evrenin üç hali veya Guna olarak adlandırılan niteliği mevcuttur:

1. Sattva yani Erdemlik
2. Racas yani İhtiras
3. Tamas yani Cehalet

Sattva-guna erdemlik halidir. Bu hal zihinsel sakinlik, huzur, denge, aydınlık, dinginlik, bilgelik ve temizlik getirmektedir.

Raco-guna ihtiras halidir. Bu hal hareketlilik, faaliyet, canlılık, atılganlık, çalışkanlık ve çeviklik getirmektedir.

Tamo-guna cehalet halidir. Bu hal pasiflik, cahillik, hareketsizlik, tembellik, uyuşukluk, atalet ve karanlık getirmektedir.

Zihin her zaman maddi evrenin bu üç halinin etkisi altındadır. Sattva-guna insanı gelişmeye ve yükselişe, Tamo-guna çöküntüye ve inişe, Raco-guna ise ortalama yaşantıya yönlendirmektedir. İnsanın düşünceleri, istekleri, inancı, gayesi, gıdası, eylemi ve işi bu üç Guna'nın etkisine göre çeşitlenmekte ve ayarlanmaktadır.

Zihin Sattva-guna'nın etkisi altında olunca insan korkusuz, dürüst, bağımsız ve temiz olmaktadır. Böyle bir insan cömert ve kontrollüdür. O, kendini eğitmek ve gerçekleri anlamak için çabalamaktadır. O dürüst, şiddet kullanmayan ve öfkeden özgür biridir. O, işin getirdiği neticeye değil daha çok işin kendisine önem vermektedir. O, şehvet ve ihtirastan özgür olduğu için dengeli zihne sahiptir ve kimseye kin beslemeden herkese iyilik yapmaktadır. O hayırsever, kibar, mütevazi ve muntazamdır. O aydın, şefkatli ve azimlidir; kibir ve vefasızlıktan özgürdür.

Zihin Raco-guna'nın etkisi altında olunca insan doyumsuz, tutkulu ve ihtiraslı olmaktadır. Hırslı ve açgözlü olduğu için o, insanlara acı vermektedir. O şehvet, nefret, kıskançlık ve yalan ile dolu olduğu için tatminsizdir. O, kararsız ve dönek olduğu için zihni dağınık ve telaşlıdır. O, çok istekli ve mal düşkünüdür. O, dost ve arkadaş himayesi peşindedir ve ailesiyle gururlanmaktadır. O, nahoş şeylerden kaçınmakta ve hoş şeylere yapışmaktadır. Onun konuşma tarzı hırçın, midesi ise doymak bilmezdir. Böyle bir insan eğer iyilik yaparsa, her zaman iyiliğinin karşılığını bekler.

Tamas hali aldanma, yanlış inanç, anlaşılmazlık, tembellik, uyuşukluk ve cahillik getirmektedir. Zihin Tamo-guna'nın etkisi altında olunca insan yavaş, tembel, uyuşuk ve kararsız olmaktadır. O yalancı, saygısız, kaba ve kibirlidir. O gazap, öfke, gaddarlık ve cehaletle doludur. Bu tür insanlarda ne temizlik, ne düzgün davranış ne de dürüstlük bulunmaktadır. Onlar her şeyi göze alarak ihtiraslı isteklerini doyurmaktadır. Sayısız isteklerden sersemleşerek, aldanma ağına saplanarak ve şehvetli hazlara bağımlı olarak onlar çökmeye mahkumdur.

Maddi dünyada herkes bu üç Guna'nın etkisi altındadır. Yogi kendini, hisleri ve nesneleri devamlı ve düzenli inceleyerek hangi düşünce, söz ve eylemlerin Tamo-guna, hangilerinin Raco-guna ve hangilerinin Sattva-guna tarafından teşvik edildiğini öğrenmektedir. Guna'lara odaklanarak ve onların etkisini inceleyerek birey Tamo-guna ve Raco-guna tarafından teşvik edilen düşüncelerin kökünü kurutmakta ve yok etmektedir. Yogi zihnini Sattva-guna'nın etkisi altında tutmaya çabalamaktadır. Yalnızca Sattva-guna'nın etkisi altında kaldıkça birey son gayeye hızla ilerlemektedir.

Guna'ların etkisine göre insanların bazıları Tamasik, bazıları Racasik ve çok az bir kısmı Sattvik'tir. Aslında tamamen Sattvik, Racasik veya Tamasik insan yoktur. Genelde herhangi bir Guna'nın etkisi daha üstündür ve diğer ikisinin etkileri, zaman zaman ortaya çıkmaktadır.

Tamasik zihin Raco-guna'dan da etkilenmektedir. Böyle bir zihin geliştikçe, azıcık Tamo-guna'dan da etkilenmekte, ama Raco-guna'nın etkisi üstün olmakta ve Sattva-guna'nın etkileri artmaya başlamaktadır.

Racasik zihin geliştikçe, Tamo-guna'nın etkileri azalmakta ve Sattva-guna'nın etkileri artmaktadır.

Zihin daha da geliştikçe, Sattva-guna'nın etkisi üstünlük kazanmaktadır. O zaman zihin Raco-guna'dan biraz etkilenebilir ve Tamo-guna'nın etkisi çok ender hallerde ortaya çıkmaktadır.

Nihayet gelişimin beşinci aşamasında, zihin tamamen Sattvik olmakta, Raco-guna'na ile Tamo-guna'nın etkileri neredeyse yok olmaktadır. Beş aşama şunlardır:

1. Tamasik zihin
2. Tamasik-Racasik zihin
3. Racasik zihin
4. Racasik-Sattvik zihin
5. Sattvik zihin

Bu beş aşama zihnin gelişimini temsil ederek, merdivenin basamaklarına benzemektedir. En alt basamak uyuşuk zihin olarak adlandırılmaktadır. İkinci basamak dağınık zihin, üçüncü basamak dalgalanan zihin, dördüncü basamak tek-odaklı zihin ve beşinci basamak kontrollü zihin olarak adlandırılmaktadır. Beş basamak şunlardır:

1. Uyuşuk zihin
2. Dağınık zihin
3. Dalgalanan zihin
4. Tek-odaklı zihin
5. Kontrollü zihin

Yoga sisteminin Dharana basamağına ulaştığınızda, artık tek-odaklı zihne sahip olacaksınız ve iradenizi kullanarak konsantre olabileceksiniz.

Derin konsantrasyon haline ulaşmak için zihin sessizliğe kavuşmalıdır. Zihin sakinleşince, yaşamın temposu yavaşlamakta ve zorluklarla daha kolay başa çıkılmaktadır. Bakış açısı değişmekte ve olumsuz olayların sonuçları büyütülmemektedir. Olumsuz düşünceler kontrol altına alınmakta, düşünce akışı olumlu yöne yönlendirilmekte ve duygusal tutarsızlık giderilmektedir. Yeni olumlu evrensel düşünce biçimleri ortaya çıkmaktadır.

Birey, zihin olarak bilinen şeyin sadece kafanın içinde olmadığını, bir zihinsel enerji alanı oluşturduğunu algılamaktadır. Bu zihinsel enerji alanı arınmakta, güçlenmekte, pozitifleşmekte, genişlemekte, blokajlardan kurtulmakta ve yenilenmektedir.

Dharana teknikleri dikkat dağılmadan odaklanma yeteneğini geliştirmekte, enerji ve konsantrasyonu bireyin içsel derinliklerine taşımaktadır. Dharana olarak bilinen konsantrasyon teknikleri, zihin fonksiyonlarını olumlu bir şekilde etkilemektedir. Zihin yavaşlamakta, olumsuz düşüncelerden ve enerjiden kurtulmakta, imgeleme yeteneği ve odaklanma gücü gelişmektedir. Konsantrasyon sırasında zihinden geçenler ilgisiz bir gözlemci gibi uzaktan izlenilir. Düşüncelerin, onlara tutunmadan, akıp gitmesine ve zihnin boşalmasına izin verilir. Zihin dalgalanmaları bağımsızca gözlemlenir ve yaşanan anın değeri anlaşılır. Bireyin geçmiş ve gelecekle ilgili düşünceleri atılınca bu zaman birimleriyle ilgili olayların yükü üzerinden kalkar ve gereksiz endişeler yok olur. Birey kendisine odaklanmayı öğrenir ve günlük kaygılardan uzaklaşır.




---Paramahamsa Yogaçarya Maha Yogi Akif Manaf---