Türkünün yakarışı

[Bluesky24]

"Türküler beyim, türküler bu toprakların Anadolu insanının yakarışıdır. Bebeklerin ağlaması gibi acılı ve yanıktır" dedi.







Bu sözlerden sonra mızrabını vurup saz ekibi ile çalıp okumaya başladı.







"Urfa'nın etrafı dumanlı dağlar / Ciğerim yanıyor aney gözlerim ağlar / Benim zalim derdim cihanı yakar…"







Şanlıurfa'nın sıcak yaz akşamlarından birinde sıra gecesine davet edilmiştik. Akşamları evlerde bir araya gelip çalınıp söylenen, yemekler yenen bu gecelerin aileler arasında sırayla yapılıyor olması nedeniyle bu adı aldığını, geleneksel olduğunu anlattılar. Okunan türkülerden önce kısaca yöresel öyküsünü anlatıp sonra hep birlikte çalıp söylüyorlardı. Bilebildiğimiz kadar bizler de katılıyorduk, türkülere.







Bir yandan gelen lezzetli ve lezzetli olduğu kadar acılı yöresel yemekler bir yandan da hayli kederli türküleri işaret edip biraz da şaka yollu "yemeklere bu kadar acı biber kattığınız için mi türküleriniz de böyle acılı" diye sordum. Az önce yanık yanık hoyrat okuyan türkücü sorumu ciddiye alıp "Bu toprağın geleneği böyledir, beyim. Bura insanın acısı çoktur. Türküler de ne yaşanıyorsa onu anlatır. Ege'de kahramanlıkları, İç Anadolu'da özlemleri kavuşamayışı, Karadeniz'de aşkı, sevdalanmayı anlatan türküler bu topraklarda hep acıları anlatır" diye cevap verdi.







"Düğünlerde bile böyle mi?" diye üsteledim. Görece en yaşlıları eliyle diğerlerini susturdu. Bağlamasını kenara bırakıp bana döndü "He ya. Düğünlerde bile bu türküleri çığırırız. Yaşanan acılar unutulmasın isteriz. Bolluğa, barışa hasrettir bu topraklar bilmez misin?" diye araya girdi. Sonra bölgede her evin az ya da çok acısı olduğunu, iç çatışmalar ve göç yüzünden ailelerin parçalandığını, ayrılık acısının yokluğun, çaresizliğin hep hissedildiği bu toprakların türkülerinin de acıları anlattığından söz etti. Sonra eliyle bizleri gösterip;







- Siz şehirliler böylesiniz. Türküler de şehrin şarkıları gibi eğlendirir sanırsınız. Bilmezsiniz ki o türküleri okuyanlar ozandır, aşıktır. Bize bizleri anlatırlar. Sen ister eğlen ister eğlenme ozanın derdi yaşananların, acıların unutulmamasıdır.







- Türküler şarkılardan çok mu farklıdır?







- Farklıdır elbet. Şarkı dediğin adı üstünde arabın yalelidir, eğlencesidir. Türkü ise Türkleri buralara kadar göç ettiren acılarla beslenmiştir.







- Yani?







- Farklıdır beyim, çok farklıdır. Türkü söylenmez. Türkü yakılır, türkü çığrılır buralarda. Anlayacağın yanıktır, birilerinin feryadıdır türküler. Hani doğduğunda bebekler nasıl ağlar, feryat eder bakılsın ister, türküler de o feryat gibidir.







- Yani türkülerde güzel olsun kaygısı yok mudur? Güzel yazılmış, okunmuş türkü yapmaya uğraşmaz mı bu sizin ozanlar? Dertleri acıyı iyi anlatmak, iyi ağlamak mıdır? Türkünün estetiği olmaz mı?







Bu sözlerime gülümseyerek yanıt verdi. Bağlamasını eline alıp mızrabını çıkardı, tellerini tıngırdatıp akort etti. Sonra bana baktı.







- Dedim ya, şehirlilere anlatması zordur. Ozanın derdi yaktığı türkü iyi olsun, güzel olsun değildir. Sözünü düzgün söylemek, acısını meramını iyi anlatmaktır bütün çabası. Çığlığını, feryadını içindeki yangını iyi duyursun ister. Bakmaz öyle güzel mi, çirkin mi olmuş diye.







- Ama yine de bazı türküler diğerlerine göre daha çok beğeniliyor, hatta herkesin dilinde çalınıp okunanları da oluyor.







Eliyle odanın köşesindeki ocağı ve ocakta yanan ateşi gösterdi.







- Bizim türküler aha bu ateş gibidir, beyim. Yanar durur. Bak ateşin alevine, çoğun sarı ve isli yanar. Az bir kısmı ise mavi alevle issiz, parlak ve iyi yanar. Senin o güzel dediğin türküler de alevin mavisidir o kadar. Sonuçta onlar da yanar ama daha iyi yanar.







Saz ekibine bir göz attı. Mızrabını bağlamaya vurdu. Çok konuştuk boğazımız paslandı. Hele biraz çığıralım da açılsın nefesimiz diyerek birlikte okumaya başladılar.







"Gezme ceylan bu dağlarda seni avlarlar



Anandan babandan, yardan ayrı koyarlar..."







O gece ocaktaki ateş geçene, nefesleri yorulana kadar ozanları yad edip Türkü okudular. Gecenin sonunda ocağın ateşi sönmüştü. Geriye kalan köz ise için için yanmayı sürdürüyordu.







Dr. Mehmet Uhri



mehmetuhri