Gıda Allerjisi

[bluemoon24]

Gıda yaşam için elzemdir. Genellikle hemen tüm kültürlerde 3 ana öğün ve

arada atıştırılan bir çok ek gıda günlük menüyü oluşturur. Batılı ülkelerde

ortalama bir insan yaşamı boyunca yaklaşık 2-3 ton kadar gıda tüketir. Bu yüzden

gıda allerjisi gibi gıdalarla oluşacak rahatsızlıkların da sık görülmesi sürpriz

olmamalıdır. Bugün bir çok gazete, dergi, radyo, televizyon programı, kitap ve

web siteleri gıda allerjisi başlığını işlemektedir.

Tıbbın babası olan Hipokrat 2000 yıl önce gıda ile oluşan reaksiyonları

tanımlamıştır. 1. ve 2. YY.? da Yunan bilginler inek sütü ile oluşan

reaksiyonlardan bahsetmişlerdir. Yumurta ile oluşan ilk anafilaktik reaksiyon

Marcello Donati tarafından 16. YY.? da, balık ile oluşan anafilaksi ise Philipp

Sach tarafından 17. YY.? da tanımlanmıştır. 20. YY.? ın başlarında klinisyenler

ekzaması olan çocuklarda rashların gıda allerjisi ile ekzaserbe olduğunu rapor

etmişlerdir. Bunlarla birlikte Loveless? in 1950? de yaptığı plasebo kontrollü

gıda uyarı çalışmalarına kadar, tanı hastalık hikayesi ile konuluyordu. 1976? da

May? in gıda allerjisi tanısı için önerdiği çift kör, plasebo kontrollü oral

gıda uyarı testi şu anda gıda ile oluşan allerjik hastalıkların tanısında altın

standart olmuştur.

Nomenklatürde birlik sağlamak amacıyla gıda ya da gıda katkıları ile oluşan

reaksiyonlar European Academy of Allergy and Clinical Immunology tarafından

mekanizmaya bağlı olarak sınıflandırılmıştır. Gıda ile oluşan reaksiyonlar;

toksik ya da non-toksik reaksiyonlar olarak sınıflanabilir. Toksik reaksiyonlar

o gıdanın yeterli dozda alınması ile oluşur (örneğin zehirli balıktaki

histamin). Nontoksik reaksiyonlar ise allerji-aşırı duyarlılık gibi immün

mekanizmalar veya intolerans gibi non- immün mekanizmalarla oluşur. IgE aracılı

gıda allerjileri daha iyi tanımlanmış olup, özellikle mide barsak bulguları gibi

IgE aracılı olmayan immün reaksiyonlar yeni yeni tanımlanmaya başlamıştır. Gıda

intoleransı gıda reaksiyonları içinde en sık görüleni olup gıdanın kimyasal

içeriği (eski kaşardaki tiramin ile oluşan başağrısı, kahvedeki kafein ile

oluşan sinirlilik gibi), kişinin duyarlılığı (laktaz eksikliği) veya

idiosenkrazik (önceden tahmin edilemeyen) cevaplarla ilgilidir.

Gıda Aşırı Duyarlılığının Sıklığı:

3 yaşına kadar takib edilen 480 yenidoğanın özelikle yaşamlarının ilk yılında

daha sık olmakla birlikte %28? inde gıda reaksiyonu saptanmıştır. Bunların ¼ (%

8)? ünde gıda uyarı testi ile onaylanmış gıda allerjisi vardır. Birkaç ülkede

yapılmış çalışmalarda 1 yaşına kadar olan çocukların %2,5? uğunda inek sütü

allerjisi saptanmıştır. Bu allerjilerin %60?ı IgE aracılıdır. Süt allerjisi olan

vakaların %35? i diğer bazı gıdalara da allerjik reaksiyon gösterirler.

İngiltere ve ABD? de yumurta allerjisi sıklığı % 1.3, yerfıstığı allerjisi % 0.5

sıklığında saptanmıştır. Atopik hastalığı olan çocuklarda gıda allerjisi

prevalansı daha fazla saptanmıştır. Orta-ağır düzeyde atopik dermatiti olan

vakaların %35? inde bulgular gıda aşırı duyarlılığı ile alevlenebilmektedir.

Astması olan vakaların % 6? sında gıda ile uyarılmış wheezing (öter tarzda

solunum) saptanmıştır. Gıda katkıları ile oluşan reaksiyonlar ise çocuklarda %1?

den az oranda rapor edilmiştir.

Erişkinlerdeki gıda allerjisi sıklığı çalışmaları daha azdır. Amerika? daki

sıklık çalışmaları yerfıstığı ve fındık allerjisinin erişkinlerin %1.3? ünde

olduğunu göstermiştir. İngiltere? de erişkinlerde gıda ile oluşan reaksiyon

sıklığı %1.4-1.8 bulunmuş, gıda katkı maddeleri ile ise %0.01- 0.23

saptanmıştır. Hollanda? da benzer bir çalışmada bu reaksiyonların sıklığı %2

olarak saptanmıştır. Ortalama %0.5? inde kabuklu deniz mahsülü allerjisi

tanımlanmıştır.

Gıda Aşırı Duyarlılık Reaksiyonu Patogenezi:

Barsak Bariyeri

Doğumun hemen ardından birkaç saat içinde yeni doğan barsak lenfoid dokusu

(barsak bariyeri) bakteri ve gıda antijenlerindeki yabancı proteinlerle

karşılaşır.

Barsak bariyeri; bakteri, virüs, parazitler, gıda proteinleri için

immünolojik ve non-immünolojik bariyerdir.

Yenidoğanlarda bu bariyerin olgunlaşmaması penetrasyonun artmasına sebep

olur. Örneğin; 1. ayda bazal asit salınımı rölatif olarak azdır. Barsak

proteolitik aktivite ancak 2 yaş civarında olgunlaşır. Barsak mikrovillüs

gelişimi de erken yaşlarda tam değildir. Bu nedenlerle antijenin mukozal

transportu kolaylaşır.

1200 vakalık bir araştırmada, ilk 4 ayda alınan solid gıdaların diğerlerine

göre çok daha fazla atopik dermatit oluşma olasılığı var.

Ö:Artmış mide asiditesi ve diğer gıdalarla birlikte alınması emilimi

azaltır.

Ö:Antiasidler vb. gibi nedenlerle mide asiditesinde azalma ve alkolle

birlikte alınma emilimi arttırır.

Bir çok vakada immünolojik olarak tanınabilen proteinlere tolerans gelişir.

Fakat duyarlı vakalarda bu proteinler aşırı duyarlılık yaratır.

Gıda Allerjenleri:

Diyette yüzlerce gıda olmasına rağmen bunlardan sadece birkaç tanesi major

allerjenik etkiye sahiptir. Çocuklarda süt, yumurta, yerfıstığı, soya, buğday

hipersensivite reaksiyonlarının yaklaşık %90? ından sorumludur. Erişkinlerde ise

yerfıstığı, balık, kabuklu deniz mahsülleri, fındık bu reaksiyonların %85? ini

oluşturur. Son zamanlarda özellikle kiwi, kavun, susam, haşhaş ve kolza dikkati

çekmektedir. Gıdaların allerjenik fraksiyonları genellikle ısıya dayanıklı, suda

çözünebilen, 10-70 kd büyüklüğünde glikoproteinlerdir.

Mide-barsaktaki Gıda Aşırı Duyarlılık Reaksiyonları:

IgE aracılı reaksiyonlar:

Erken mide-barsak aşırı duyarlılık reaksiyonları IgE aracılıdır ve daha çok

akciğerleri ve deriyi de etkilemektedir.

Eski çalışmalarda IgE? ye bağlı olarak ?besin aşırı duyarlılığı? radyolojik

olarak gösterilmiştir. Bir çalışmada besin alerjisi olan 4 hastaya baryum-besin

karışımı verilmistir. Bu karışımların yarattığı etkiler radyografik olarak

incelenmislerdir. Gastrit, barsakta aşırı hareket ve kalın barsakta spazm

görülmüştür.

Flouroscopic bir çalışma sonucu alerjisi olan 12 çocuga baryum sülfatlı

alerjen içeren ve alerjensiz olan besinler uygulanmis ve karsilastirma

yapilmistir. Mide hareketlerinde azalma, mide çıkışında spazm ve barsaklarda

aşırı hareketlenme gözlenmiştir.

Gastroskop kullanılarak erken allerjik reaksiyonları 6 allerjili hastada

incelemiştir. Belli bir miktar besin allerjeni mide mukozasına yerleştirilmiştir

ve 30 dk sonra tekrar incelenmistir. Mukozada kırmızı ödem, bununla beraber

kalın gri bir mukus ve kanama odakları görülmüştür.

Son dönemlerde, yine endoskopi yardımı ile yapılan ve daha önceki

gözlemlerdeki sonuçlar elde edilen çalışmalarda buna ek olarak biopsi sonucunda

burada mast hücreleri (allerji hücreleri) gösterilmiştir.

Deri testi veya RAST birçok allerjen besinlere pozitif yanit vermekte

(%95).

Bulantı, karın ağrısı, kusma ve/veya ishal gibi bulgular yemek yendikten 2

saat sonra ortaya çıkar. Çocuklarda kusma çok spesifik bir bulgu değildir;

iştahsızlık, kilo alamama ve karın ağrısı gibi bulgular daha değerlidir.

Son dönemlerde oral allerji sendromu adı ile bir sendrom tanımlanmıştır. Huş

ağacı, Amerikan nezle otu poleni ve pelin? e allerjisi olanlarda oluşur.

Reaksiyonlar genelde dudaklarda, dilde, boğazda görülmektedir. Bu bulgular

genellikle kısa sürer ve çoğunlukla kavun, karpuz ve muz yenmesinden sonra

oluşur. Huş ağacı allerjisi olanlarda patates, havuç, kereviz, çeviz ve kiwi

yedikten sonra oluşabilir. Bunun nedeni huş ağacı poleni ile bu sebze ve

meyvelerdeki allerjik proteinler arasındaki çapraz reaktivitedir.

IgE ve non-IgE aracılı miks reaksiyonlar:

Allerjik eozinofilik özefajit, gastrit ya da gastroenterit, yemek borusu,

mide ve/veya barsak duvarında eozinofil (allerji hücresi) infiltrasyonu ile

karakterizedir.

Hastalığın patogenezi tam olarak anlaşılmış değildir.

Allerjik eozinofilik özefajit, genelde çocukluk ve gelişme çağında süregen

reflü (mideden yemek borusuna gıda ve mide içeriklerinin geri kaçması),

tekrarlayan bulantı, iştahsızlık, karın ağrısı, yutma güçlüğü, irritasyon, uyku

problemi ile karşımıza çıkar. Olağan reflü tedavisine yanıt vermeyebilir.

Alerjik eozinofilik gastroenterit herhangi bir yaşta meydana gelip yemek

borusu iltihabı ve/veya gastrit bulguları yaratabilir. Kilo kaybı veya gelişme

geriliği görülür.

IgE? den bağımsız reaksiyonlar:

Diyete bağlı protein enterokolit sendromu genelde bebekliğin ilk aylarında

irritasyon, kusma, ishal gibi bulgularla karakterizedir. Kusma genelde gıda

alımından 1-3 saat sonra belirmekte, kanlı ishal, kansızlık, karın ağrısı,

gelişme geriliği görülür. Bu bulgular, genelde inek sütü veya soya proteini

içeren besinlerle olabilmektedir; ama genelde anne sütü ile olmaktadır. Yumurta,

buğday, pirinç, yulaf, fıstık, fındık, tavuk, hindi ve balığa karşı sensitivite

rapor edilmiştir. Yetişkinlerde kabuklu deniz ürünleri (karides, istakoz vs.)

buna benzer sendromlara neden olup karında kramp, kusma ve bulantıya sebep olur.

Deri prick testi negatiftir.

Celiac (Çölyak) hastalığı, protein kaybettiren bir enteropatidir. Süregen

ishal, gaz, karın ağrısı, kilo kaybına neden olan bir hastalıktır. Oral ülser

görülebilir. Celiac hastaları gliadine hassastırlar (bugday, yulaf ve

tahıllardaki bir protein). Celiac hastaları, kronik olarak gluten içerikli gıda

alımı ile T hücreli lenfoma gibi kanserlerin geli?imi için risk taşırlar. Bu

vakalarda diyetten gliadinin uzaklaştırılması bulguların ve hastalığın

iyileşmesi ile sonuçlanır.

Deride Oluşan Gıda Aşırı Duyarlılık Reaksiyonları:

IgE aracılı reaksiyonlar

Besin alerjisi olan hastalarda akut ürtiker ve anjioödem en çok görülen

bulgulardır. Bulgular çok ani gelişebilir. Sorumlu besinler genelde şunlardır:

balık, kabuklu deniz ürünleri, fıstık, fındık; çocuk yaştakilerde ise yumurta,

süt, fıstık ve fındık. Ancak meyveler ve sebzelerde bu grup içersine girmeye

başlamıştır.

Kronik ürtikerse gıda allerjisi olanlarda çok nadiren oluşur. 554 tane gıda

allerjisi olan vakanın sadece %1,4? ünde kronik ürtiker ve anjioödem

bulunmuştur. 226 kronik ürtikerli çocuğu değerlendiren bir çalışmada %31 pozitif

cilt testi saptanırken bunların sadece %4? ünde gıda uyarı testi ile pozitif

sonuç alınmıştır.

IgE ve non-IgE aracılı miks reaksiyonlar:

Atopik dermatit, bir ekzema türüdür ve genelde erken çocuk yaşta başlar.

Kaşıntı, tekrarlayan lezyonlar, astım ve allerjik rinit en önemli bulgularıdır.

Allerjen sp. IgE, bu hastalığın patogenezinde rol oynar. Langerhans hucreleri

deride artış gösterir ve yüzeylerinde allerjen sp. IgE bulunur. Atopik dermatiti

ve gıda allerjisi olan çocuklarda yapılan oral gıda uyarı testi sonucunda serum

histamin seviyesi belirgin artar, eozinofil aktivasyonu oluşur.

IgE aracılı olmayan reaksiyonlar:

Gluten duyarlı enteropati hastalarının bazılarında çok kaşıntılı eritemli

cilt lezyonları olan dermatitis herpetiformis görülür. Atopik dermatit ile

karıştırılır. Kol ve bacakların dış yüzlerinde ve kalçalarda süregen, kaşıntılı,

simetrik deriden kabarık içi sıvı dolu kırmızı lezyonlar vardır.

Solunumsal Gıda Aşırı Duyarlılık Reaksiyonları:

IgE aracılı reaksiyonlar:

Gıda uyarı testi ile hem üst solunum hem alt solunum yolu reaksiyonları

oluşturulabilir. Bu reaksiyonlar genelde deri ve mide-barsak bulguları ile

birliktedir. RAST ile gıda sp. IgE gösterilebilir. 480 adet gıda reaksiyonu

veren vakanın değerlendirildiği bir çalışmada çift kör plasebo kontrollü

yöntemle % 16 vakada solunumsal bulgu saptanmıştır.

Bulgular gıdanın alımından 15-90 dakika sonra oluşmaktadır. Burunda ve göz

etrafında kaşıntı en erken bulgular olup bunun ardından hapşurma ve burun akması

oluşur.

Respiratuvar reaksiyonlara yol açan gıdalar, balık, kabuklular, yumurta,

nohutdur.

IgE aracılı olmayan reaksiyonlar:

Heiner sendromu çok nadir görülen, gıda ile ortaya çıkan, pnömoni, akciğer

infiltrasyonları, hemosideroz (dokulara demir çökmesi), mide kanaması ve demir

eksikliği kansızlığı ile karakterli bir hastalıktır. Genelde inek sütü ile

oluşur. Gelişme geriliği oluşur. İnek sütüne reaktif antikorlar saptanmış olup

hastalığın immünolojik mekanizması tam olarak bilinmemektedir.

Anafilaksi:

Hastahanelerdeki acil servise başvuran jeneralize anafilaksilerin 2/3? ünü

arı sokması oluştururken, 1/3? ünü gıda allerjileri oluşturur. Her yıl ABD? de

100 tane gıda ile indüklenmiş ölümcül fatal reaksiyon bildirilmektedir.

Anafilaksinin tüm bulgularının oluşmasına rağmen bu hastaların serum

triptazlarında major yükselmeler olmaz.

Gıda ile İlişkili Egzersizle Ortaya Çıkan Anafilaksi:

Sık olmayan bu form gıda alımından sonraki 2-4. saatlerde egzersiz yapan

vakalarda görülür. Egzersiz olmadan alınan gıda ile gözlemlenebilen herhangi bir

reaksiyon oluşmaz. Bu hastalığın insidansı son 10 yılda toplumların egzersize

yönelmesi ile artmaktadır. Hastalarda genellikle astma veya diğer atopik

hastalıklar olup, sorumlu gıda ile pozitif cilt testi saptanır. Bu hastaların

geçmişlerinde de bu gıdalarla reaksiyon vardır. Kadınlarda iki kat daha sıklıkla

ve 30? lu yaşlarda daha sık görülür. Yulaf, kabuklu deniz mahsülleri, meyve,

süt, kereviz ve balık sorumlu gıdalardır



Insulin Vücutta Nasil İş Görür?Diyabet TipleriTip 1 Diyabetin Nedenleri[img]images/smilies/biggrin.gif[/img]aha Fazla Posa Yiyin.Hangi Yiyeceklerde Yağ Vardır?Hangi Yiyeceklerde Protein Vardır?Nişastalı Yiyecekleri Yerseniz Ne Olur?Şeker Yerseniz Ne Olur ?Tip I DiyabetYiyecek DeğişimiDeğişim ListeleriKalp Sağlığını Korumak İçin Ne Yapmalıyız?Daha Az Tuz TüketinYapay TatlandırıcılarUygun Zamanlarda BesleninTip II diyabetYürüyüş Yapmanın FaydalarıDoğru Olan Fiziksel Aktiviteyi SeçmekEgzersize Başlamadan ÖnceFiziksel Aktiviteler