[bluemoon24]

Mona Lisa ve Son Yemek

tablolarının yaratıcısı Leonardo'nun sanat dünyasındaki yüce konumu hemen

herkesçe bilinen bir gerçek. Ama bilimadamlığı kimliği için aynı şey söylenemez.

Bir kez, yüzyılımıza gelinceye dek bu kimlik sanatçı kişiliğinin gölgesinde ya

gözden kaçmış, ya da, önemsenmediği için unutulmuştur. Sonra, bu unutulmuşlukta

Leonardo'nun kendi sıra dışı tutumunun da payı vardır.Bilimsel

çalışmalarını yayımlamaktan özenle kaçındığı gibi, tuttuğu notları düpedüz

okumaya elvermeyen kendine özgü bir yöntemle kaleme almıştı (400 yıl mahzende

kalan, çizimleriyle birlikte yaklaşık 5000 sayfa tutan bu notlar sağdan sola

doğru yazıldığı için ancak aynada yansıtılarak okunabilmiştir).

Leonardo, yaşam boyu biriken gözlemsel bulgularını; botanik, jeoloji,

coğrafya, anatomi ve fizyoloji alanlarındaki inceleme sonuçlarını; mimarlık,

şehir planlama, su ve kanalizasyon projelerini; savaş teknolojisine ilişkin

buluş ve icatlarım bu notlarda saklı tutmuştu. Notların yüzyılımızın başında gün

ışığına çıkarılmasıyla dev sanatçının aynı zamanda, ilgi alanı son derece geniş

büyük bir bilimadamı olduğu kesinlik kazanır. Notlar sonraki yüzyıllarda ortaya

çıkan bilimsel buluş ve atılımların pek çoğunun ipuçlarını içermekteydi.

Leonardo mesleğinde cerbezeliğiyle tanınan hukukçu bir baba ile köylü

bir hizmetçi kızın evlilik dışı çocuğu olarak dünyaya gelmişti. Doğar doğmaz

dede evine uzaklaştırılan bebek anasını hiç görmemenin acısıyla büyür. Babasının

ilk yıllardan başlayarak eğitimiyle yakından ilgilenmesi çocuk için belki de tek

teselli kaynağı olur. Okul yıllarında en çok matematik problemlerini çözmede

gösterdiği üstün yetenekle dikkatleri çeken çocuk, bir yandan da yaptığı güzel

resimlerle çevresinden hayranlık topluyordu.Onaltı yaşına geldiğinde

dönemin tanınmış artisti Andrea del Verrochio'nun yanma çırak olarak girer.

Ustasının gözetiminde coşkuyla işe koyulan delikanlı çok geçmeden ağaç, mermer,

kil ve metal işlemede büyük beceri kazanır. Olağanüstü yeteneklerini gören usta

çırağının Latin ve Grek klasikleriyle felsefe, matematik ve anatomi üzerinde

öğrenimini sürdürmesine yardımcı olur. Öyle çok boyutlu bir öğrenim,

Verrochio'ya göre, gerçek bir sanatçı için vazgeçilmez bir gereksinimdi.

Çıraklık dönemini yirmialtı yaşında noktalayan Leonardo başvurusu

üzerine Artistler Loncası'na kabul edilir. Artık, kendi yönünü çizme, geleceğini

kurma özgürlüğüne kavuşmuş demekti. Büyüleyici resim ve yontularının yanı sıra

ortaya koyduğu mühendislik projeleriyle Dük'lerin ilgisini kazanan genç adam,

yaşamını sırasıyla Floransa, Milano, Roma saraylarında sürdürme olanağı bulur;

son üç yılını ise Fransa'da Kral Francois I'in koruyuculuğunda

geçirir.Leonardo çok yönlü etkinlikler içinde sürekli uğraş veren bir

kişiydi, ancak yeterince dirençli değildi. Çoğu kez, coşkuyla üstlendiği bir

çalışmayı bitirmeden, daha çekici bulduğu başka bir işe yönelir, yeni serüvenler

arkasında koşardı. Asıl tutkusu sanattı kuşkusuz. Sanat dışı çalışmalarında

özellikle esemenli ve dağınıktı. Projelerinin pek çoğu kağıt üzerinde kalmış, ya

da, tam sonuçlandırılmadan bir kenara itilmişti.Projeleri arasında çok

önemsediği, deneysel olarak gerçekleştirmeye çalıştığı uçak, helikopter, paraşüt

türünden araçlar, çeşitli silah modelleri vardı. Anatomi konusundaki

incelemeleri hiç kuşkusuz dönemin en değerli bilimsel çalışması diye

nitelenebilir. Hayvan ve insan cesetleri üzerindeki teşrih çalışmaları, sayısı

750'yi bulan ayrıntılı çizimleri ona anatomi tarihinde üstün bir yer

sağlamıştır. Fizyolojinin gelişmesine yaptığı katkıları arasında en

başta kanın işlev ve devinimine ilişkin çalışması gelir. Kalbin kaslarını

ayrıntılarıyla incelediği özellikle kapakçıkların işlevini iyi kavradığı

çizimlerinden anlaşılmaktadır. Kanın tüm organizmaya yayılarak doku ve organları

nasıl beslediğini, çökeltileri nasıl temizlediğini açıklamaya çalışır.

Organizmadaki kan devinimini suyun doğadaki devinimine benzetir: Bulutlardan

yağışla inen su deniz ve göllerde toplanır, sonra buharlaşarak yeniden bulutları

oluşturur. Bu benzetişte, Harvey'in 100 yıl sonra olgusal olarak doğruladığı

kan dolaşımı hipotezini bulabiliriz. Astronomiye gelince, Leonardo'nun

bu alanda Kopernik'i öncelediği söylenebilir. Kilisenin o sıra gösterdiği hoş

görüden de yararlanarak, yerkürenin güneş çevresinde bir gezegen olduğunu ileri

sürebilmişti. Oysa yerleşik öğretiye göre dünyamız evrenin merkezinde sabitti.

Göksel nesneler ise kutsal nitelikleriyle apayrı bir ortamda devinmekteydiler.

Leonardo'nun fizikte, özellikle mekanik dalında, ulaştığı bazı

sonuçlarla Galileo ile Newton'u da öncelediği bilinmektedir. Canlılar dışında

algıladığımız hiç bir nesne kendiliğinden devinime geçmez, diyen Leonardo, her

nesnenin devindiği yönde ağırlığı olduğunu, serbest düşen bir cismin düşmede

geçen zamanla orantılı olarak ivme kazandığını ileri sürmekle de kalmaz; daha

ileri giderek, egemen Aristoteles öğrentisinin tam tersine, kuvveti devinimin

değil, hız veya yön değiştirmenin nedeni olarak gösterir. Bu savın daha sonra

mekaniğin devinim yasalarından biri olarak dile getirildiğini biliyoruz.

Aristoteles'in öğretilerine uzak duran Leonardo'nun Arşimet'e çok yakın

ilgi göstermesi ilginçtir. Arşimet'in yapıtları o sıra henüz basılmamıştı.

Ellerde dolaşan bir kaç el yazması kopya da, okunur gibi değildi. Bu kaynakları

çok önemseyen Leonardo'nun okunaklı iyi nüsha elde etmek için başvurmadığı

kimse, çalmadığı kapı kalmaz. Amacı: klasik çağın öncü bilimadamının kaldıraç ve

hidrostatik konularındaki buluşlarını bilim dünyasına tanıtmak, Arşimet adını

layık olduğu yere yükseltmekti. Su ve havada dalgasal devinim, ses

oluşumu vb. olgularla da ilgilenen Leonardo, ışığın da dalgasal nitelikte

devinme olasılığından söz etmişti. Onun ilginç bir gözlemi de, yarım ay'ın

karanlık bölümünün belirsiz de olsa görünmesine ilişkindir. Eski ay, yeni ay'ın

kucağında diye betimlediği bu olayı, dünyamızın yansıttığı ışıkla açıklar.

Leonardo'ya jeolojinin öncüsü gözüyle de bakılabilir. Dağ yamaçlarında

topladığı fosillerin bir bölümünün deniz yaratıklarına ait olduğunu söyler;

yerküre kabuğunun zamanla değişikliklere uğradığı, yeni tepe ve vadilerin

oluştuğu gibi noktalara değinir. Üstelik bu tür oluşumların salt doğal nedenlere

bağlı olduğunu vurgulamaktan da geri kalmaz. Simya, astroloji ve büyü

türünden uygalamaları aldatmaca bulduğunu açıkça söyleyen Leonardo, doğayı

neden-sonuç ilişkisi içinde düzenli, nesnel bir gerçeklik olarak algılıyordu.

Dinsel inançlara saygılıydı, ama onun için bilim teolojik baskıdan uzak, özgür

bir arayış olduğu ölçüde amacına ulaşabilirdi. Leonardo'nun bilimsel yöntem

anlayışı neredeyse çağdaş anlayışla eşdeğer düzeydedir. Bu anlayışta olgusal

veri - açıklayıcı kuram etkileşimi temel öğedir.Leonardo'nun sezgisel

de olsa bunun ayırdında olması oldukça şaşırtıcı; çünkü, bu noktanın açıklık

kazanması çağımız bilim felsefesini beklemiştir. Leonardo bilimde deney gibi

matematiğin de önemini kavrayan bir düşünürdü. Ona göre insanoğlu sürgit

kesinlik arayışı içinde olmuştur. Ancak, kesinlik görecelidir; olduğu kadarıyla,

doğal bilimlerde değil, soyut zihinsel kavramlarla sınırlı kalan matematikte

bulunabilirdi. İşe gözlemle başlayan bilimadamı ise, ulaştığı açıklamaları

gözlem ya da deneye başvurarak doğrulamakla yetinmeliydi.Vurguladığı bir

nokta da, teori ile uygulamanın elele gitmesi gereğiydi: Uygulamaya elvermeyen

teoriyi anlamsız, teoriye dayanmayan uygulamayı kısır sayıyordu. Doğaya tüm

saplantılardan arınmış bir kafayla, bir çocuğun her şeyi kucaklayan açık

yüreğiyle yaklaşmayı öğütlüyordu. Onun gözünde sanat, felsefe ve bilim

kültürün bütünlüğünde birleşen, etkileşim içinde gelişen çalışmalardı. Sanatı

salt yaratıcı imgelemin, felsefeyi soyut düşüncenin, bilimi deneyin ürünü sayıp

birbirinden ayrı tutmak yanlıştı. Leonardo değişik ölçülerde de olsa hepsinde

yaratıcı imgelemin, soyut düşüncenin ve olgusal deneyimin payı var demekteydi.

Tüm ilgi alanlarında evrensel bir deha, yetkin bir örnek sergileyen

Leonardo, son günlerinde, zengin yaşam öyküsünü basit bir tümcede dile

getirmişti: Nasıl yaşamam gerektiğini anlamaya başladığımda, nasıl ölmekte

olduğumu gördüm. Öldüğünde 67 yaşındaydı, ama bedensel olarak

tükenmişti. Güçlü bir beynin amansız sürükleyişi içinde, durmadan bulmak ve

yaratmak savaşımı veren bu insanın yaşamı acı dolu güzelliğiyle gerçek bir

dramdı.



Siyaset, Bilim Ve Tarih Bilinci (Doğan Özlem )The Benefits Of TreesEnerji TasarrufuAlternatif Ucuz Enerji KaynaklarıErozyonun Tanımı Ve ÇeşitleriDünyamızın HareketleriDoğalgazDeve KuşlarıTeknolojik CellatlarımızKüresel IsınmaÇimento İşkolu Ve SorunlarıAtmosferin Başlıca Gaz KirleticileriNükleer EnerjiYapay KristallerHyrogen Fuel  The Fuel Of FutureKentiçi Ulaşımı Ve Çevre SorunlarıPrcı HakkındaÇevre Kirliliği Ve SonuçlarıSivil SavunmaUluslararası Hukuk Ve Çevre